ΕΙΝΑΙ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟΣ Ο ΕΓΚΕΦΑΛΟΣ ΕΝΟΣ ΑΝΘΡΩΠΟΥ ΜΕ ΗΜΙΚΡΑΝΙΕΣ;

Καθώς η έρευνα για να αποτυπωθεί ο ακριβής μηχανισμός της ημικρανίας συνεχίζεται, οι νευροεπιστήμονες επιχειρούν παράλληλα να αποσαφηνίσουν αν διαφέρει ο εγκέφαλος ενός ημικρανικού ασθενή και αν προκαλούνται πιθανές βλάβες από τις αλλεπάλληλες κρίσεις.

Μέχρι πρότινος, η ημικρανία ήταν μια υποτιμημένη ασθένεια. Ακόμη και 20 χρόνια πριν, μια επίσκεψη στον γιατρό μπορούσε να μην καταλήξει πουθενά, εκτός από μια γενικόλογη σύσταση περί υπομονής και μια συζήτηση περί πιθανής ύφεσης μετά τη μέση ηλικία.

Αυτό οδήγησε στην ευρέως διαδεδομένη –αλλά ξεκάθαρα λαθεμένη, πλέον– εντύπωση πως η ημικρανία δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί. Πολύ παλιότερα, μάλιστα, υπήρχε η άποψη ότι πρόκειται για ένα μάλλον ψυχολογικό πρόβλημα, ίσως μια υπερβολική ιδέα του «παραπονούμενου» ασθενή πως είναι διαφορετικός από τους άλλους.

«Σύμφωνα με διεθνή αλλά και ελληνικά στατιστικά στοιχεία, περισσότεροι από τους μισούς ημικρανικούς  –οι οποίοι υπολογίζονται σε περίπου 1 εκατομμύριο στην Ελλάδα– παραμένουν χωρίς ποτέ να έχει τεθεί διάγνωση από γιατρό», σημειώνει ο Δρ Μιχάλης Βικελής, νευρολόγος, MSc in Headache Medicine, PhD και επιστημονικός σύμβουλος του Συλλόγου Ασθενών με Ημικρανία και Κεφαλαλγία Ελλάδος.

Ύστερα από δεκαετίες έρευνας, σημαντικά στοιχεία του μηχανισμού της ημικρανίας ανακαλύφθηκαν από 4 διακεκριμένους νευροεπιστήμονες, τον Σουηδό Lars Edvinsson, τον Δανό Jes Olesen, τον Αμερικανό Michael Moscowitz και τον Αυστραλό Peter Goadsby.

iStock

Καθώς οι ανακαλύψεις αυτές οδηγούν σε πιο στοχευμένες θεραπείες, η ομάδα των τεσσάρων τιμήθηκε με το Brain Prize 2021, το σημαντικότερο βραβείο στον τομέα των νευροεπιστημών διεθνώς. Τα πορίσματα των ερευνών τους κατατάσσουν ξεκάθαρα την ημικρανία στις νευρολογικές διαταραχές.

Ο εγκέφαλος ενός ατόμου με ημικρανία είναι όντως διαφορετικός!

«Αν και ο ακριβής μηχανισμός που προκαλεί την ημικρανία δεν έχει αποσαφηνιστεί, είναι γνωστό ότι η συγκέντρωση της σεροτονίνης στο αίμα πέφτει στη διάρκεια της ημικρανικής κρίσης, γεγονός που πυροδοτεί την απελευθέρωση ουσιών οι οποίες λέγονται νευροπεπτίδια και προκαλούν πονοκέφαλο», αναφέρει η νευρολόγος Αλτάνη Καργάδου.

Τι σημαίνει, άραγε, αυτό; Θα μπορούσαν οι ημικρανικές κρίσεις να είναι επικίνδυνες για τη νευροεκφύλιση του εγκεφάλου ή για άλλα προβλήματα; Μήπως ο εγκέφαλος των ημικρανικών ασθενών είναι διαφορετικός από των υγιών ατόμων; Αν ναι, με ποιους τρόπους;

Σύμφωνα με τα τελευταία επιστημονικά δεδομένα, πράγματι ο εγκέφαλος ενός ατόμου με ημικρανία μπορεί να είναι διαφορετικός από τον εγκέφαλο ενός ατόμου χωρίς τη νευρολογική πάθηση, αλλά σίγουρα χρειάζεται περισσότερη έρευνα. Αυτές οι διαφορές μπορεί να περιλαμβάνουν μειώσεις στη λευκή ουσία ή παχύτερες περιοχές του φλοιού, καθώς και λειτουργικές διαφοροποιήσεις, που έχουν ως αποτέλεσμα προβλήματα μνήμης και συγκέντρωσης. Παρότι είναι πολύ νωρίς για να εξαχθούν συμπεράσματα, είναι πιθανό η ημικρανία να σχετίζεται με μικροτραυματισμούς στον εγκεφαλικό ιστό.

Τι συμβαίνει στον εγκέφαλο κατά τη διάρκεια της αύρας;

Μια ημικρανική κρίση με αύρα σημαίνει ότι εκτός από τον έντονο πόνο και προτού αυτός εμφανιστεί ή κορυφωθεί, ο ασθενής μπορεί να βλέπει «λάμψεις» φωτός, να αισθάνεται μυρμήγκιασμα στα άκρα ή να έχει θολή όραση. Δεν είναι απολύτως κατανοητό πώς ή γιατί η αύρα (όλα αυτά τα συμπτώματα δηλαδή) μερικές φορές συνοδεύει μια κρίση ημικρανίας, αλλά σύμφωνα με ορισμένους ερευνητές, η δυσλειτουργία μεταξύ των νευρώνων στον εγκεφαλικό φλοιό μπορεί να προκαλέσει μια σειρά από μη φυσιολογικές αισθητηριακές αποκρίσεις.

iStock

Πώς είναι διαφορετικός ο εγκέφαλος των ατόμων με ημικρανία

Μελέτες που χρησιμοποιούν προηγμένες τεχνικές νευροαπεικόνισης, όπως η λειτουργική μαγνητική τομογραφία (fMRI), βοηθούν τους ερευνητές να κατανοήσουν περισσότερα για το πώς αναπτύσσεται η ημικρανία και πώς η πάθηση επηρεάζει τη δομή και τη λειτουργία του εγκεφάλου με την πάροδο του χρόνου.

1. Υποθάλαμος

Μια μελέτη του 2020 έδειξε ότι το δίκτυο υποθαλάμου-εγκεφαλικού στελέχους μπορεί επίσης να παίζει σημαντικό ρόλο στον εγκέφαλο ενός ατόμου με ημικρανία. Η μελέτη διαπίστωσε αυξημένη ενεργοποίηση του υποθαλάμου κατά τη φάση της ημικρανικής κρίσης, υποδηλώνοντας ότι οι κρίσεις ημικρανίας θα μπορούσαν να προέρχονται από τον υποθάλαμο.

2. Δίκτυο πόνου

Το δίκτυο πόνου του εγκεφάλου, γνωστό και ως μήτρα αντίληψης, περιλαμβάνει διάφορες περιοχές του εγκεφάλου, συμπεριλαμβανομένων του υποθαλάμου, του προμετωπιαίου φλοιού και των βασικών γαγγλίων. Μια μελέτη του 2021 πρότεινε ότι τα άτομα με ημικρανία μπορεί να έχουν πιο κακή συνδεσιμότητα και μεγαλύτερη απόσταση μεταξύ των περιοχών του δικτύου του πόνου σε σύγκριση με άτομα που δεν έχουν ημικρανία.

3. Πάχος φλοιού

Ο φλοιός του εγκεφάλου είναι το εξωτερικό στρώμα του, η μεγαλύτερη περιοχή του. Η περιοχή του σωματοαισθητικού φλοιού του εγκεφάλου, που βρίσκεται στον βρεγματικό λοβό, είναι υπεύθυνη για την επεξεργασία του πόνου και πολλών άλλων αισθήσεων.

ΕΙΝΑΙ ΠΙΘΑΝΟ Η ΗΜΙΚΡΑΝΙΑ ΝΑ ΣΧΕΤΙΖΕΤΑΙ ΜΕ ΜΙΚΡΟΤΡΑΥΜΑΤΙΣΜΟΥΣ ΣΤΟΝ ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΟ ΙΣΤΟ.

Μερικές μικρής έκτασης μελέτες έχουν διαπιστώσει αυξημένο πάχος σε άτομα που πάσχουν από ημικρανία σε σύγκριση με υγιείς συνομηλίκους τους. Αυτή η εξέλιξη μπορεί επίσης να εξηγήσει γιατί τα άτομα με ημικρανία εμφανίζουν και άλλα συμπτώματα, όπως πόνο στη γνάθο ή στον αυχένα.

4. Δομικές και λειτουργικές διαφορές στον εγκέφαλο των ημικρανικών

Οι δομικές αλλαγές μπορεί να περιλαμβάνουν εκείνες που σχετίζονται με την ανατομία του εγκεφάλου και τη συνδεσιμότητα μεταξύ των εγκεφαλικών κυττάρων στις πολλές περιοχές του εγκεφάλου. Οι λειτουργικές αλλαγές είναι αυτές που σχετίζονται με τις δεξιότητες της σκέψης, την επεξεργασία των πληροφοριών, τη μνήμη και τον κινητικό έλεγχο.

Μια μελέτη του 2021 βρήκε ότι δύο βασικές δομικές αλλαγές που σχετίζονται με την ημικρανία είναι:

• οι ανωμαλίες της λευκής ουσίας (όπως η μειωμένη ροή αίματος στις νευρικές ίνες που αποτελούν τη λευκή ουσία) και
• οι αλλαγές στον όγκο της λευκής και φαιάς ουσίας.

Μπορούν οι κρίσεις ημικρανίας να προκαλέσουν εγκεφαλική βλάβη;

Πρόσφατη στοιχεία, ανάμεσα στα οποία και μια μελέτη του 2021 που δημοσιεύτηκε στο American Journal of Pathology, υποδεικνύουν ότι οι ημικρανίες είναι σημαντικοί παράγοντες κινδύνου για εγκεφαλικές βλάβες στη λευκή ουσία. Η λευκή ουσία αναφέρεται στο τεράστιο δίκτυο νευρικών ινών που συνδέουν τους νευρώνες σε διάφορες περιοχές του εγκεφάλου. Αυτές οι βλάβες ή τραυματισμοί ιστών θα μπορούσαν ενδεχομένως να οδηγήσουν σε σωματικά ή γνωστικά προβλήματα.