ΕΙΝΑΙ Η ΔΕΠΥ ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΗ Ή ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ;

Τα τελευταία χρόνια, που οι διαγνώσεις για ΔΕΠΥ ξεπηδούν σαν μανιτάρια, κάποια δεδομένα κάνουν λόγο για τη συμβολή του παιδικού τραύματος στην εμφάνιση της διαταραχής. Μπορεί άραγε η ΔΕΠΥ να συνδέεται μόνο με ψυχολογικά αίτια;

Τα τελευταία χρόνια έχω την εντύπωση ότι η ΔΕΠΥ έχει γίνει κάτι σαν τάση ανάμεσα σε παιδιά αλλά και ενήλικες, με τους τελευταίους να σπάνε κάθε ρεκόρ αυξημένων περιστατικών. Σύμφωνα με πρόσφατες μελέτες, ενώ το 10% των παιδιών διαγιγνώσκεται σταθερά κάθε χρόνο με αυτή τη διαταραχή, στους ενήλικες το ποσοστό αυξάνεται ετησίως, αγγίζοντας πλέον το 6,8%. Είναι απορίας άξιον γιατί όλο και περισσότεροι ενήλικες διαγιγνώσκονται με ΔΕΠΥ στις μέρες μας.

Η ΔΕΠΥ είναι μια χρόνια νευροαναπτυξιακή διαταραχή που χαρακτηρίζει ένα άτομο με συμπτώματα όπως δυσκολία συγκέντρωσης, παρορμητικότητα και υπερκινητικότητα. Θεωρείται νευροαναπτυξιακή διαταραχή, επειδή οι έρευνες δείχνουν ότι τα γονίδια παίζουν καθοριστικό ρόλο και η κληρονομικότητα φτάνει σε ποσοστό 75%. Όμως, αν είναι έτσι, γιατί τα συμπτώματα της διαταραχής εμφανίζονται τόσο πολύ σε όλο το φάσμα των ηλικιών;

Μία εξήγηση έχει δώσει ο καθηγητής Γεώργιος Χρούσος, μιλώντας στο OW: «Τώρα, τα μικρά παιδιά δεν έχουν τα ερεθίσματα που είχαμε παλιότερα. Δεν παίζουν στη φύση, έχουν μειωμένη κοινωνικοποίηση, μαθαίνουν μέσα από οθόνες, έτσι η καλωδίωση του εγκεφάλου γίνεται διαφορετικά. Βλέπεις λοιπόν ότι τα σύγχρονα παιδιά έχουν συχνά καθυστερημένη ωρίμανση: άλλα φοβούνται πάρα πολύ τους κινδύνους και άλλα εμφανίζουν αυτό που λέμε δευτερογενή αυτισμό και ΔΕΠΥ. Δηλαδή, παρουσιάζουν κάποια συμπτωματολογία χωρίς να έχουν τη διαταραχή πρωτογενώς. Για παράδειγμα, δεν μπορούν να συγκεντρωθούν, μπορεί να γίνονται υπερβολικά ευαίσθητα στους θορύβους ή να κάνουν πολύ θόρυβο τα ίδια. Έχει αλλάξει η επεξεργασία των αισθήσεων».

Τι λένε οι μελέτες;

Μια άλλη διαδεδομένη θεωρία συνδέει την εμφάνιση ΔΕΠΥ με το παιδικό τραύμα. Μελέτες έχουν διαπιστώσει ότι το τραύμα που συμβαίνει στην παιδική ηλικία μπορεί να επιδεινώσει ή να προβλέψει ορισμένα συμπτώματα ADHD. Τι ισχύει τελικά;

Pexels Tara Winstead

Καταρχάς, να ξεκαθαρίσουμε ότι αρκετά γονίδια φαίνεται ότι είναι υπεύθυνα για την εμφάνιση της ΔΕΠΥ ασχέτως περιβαλλοντικών συνθηκών. Ένα παράδειγμα είναι η μετάλλαξη στο γονίδιο DRD4-7R που κωδικοποιεί έναν υποδοχέα ντοπαμίνης, ο οποίος ευθύνεται για τον εθισμό, την υπερκινητικότητα την παρορμητικότητα και την αντίσταση στη φαρμακευτική αγωγή της ΔΕΠΥ.

Άλλες μελέτες δείχνουν ότι μεταλλάξεις στο γονίδιο DRD1, που κωδικοποιεί έναν άλλο υποδοχέα ντοπαμίνης, είναι υπεύθυνες για αδυναμία συγκέντρωσης και μειωμένη αναγνωστική ικανότητα. Το συμπέρασμα είναι ξεκάθαρο: η ΔΕΠΥ είναι μια βιολογική διαταραχή βάσει επιστημονικών αποδείξεων.

Πλην όμως, τραυματικά γεγονότα, όπως η βία, η κακοποίηση ή η παραμέληση, μπορούν να οδηγήσουν τα παιδιά να συμπεριφέρονται με τρόπους που αποδίδονται στη ΔΕΠΥ και να προκαλέσουν παρόμοια συμπτώματα και στην ενήλικη ζωή. Επιπλέον, μία επισκόπηση έδειξε ότι τα τραυματικά γεγονότα στην παιδική ηλικία μπορεί να οδηγήσουν σε ΔΕΠΥ ενηλίκων, αλλά μόνο σε άντρες που φέρουν παραλλαγές του γονιδίου ΜΑΟΑ.

Υπάρχει σχέση μεταξύ της ΔΕΠΥ και του τραύματος;

Πράγματι, μερικές μελέτες έχουν διαπιστώσει ότι το παιδικό τραύμα μπορεί να αποτελεί προγνωστικό δείκτη για την ανάπτυξη ΔΕΠΥ στην ενήλικη ζωή. Αυτό συμβαίνει επειδή τα τραυματικά γεγονότα που συμβαίνουν νωρίς στη ζωή (όπως η κακοποίηση, η παραμέληση, η φτώχεια και οι εμπειρίες βίας) μπορούν να επηρεάσουν τον τρόπο με τον οποίο ένα άτομο προσλαμβάνει τον κόσμο.

Είναι γνωστό και αποδεδειγμένο ότι η πρώιμη έκθεση σε συνθήκες στρες μπορεί να διαμορφώσει τον εγκέφαλο ενός παιδιού. Το άγχος μπορεί να διαταράξει όχι μόνο την ανάπτυξη του εγκεφάλου, αλλά και τους τρόπους με τους οποίους ο εγκέφαλος ρυθμίζει τις σκέψεις, τα συναισθήματα και τις πράξεις ενός ατόμου. Αυτή η αρνητική προσέγγιση συνδέεται με την αύξηση συμπτωμάτων, όπως η απροσεξία, η υπερκινητικότητα και η παρορμητικότητα.

Ωστόσο, ορισμένα συμπτώματα που εμφανίζονται στα παιδιά μετά από ένα τραυματικό γεγονός όπως η βία στο σπίτι μπορεί στην πραγματικότητα να έχουν να κάνουν με διαταραχή μετατραυματικού στρες (PTSD) και να οδηγήσουν σε λανθασμένη διάγνωση της ΔΕΠΥ.

ΔΕΠΥ και τραύμα: Τα συμπτώματα που μοιάζουν και εκείνα που διαφέρουν

Τόσο το τραύμα όσο και η ΔΕΠΥ μοιράζονται κάποια αλληλεπικαλυπτόμενα συμπτώματα, όπως:

• νευρικότητα και ανησυχία,
• απόσπαση προσοχής, απροσεξία,
• υπερκινητικότητα ή υπερδιέγερση,
• παρορμητικότητα,
• δυσκολίες στην εκτέλεση ορισμένων καθηκόντων, στην οργάνωση και στη διαχείριση συναισθημάτων.

iStock

Οι επιπτώσεις του παιδικού τραύματος μπορεί να επηρεάσουν την ενήλικη ζωή. Τα συμπτώματα όμως που εμφανίζονται συνήθως αποκλειστικά στο τραύμα περιλαμβάνουν:

• σωματικά συμπτώματα όπως πονοκεφάλους, ταχυκαρδία και γαστρεντερικές διαταραχές,
• συναισθηματικές αντιδράσεις όπως φόβος, θλίψη, θυμός, άρνηση, ντροπή και σύγχυση,
• εφιάλτες ως «απάντηση» στο τραυματικό γεγονός.

Σαν επίλογος: Ποια είναι η διαφορά;

Η κατανόηση της βασικής αιτίας του τραύματος και η επικοινωνία σχετικά με το γεγονός μπορεί να βοηθήσει στην κατανόηση του εάν η συμπεριφορά ενός ατόμου σχετίζεται με τη ΔΕΠΥ ή το τραύμα. Το τραύμα θα επιδεινώσει τα συμπτώματα της ΔΕΠΥ, αλλά η ΔΕΠΥ έχει άλλες αιτίες.

Συμπερασματικά, αν και πολλές φορές το τραύμα μπορεί να επιδεινώσει τη ΔΕΠΥ, να πυροδοτήσει την εμφάνισή της ή να οδηγήσει στην εκδήλωση παρόμοιων συμπτωμάτων, δεν αποτελεί πρωταρχική αιτία της. Η ΔΕΠΥ προϋποθέτει κάποια γενετική διαταραχή που επηρεάζει τα δίκτυα της ντοπαμίνης, της σεροτονίνης και της νοραδρεναλίνης, τουλάχιστον σύμφωνα με τα μέχρι τώρα ερευνητικά δεδομένα.