ΤΙ ΜΑΘΑΙΝΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΟΝ ΝΟΥ ΜΕΛΕΤΩΝΤΑΣ ΕΜΠΕΙΡΟΥΣ ΔΙΑΛΟΓΙΣΤΕΣ

Ένας νευροεπιστήμονας αποκαλύπτει πώς ο προχωρημένος διαλογισμός μπορεί να αναδιαμορφώσει τον τρόπο που βιώνουμε τον πόνο και το συναίσθημα.

Εκατοντάδες εφαρμογές διαλογισμού είναι διαθέσιμες στα app stores των έξυπνων κινητών μας. Κάποιοι ίσως έχουν κατεβάσει μία από αυτές και, αφιερώνοντας 10 λεπτά την ημέρα, προσπαθούν να διαχειριστούν το στρες και να κοιμηθούν καλύτερα. Όμως, οι παραπάνω θετικές «επιδράσεις» είναι μόνο το πρώτο επίπεδο της πρακτικής του διαλογισμού. Όπως δείχνει η επιστημονική έρευνα, ο διαλογισμός μπορεί να οδηγήσει σε εμπειρίες που αλλάζουν τον τρόπο με τον οποίο νιώθουμε, αντιλαμβανόμαστε τον εαυτό μας και σχετιζόμαστε με τον κόσμο.

Σήμερα, αυτές οι βαθιές μεταμορφώσεις μελετώνται από νευροεπιστήμονες όπως ο Matthew Sacchet, διευθυντής του Meditation Research Program στην Ιατρική Σχολή του Χάρβαρντ, ο οποίος συνεργάζεται με έμπειρους διαλογιστές, προκειμένου να κατανοήσει πώς ο υλικός εγκέφαλος αλλάζει μέσα από εμπειρίες που συχνά θεωρούνται «πνευματικές».

«Η επιστημονική έρευνα μόλις που έχει ξύσει την επιφάνεια των δυνατοτήτων του διαλογισμού», λέει ο Sacchet. Αν και υπάρχει πληθώρα μελετών για το mindfulness, τη μη κριτική, εστιασμένη προσοχή στη στιγμή, δεν ισχύει το ίδιο στην περίπτωση του προχωρημένου διαλογισμού. Ο τελευταίος αφορά μια βαθύτερη και μακρόχρονη καλλιέργεια της πρακτικής, που περιλαμβάνει αλλοιωμένες νοητικές καταστάσεις και, σε ορισμένες περιπτώσεις, μεταμορφώσεις της ίδιας της συνειδητής εμπειρίας και του τρόπου ύπαρξης.

Τι μπορεί να πετύχει ο προχωρημένος διαλογισμός

Οι προχωρημένοι διαλογιστές μιλούν για εμπειρίες εκστατικής ευδαιμονίας, βαθιάς ενόρασης στον ίδιο τους τον νου, ριζικά συμπονετικές στάσεις και αλλαγές στην αίσθηση του εαυτού. Μιλούν για καταστάσεις εξαιρετικής ηρεμίας και διαύγειας ή ακόμη και καταστάσεις όπου δεν υπάρχει σαφής διάκριση μεταξύ εαυτού και άλλου.

Το ενδιαφέρον είναι ότι αυτές οι εμπειρίες δεν μένουν μόνο στο επίπεδο της υποκειμενικής αφήγησης. Η νευροεπιστήμη δείχνει αντίστοιχες αλλαγές στη λειτουργία του εγκεφάλου. Επιπλέον, ο μακροχρόνιος διαλογισμός φαίνεται να συνδέεται με μια πιο διαρκή αίσθηση ευεξίας, μετατρέποντας την πρακτική από ένα προσωρινό εργαλείο ανακούφισης σε έναν δρόμο προς την ανθρώπινη άνθηση.

pexels Iriser

Τι βρήκαν επιστήμονες του Χάρβαρντ

Σε ανασκόπηση, η ομάδα του Χάρβαρντ μελέτησε άτομα με τουλάχιστον 1.500 ώρες διαλογιστικής εμπειρίας, δηλαδή χρόνια καθημερινής πρακτικής. Τα ευρήματα δείχνουν ότι ο μακροχρόνιος διαλογισμός αλλάζει τον τρόπο με τον οποίο επεξεργαζόμαστε αισθήσεις και συναισθήματα, επηρεάζοντας την καθημερινή εμπειρία, ακόμη και την αντίληψη του σωματικού πόνου.

Οι αλλαγές αυτές σχετίζονται με εγκεφαλικά δίκτυα που αφορούν την προσοχή, επηρεάζοντας κατ’ επέκταση την ερμηνεία των εμπειριών σε σχέση με τον εαυτό και τη ρύθμιση των συναισθημάτων. Ένα ιδιαίτερα ενδιαφέρον εύρημα είναι ότι οι έμπειροι διαλογιστές δεν βασίζονται τόσο στον συνειδητό έλεγχο. Αντίθετα, ο εγκέφαλός τους φαίνεται να λειτουργεί περισσότερο με πιο άμεση και αισθητηριακή επεξεργασία.

ΤΟ ΓΕΓΟΝΟΣ ΟΤΙ ΟΙ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΙΚΕΣ ΕΜΠΕΙΡΙΕΣ «ΚΟΥΜΠΩΝΟΥΝ» ΜΕ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΕΣ ΜΕΤΡΗΣΕΙΣ ΑΠΟΤΕΛΕΙ ΙΣΧΥΡΗ ΕΝΔΕΙΞΗ ΟΤΙ ΠΡΟΚΕΙΤΑΙ ΓΙΑ ΚΑΤΙ ΒΑΘΥΤΕΡΟ.

Πώς ξέρουμε ότι οι αλλαγές είναι πραγματικές;

Ένα εύλογο ερώτημα σε έρευνες που βασίζονται σε υποκειμενικές αναφορές είναι κατά πόσο οι εμπειρίες που περιγράφονται είναι «αληθινές». Αυτή η ανησυχία πάντα υπάρχει, γι’ αυτό η συγκεκριμένη ερευνητική ομάδα πραγματοποιεί εκτενείς συνεντεύξεις με τους συμμετέχοντες, ώστε να κατανοήσει σε βάθος το βίωμά τους και τον τρόπο με τον οποίο το περιγράφουν.

Παράλληλα, η νευροεπιστήμη δείχνει ότι ο προχωρημένος διαλογισμός αντιστοιχεί σε συγκεκριμένα και επαναλαμβανόμενα μοτίβα εγκεφαλικής δραστηριότητας. Αυτά τα μοτίβα είναι διαφορετικά από όσα παρατηρούνται σε καταστάσεις αναισθησίας, ύπνου ή χρήσης ψυχεδελικών. Το γεγονός ότι οι υποκειμενικές εμπειρίες «κουμπώνουν» με αντικειμενικές μετρήσεις του εγκεφάλου αποτελεί ισχυρή ένδειξη ότι πρόκειται για κάτι βαθύτερο.

unsplash Ravi Palwe

Μπορεί ο προχωρημένος διαλογισμός να φτάσει σε περισσότερους ανθρώπους;

Το πρώτο βήμα, εξηγεί ο Sacchet, είναι η κατανόηση, να γίνει σαφές ότι υπάρχει κάτι πέρα από το mindfulness. Αυτό μπορεί να σημαίνει καλύτερη διδασκαλία, με καθαρές και ακριβείς οδηγίες, προσαρμοσμένες στο επίπεδο του κάθε ανθρώπου. Παράλληλα, ανοίγει το πεδίο για πιο… προχωρημένες ιδέες, όπως η χρήση τεχνολογιών που χρησιμοποιούν ηλεκτρικά ή μαγνητικά ερεθίσματα για να ενεργοποιήσουν ή να αναστείλουν συγκεκριμένες περιοχές του εγκεφάλου, και τα οποία θα μπορούσαν –θεωρητικά– να διευκολύνουν την πρόσβαση σε προχωρημένες διαλογιστικές καταστάσεις.

Τώρα, το αν και πώς τέτοιες παρεμβάσεις μπορούν να υποστηρίξουν τον διαλογισμό δεν το γνωρίζουμε. Όπως παραδέχεται ο Sacchet, πρόκειται για ένα πεδίο γεμάτο προκλήσεις και ηθικά ερωτήματα.