ΑΚΡΑΤΕΙΑ ΟΥΡΩΝ: ΑΙΤΙΑ ΚΑΙ ΛΥΣΕΙΣ ΓΙΑ ΕΝΑ ΚΟΙΝΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΠΟΥ ΠΑΡΑΜΕΝΕΙ ΤΑΜΠΟΥ

Η ακράτεια ούρων δεν είναι σπάνια ούτε και αποκλειστικότητα της τρίτης ηλικίας. Διάβασε γιατί η ουροδόχος κύστη μπορεί να διαταράσσει την καθημερινότητά σου και πώς αντιμετωπίζεται το πρόβλημα.

Εντελώς ξαφνικά, νιώθετε μια έντονη ανάγκη για ούρηση, παρότι πήγατε μόλις πριν λίγο στην τουαλέτα. Μήπως επίσης σας κρατά στο πόδι όλη νύχτα η ανήσυχη κύστη σας; Αν ναι, είναι πολύ πιθανό να ανήκετε στο ποσοστό του πληθυσμού που πάσχει από σύνδρομο της υπερδραστήριας ουροδόχου κύστης (ή απλώς υπερλειτουργική κύστη).

Είναι κοινή διαταραχή, που επηρεάζει εκατομμύρια ανθρώπους παγκοσμίως ανεξαρτήτως φύλου, περισσότερο όμως τις γυναίκες. Χαρακτηρίζεται από αιφνίδιες και δύσκολα ελεγχόμενες ανάγκες για ούρηση, ακόμα και όταν η κύστη δεν είναι γεμάτη. Πέρα από το βασικό σύμπτωμα της επιτακτικής ούρησης, μπορεί να συνοδεύεται από συχνουρία (πάνω από 7 φορές την ημέρα), νυκτουρία (νυχτερινές αφυπνίσεις για ούρηση) και ακράτεια επιτακτικού τύπου, δηλαδή απώλεια ούρων πριν προλάβει το άτομο να φτάσει στην τουαλέτα.

Δεν απειλεί τη ζωή αλλά αναστατώνει σημαντικά την καθημερινότητα, κοστίζοντας σε ποιότητα ζωής, ψυχολογική διάθεση και κοινωνική δραστηριότητα.

Με υπερδραστήρια κύστη 1 στους 5

Σύμφωνα με μια μεγάλη μελέτη που συμπεριέλαβε δεδομένα περισσότερων από 600.000 ατόμων σε όλο τον κόσμο, το 20% του παγκόσμιου πληθυσμού εμφανίζει συμπτώματα υπερδραστήριας κύστης. Τα ποσοστά αυξάνονται σταθερά τα τελευταία 20 χρόνια, όχι μόνο λόγω γήρανσης του πληθυσμού, αλλά και εξαιτίας παραγόντων όπως η υπερβαρότητα/παχυσαρκία και η καθιστική ζωή. Οι γυναίκες επηρεάζονται περισσότερο, με ποσοστό περίπου 22%, έναντι 16% στους άνδρες.

Αν και εμφανίζεται συνήθως μετά τα 60, ταλαιπωρεί και νεότερους ενήλικες, ενώ ο επιπολασμός είναι υψηλότερος σε χώρες μεσαίου εισοδήματος, πιθανώς λόγω διαφορετικών προτύπων διατροφής, πρόσβασης στην υγειονομική περίθαλψη και τρόπου ζωής.

Τι προκαλεί τις διαταραχές στην κύστη;

Τα αιτία δεν είναι πάντα ξεκάθαρα. Σε ορισμένες περιπτώσεις, ευθύνονται νευρολογικές διαταραχές και ασθένειες, όπως η νόσος Πάρκινσον, η πολλαπλή σκλήρυνση ή τραυματισμοί σπονδυλικής στήλης (νωτιαίου μυελού). Άλλοτε, τη διαταραχή πυροδοτούν εξωτερικοί παράγοντες, όπως ουρολοιμώξεις, πέτρες (λιθίαση) ή κακοήθειες, οπότε μιλάμε για δευτερογενή υπερδραστηριότητα της κύστης.

Τις περισσότερες φορές ωστόσο το σύνδρομο είναι ιδιοπαθές, δηλαδή δεν εντοπίζεται οργανική αιτία. Ο μυς της ουροδόχου κύστης (εξωστήρας) φαίνεται να γίνεται υπερευαίσθητος, με αποτέλεσμα να στέλνει σήματα στον εγκέφαλο για ανάγκη ούρησης ακόμα και όταν δεν υπάρχει σημαντικός όγκος ούρων. Η καφεΐνη, το αλκοόλ, τα τεχνητά γλυκαντικά ή το ψυχολογικό στρες αποτελούν επιβαρυντικούς παράγοντες, όπως και η δυσκοιλιότητα, που εντείνει τα συμπτώματα μέσω πίεσης στην κύστη.

iStock

Τέσσερις τύποι ακράτειας ούρων

Αν και η υπερδραστήρια κύστη είναι η πιο «ορατή» αιτία επιτακτικής ούρησης, δεν είναι η μόνη μορφή ακράτειας. Υπάρχουν τέσσερις βασικοί τύποι ακράτειας, καθένας με διαφορετικά αίτια, συμπτώματα και τρόπους αντιμετώπισης:

• Ακράτεια επιτακτικού τύπου. Ο πιο χαρακτηριστικός τύπος στον γενικό πληθυσμό. Το άτομο νιώθει αιφνίδια και ισχυρή ανάγκη για ούρηση και δεν προλαβαίνει να φτάσει εγκαίρως στην τουαλέτα. Σχετίζεται συχνά αλλά όχι απαραιτήτως με υπερδραστήρια κύστη.
• Ακράτεια από προσπάθεια (στρες). Αφορά την απώλεια ούρων κατά τη διάρκεια σωματικής πίεσης (π.χ. φτέρνισμα, γέλιο, άρση βάρους). Εμφανίζεται όταν οι μύες του πυελικού εδάφους είναι εξασθενημένοι, όπως συμβαίνει συχνά μετά από φυσιολογικό τοκετό. Δεν σχετίζεται τόσο με την αίσθηση επιτακτικής ανάγκης, όσο με ανεπαρκή μηχανική υποστήριξη της ουρήθρας.
• Ακράτεια υπερχείλισης. Εν προκειμένω η κύστη δεν αδειάζει ποτέ πλήρως, με αποτέλεσμα μικρές αλλά συνεχείς διαρροές ούρων. Εμφανίζεται συχνότερα σε άνδρες με καλοήθη υπερπλασία προστάτη, καθώς και σε άτομα με νευρολογικά νοσήματα.
• Λειτουργική ακράτεια. Δεν οφείλεται σε πρόβλημα της κύστης παρά σε άλλα εμπόδια, κινητικά, γνωσιακά ή περιβαλλοντικά. Ένα ηλικιωμένο άτομο με νόσο Αλτσχάιμερ ή αρθρίτιδα, για παράδειγμα, μπορεί να μην προλάβει να πάει στην τουαλέτα ή να μην αναγνωρίζει εγκαίρως το σήμα.

Η ντροπή γύρω από ένα πολύ συχνό πρόβλημα

Παρά τη μεγάλη της συχνότητα, η ακράτεια ούρων εξακολουθεί να αποτελεί ταμπού, ακόμα και όταν συνομιλητής είναι γιατρός. Η ντροπή, ο φόβος της έκθεσης ή και η λανθασμένη αντίληψη πως «είναι φυσιολογικό με την ηλικία» κρατούν εκατομμύρια ανθρώπους μακριά από τη διάγνωση και τη θεραπεία. Όπως υπογραμμίζει στην Washington Post ο Chris Manakas, ουρολόγος και επίκουρος καθηγητής ουρολογίας στο Πανεπιστήμιο του Ουισκόνσιν, «πολύ συχνά, οι ασθενείς καθυστερούν να ζητήσουν βοήθεια, σε σημείο που, όταν τελικά το κάνουν, οι επιλογές είναι πιο περιορισμένες».

Πώς αντιμετωπίζεται

Ο ουρολόγος μπορεί να διακρίνει την πηγή της ακράτειας μέσω της διαφοροδιάγνωσης και να καθοδηγήσει στο κατάλληλο θεραπευτικό πλάνο. Η θεραπευτική προσέγγιση στην ακράτεια ούρων είναι πολυπαραγοντική και σταδιακή, ξεκινώντας συντηρητικά και περνώντας, εφόσον χρειάζεται, σε φαρμακευτικές ή επεμβατικές λύσεις. Ανάλογα με τον τύπο και τη βαρύτητα της ακράτειας, η αντιμετώπιση μπορεί να περιλαμβάνει:

– Αλλαγές στον τρόπο ζωής και τη διατροφή

Η μείωση της καφεΐνης (ακόμα και αν καταναλώνουμε decaf), του αλκοόλ, των πικάντικων τροφών και των ανθρακούχων ποτών βοηθά στη μείωση των επεισοδίων. Η καλή ενυδάτωση είναι κρίσιμη· η περιορισμένη πρόσληψη υγρών μπορεί να συντελέσει σε πυκνά ούρα και ερεθισμό της κύστης. Η πλούσια σε φυτικές ίνες διατροφή βοηθά στη ρύθμιση της δυσκοιλιότητας, ώστε να μην επιδεινώνει την πίεση στην ουροδόχο κύστη. Επιπλέον, η απώλεια βάρους μειώνει τη μηχανική επιβάρυνση στο πυελικό έδαφος και βελτιώνει την κινητικότητα.

– Εκπαίδευση της κύστης (bladder training)

Το άτομο με πρόβλημα ακράτειας ενθαρρύνεται να καταγράφει τις ώρες ούρησης και να προσπαθεί να αυξήσει σταδιακά τα μεσοδιαστήματα ανάμεσα στις επισκέψεις στην τουαλέτα, με στόχο 5-6 ουρήσεις την ημέρα. Αν και απαιτεί υπομονή, είναι μία από τις πιο αποτελεσματικές μη φαρμακευτικές στρατηγικές, ειδικά με τη βοήθεια ειδικού.

– Ασκήσεις πυελικού εδάφους (Kegel)

Βοηθούν σημαντικά, ιδίως στην ακράτεια από προσπάθεια ή όταν το σύνδρομο υπερδραστήριας κύστης συνοδεύεται από διαρροή. Η σωστή εκτέλεση είναι απαραίτητη, γι’ αυτό και συνιστάται καθοδήγηση από εξειδικευμένο φυσιοθεραπευτή. Με την πάροδο του χρόνου, ενδυναμώνονται οι μύες που υποστηρίζουν την ουροδόχο κύστη.

– Εξειδικευμένη φυσικοθεραπεία

Τεχνικές όπως το biofeedback (βιοανάδραση) μπορούν να βοηθήσουν το άτομο να κατανοήσει και να ελέγξει καλύτερα τη λειτουργία των μυών του πυελικού εδάφους. Συχνά εφαρμόζονται σε συνδυασμό με τις ασκήσεις και έχουν εξαιρετικά αποτελέσματα, ιδίως σε νεότερους ασθενείς.

– Φαρμακευτική αγωγή

Όταν τα συντηρητικά μέτρα αποτυγχάνουν, εξετάζεται η φαρμακευτική λύση. Κάποτε, θεραπεία εκλογής αποτελούσαν οι αντιμουσκαρινικοί παράγοντες (αντιχολινεργικά, π.χ. οξυβουτυνίνη), που πλέον αποφεύγονται λόγω ανεπιθύμητων ενεργειών, όπως ξηροστομία και γνωστική δυσλειτουργία. Οι βήτα-3 αγωνιστές είναι πιο σύγχρονες και καλά ανεκτές επιλογές, καθώς δρουν χαλαρώνοντας τον μυ της κύστης χωρίς επιπτώσεις στο νευρικό σύστημα. Η χορήγησή τους προκρίνεται για πολλές ομάδες ασθενών, ειδικά τους ηλικιωμένους.

– Επεμβατικές τεχνικές

• Έγχυση Botox (βοτουλινική τοξίνη) στην ουροδόχο κύστη. Ενδείκνυται όταν οι σπασμοί της κύστης είναι έντονοι και δεν ανταποκρίνονται στα φάρμακα. Το botox «ηρεμεί» τις ακούσιες συσπάσεις, μειώνοντας σημαντικά τα επεισόδια ακράτειας.
• Νευροδιέγερση. Εμφυτεύονται μικροσυσκευές που ρυθμίζουν τα νευρικά σήματα προς και από την κύστη. Είναι επιλογή για ασθενείς με επίμονη υπερδραστηριότητα, εντούτοις απαιτεί προσεκτική επιλογή και εξειδίκευση.
• Χειρουργική αποκατάσταση. Σε περιπτώσεις ακράτειας από προσπάθεια ή υπερχείλισης, ενδέχεται να απαιτείται χειρουργική επέμβαση, όπως τοποθέτηση πλέγματος (bladder sling) ή άλλες τεχνικές ενίσχυσης της ουρήθρας. Αυτές οι λύσεις είναι πιο συχνές σε γυναίκες μετά από πολλαπλούς τοκετούς ή χειρουργικές επεμβάσεις στην πύελο.