ΟΞΕΙΑ ΓΑΣΤΡΕΝΤΕΡΙΤΙΔΑ: ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ, ΑΙΤΙΕΣ ΚΑΙ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΑΠΟ ΓΙΑΤΡΟ ΒΙΟΠΑΘΟΛΟΓΟ

Η Κυριακή Μπούζα, Ιατρός Βιοπαθολόγος M.D., εξηγεί τι ακριβώς είναι η οξεία γαστρεντερίτιδα, πώς θα μπορούσαμε να μειώσουμε τις πιθανότητες νόσησης και με ποιον τρόπο θα πρέπει να την αντιμετωπίσουμε, εάν συμβεί σε εμάς ή στους οικείους μας.

Αναντίρρητα, η υγεία αποτελεί ένα τεράστιο θέμα συζήτησης και προβληματισμού, καθώς η προαγωγή της θεωρείται απαραίτητη προϋπόθεση για οποιαδήποτε ανθρώπινη δραστηριότητα. Κοινώς, εάν δεν έχεις την υγειά σου (ψυχική και σωματική) δεν μπορείς να σχεδιάσεις και, κυρίως, να υλοποιήσεις κανένα πλάνο ζωής. Η σωματική υγεία απειλείται από πολλές ασθένειες, με συχνότερες τις ιώσεις, που είναι στην πλειοψηφία τους απλές, έχουν γρήγορη ίαση και συνήθως δεν εμπνέουν σοβαρή ανησυχία. Συνυπολογίζοντας την κρισιμότητα άλλων παθήσεων, μπορεί να λες «ευτυχώς, μια ίωση είναι», ωστόσο ο οργανισμός σου δεν παύει να ταλαιπωρείται από βρογχίτιδες, αμυγδαλίτιδες, ωτίτιδες και πολλές άλλες ιώσεις, «μείζων δε τούτων», κατά τη γνώμη μου, η οξεία γαστρεντερίτιδα.

Δεν ξέρω εάν είναι η αιφνίδια εμφάνισή της ή τα αρκούντως ενοχλητικά συμπτώματα που σε καθιστούν ανήμπορο, πάντως σε κάθε περίπτωση είναι μια κατάσταση του οργανισμού που απεύχεσαι να συμβεί. Ζητήσαμε από την Κυριακή Μπούζα, Ιατρό Βιοπαθολόγο M.D., να μας εξηγήσει τι ακριβώς είναι η οξεία γαστρεντερίτιδα και πώς θα την αντιμετωπίσουμε με ψυχραιμία, εάν (ωχ!) μας επισκεφτεί.

– Τι είναι η οξεία γαστρεντερίτιδα, ποια είναι τα συμπτώματά της και πόσο διαρκούν περίπου;

Η οξεία γαστρεντερίτιδα είναι μια κοινή φλεγμονώδης πάθηση του γαστρεντερικού συστήματος, που περιλαμβάνει το στομάχι και το έντερο. Αποτελεί μια από τις κύριες αιτίες νοσηρότητας και θνησιμότητας παγκοσμίως. Εκδηλώνεται συχνά με διάρροια, έμετο, πυρετό, κοιλιακές κράμπες, κόπωση, πονοκέφαλο. Συνήθως διαρκεί λίγες ημέρες και είναι ήπιας έως μέτριας βαρύτητας. Όταν όμως οι διαρροϊκές κενώσεις είναι περισσότερες από τρεις την ημέρα, αποτελούν παράγοντα εισαγωγής στο νοσοκομείο.

Η Κυριακή Μπούζα, Ιατρός Βιοπαθολόγος M.D.

– Σε τι διαφέρει από την τροφική δηλητηρίαση και πώς μπορούμε να καταλάβουμε ποιο από τα δύο μας έχει συμβεί;;

Όπως είπαμε, η γαστρεντερίτιδα είναι μια φλεγμονώδης νόσος του γαστρεντερικού συστήματος, οπότε κατά την ευρεία έννοια περιλαμβάνει και την τροφική δηλητηρίαση. Τα συμπτώματα είναι τα ίδια: διάρροια, έμετος, κοιλιακό άλγος. Οπότε είναι δύσκολο να τις διαχωρίσουμε από την κλινική εικόνα του ασθενούς, διότι η βασική τους διαφορά έγκειται στην αιτία που προκάλεσε την φλεγμονή και όχι στα συμπτώματα.

• Η τροφική δηλητηρίαση οφείλεται στην κατανάλωση τροφίμων ή ποτών που έχουν μολυνθεί με βακτήρια, παράσιτα, χημικές ουσίες, ιούς, τοξίνες. Αυτό μπορεί να συμβεί σε οποιοδήποτε στάδιο παρασκευής, μεταφοράς ή αποθήκευσης της τροφής. Το πρόβλημα είναι εντονότερο στα ωμά τρόφιμα και στα μη παστεριωμένα γαλακτοκομικά προϊόντα.
• Η γαστρεντερίτιδα προκαλείται κυρίως από ιούς. Η ιογενής γαστρεντερίτιδα μεταδίδεται είτε από την άμεση επαφή με πάσχοντες είτε από την έμμεση επαφή με αντικείμενα ή τροφές που έχουν αγγίξει οι πάσχοντες.

Κατά τη διάρκεια των χειμερινών μηνών, παρατηρείται αύξηση της συχνότητας εμφάνισής της γαστρεντερίτιδας λόγω του συγχρωτισμού σε κλειστούς χώρους. Αντίθετα, τους καλοκαιρινούς μήνες παρατηρείται αύξηση των περιστατικών τροφικής δηλητηρίασης λόγω των υψηλών θερμοκρασιών και της μη σωστής συντήρησης των τροφίμων.

Εικονογράφηση: Ελένη Καστρινογιάννη

– Ποια είναι τα συχνότερα παθογόνα αίτια που ευθύνονται για την εμφάνιση της γαστρεντερίτιδας και ποιες εξετάσεις θα μπορούσαν να τα ανιχνεύσουν;

Τα συχνότερα αίτια σε ποσοστό 70% είναι οι ιοί (Rotavirus, Norovirus, Adenovirus). Ένα 20% οφείλεται σε βακτήρια (Campylobacter, Salmonella, Shigella, E.coli, Yersinia enterocolitica) και σε ένα 10% οφείλονται σε παράσιτα (Giardia lamblia, Entamoeba histolytica, Cryptosporidium).

Όσον αφορά στη διάγνωση, το βασικό στοιχείο είναι το ιστορικό που θα πάρει ο γιατρός από τον ασθενή και η κλινική του εικόνα. Για να μπορέσει όμως να ταυτοποιήσει την ακριβή αιτία της λοίμωξης, θα πρέπει να προχωρήσει σε εργαστηριακές εξετάσεις όπως καλλιέργεια κοπράνων, παρασιτολογική εξέταση κοπράνων, ιολογικό έλεγχο κοπράνων για ανίχνευση αντιγόνων των ιών.

– Πώς θα μπορούσαμε να μειώσουμε τον κίνδυνο μετάδοσης;

Η μετάδοση οφείλεται όπως ανέφερα στην κατανάλωση μολυσμένων τροφών και υγρών, στην άμεση επαφή μας με άτομα που πάσχουν από γαστρεντερίτιδα ή αν αγγίξουμε μια μολυσμένη επιφάνεια και μετά βάλουμε τα χέρια μας στο στόμα. Για να μπορέσουμε να ελαττώσουμε την πιθανότητα μόλυνσης, θα πρέπει να λαμβάνουμε κάποια προληπτικά μέτρα όπως:

• Να πλένουμε καλά τα φρούτα και τα λαχανικά, καθώς και τις επιφάνειες κοπής των τροφών.
• Να μαγειρεύουμε καλά το κρέας, το ψάρι και τα αυγά.
• Να προσέχουμε τη συντήρηση των τροφίμων (ειδικά τους καλοκαιρινούς μήνες).
• Να αποφεύγουμε τα μη παστεριωμένα γαλακτοκομικά.
• Να πλένουμε συχνά τα χέρια μας με σαπούνι και νερό.

Ένας ισχυρός τρόπος πρόληψης είναι επίσης ο έγκαιρος εμβολιασμός των βρεφών με όλα τα συνιστώμενα εμβόλια για τη γαστρεντερίτιδα.

– Από την εμπειρία σας, η οξεία γαστρεντερίτιδα φαίνεται να «προτιμάει» κάποιες συγκεκριμένες ηλικιακές ομάδες πληθυσμού;

Ηλικιακά, μπορούμε να πούμε πως προσβάλλει κυρίως τα βρέφη που δεν θηλάζουν και τα νήπια σε παιδικούς σταθμούς. Σχεδόν όλα τα παιδιά θα εμφανίσουν γαστρεντερίτιδα έως τα 5 τους χρόνια, ενώ υπολογίζεται ότι σε κάθε παιδί κάτω των 3 ετών αναλογούν 2,5-5 επεισόδια γαστρεντερίτιδας το χρόνο.

– Ποια είναι η θεραπευτική προσέγγιση για την οξεία γαστρεντερίτιδα; Πότε χρειάζονται φάρμακα για να αντιμετωπιστεί;

Η θεραπεία είναι συνήθως υποστηρικτική με ενυδάτωση, χορήγηση αντιπυρετικών (εάν εμφανιστεί πυρετός) και αντιεμετικών. Στις περισσότερες περιπτώσεις, η χορήγηση υγρών ή ηλεκτρολυτών από το στόμα είναι αρκετή για τη γρήγορη βελτίωση του ασθενούς.

• Εάν πρόκειται για ίωση, δεν χρειάζεται αντιβίωση, τα συμπτώματα υποχωρούν από μόνα τους αφού ο ιός «κάνει τον κύκλο του».
• Οι βακτηριακές λοιμώξεις συχνά είναι και αυτές αυτοϊώμενες, ωστόσο σε κάποιες περιπτώσεις, π.χ. σε ανοσοκατεσταλμένους ή/και υπερήλικες, αλλά και γενικότερα σε περιπτώσεις που υπάρχει μια βαριά κλινική εικόνα, μπορεί να χρειαστεί να χορηγηθεί αντιβίωση στον ασθενή.
• Σε περίπτωση παρασιτικής λοίμωξης, που συχνά προκαλεί διάρροια μεγαλύτερης διάρκειας, τα αντιπαρασιτικά φάρμακα είναι διαφορετικά από τα συνήθη αντιβιοτικά.

– Θα μπορούσατε να μας δώσετε κάποιες οδηγίες για το πώς να αντιμετωπίσουμε την οξεία γαστρεντερίτιδα; Πότε χρειάζεται να επικοινωνήσουμε με τον γιατρό;

Οι περισσότερες περιπτώσεις γαστρεντερίτιδας είναι ήπιες, έχουν μικρή διάρκεια και δεν απαιτείται φαρμακευτική αγωγή. Ο πιο σοβαρός κίνδυνος στη γαστρεντερίτιδα είναι η αφυδάτωση εξαιτίας της απώλειας υγρών. Πιο ευάλωτα είναι τα βρέφη, τα μικρά παιδιά και τα άτομα άνω των 60 ετών, διότι σε αυτές τις ηλικιακές ομάδες αυξάνεται ο κίνδυνος αφυδάτωσης. Επομένως, κύρια προτεραιότητα στην αντιμετώπισή της είναι η πρόληψη της αφυδάτωσης με την αντικατάσταση των υγρών που χάνονται με τις διάρροιες και τους εμέτους.

Για την ενυδάτωση, συνιστάται η λήψη υγρών όπως νερό, τσάι, χαμομήλι, ενώ σε σοβαρότερες περιπτώσεις μπορεί να χρησιμοποιηθούν από του στόματος έτοιμα διαλύματα ηλεκτρολυτών και ζάχαρης, που μπορεί κανείς να προμηθευτεί από τα φαρμακεία, κατόπιν ιατρικής συστάσεως.

Στην περίπτωση που μαζί με τη διάρροια υπάρχουν και έμετοι, είναι απαραίτητη η διακοπή της σίτισης για τουλάχιστον δύο ώρες. Στη συνέχεια, κι εφόσον οι έμετοι έχουν σταματήσει, αρχίζει η σταδιακή χορήγηση υγρών με τον εξής ρυθμό: ένα  κουταλάκι του γλυκού κάθε 5-10 λεπτά για μία ώρα, με σταδιακή αύξηση της ποσότητας και της συχνότητας. Αμέσως μετά την ενυδάτωση, αρχίζει η ελαφριά σίτιση.

Ωστόσο, εάν δούμε ότι τα συμπτώματα επιμένουν και ο ασθενής δεν μπορεί να καταναλώσει υγρά για αρκετές ώρες ή έχει υψηλό πυρετό, θα πρέπει να επικοινωνήσουμε άμεσα με ιατρό.

Η Κυριακή Μπούζα, είναι Ιατρός Βιοπαθολόγος M.D., Επιστημονικά Υπεύθυνη του Ομίλου ΙΑΤΡΙΚΗ ΔΙΑΓΝΩΣΗ, Κέντρο Χαϊδαρίου.