ΓΙΑΤΙ Η ΑΝΟΣΟΘΕΡΑΠΕΙΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΑΡΚΙΝΟ ΔΕΝ ΛΕΙΤΟΥΡΓΕΙ ΠΑΝΤΑ

Παρά τα εντυπωσιακά της επιτεύγματα στη μάχη κατά του καρκίνου, η ανοσοθεραπεία δε λειτουργεί για όλους τους ασθενείς. Δυο έρευνες προτείνουν εξηγήσεις και φωτίζουν πιθανά μονοπάτια για τη βελτίωση της καινοτόμου αντικαρκινικής θεραπείας.

Η μάχη της επιστημονικής κοινότητας κατά του καρκίνου θα εξακολουθήσει με μεγαλύτερη ένταση τα επόμενα χρόνια. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) προβλέπει πάνω από 35 εκατομμύρια νέες περιπτώσεις καρκίνου το 2050, αυξημένες κατά 77% σε σχέση με το 2022, και οι επιστήμονες θα πρέπει να εφοδιάσουν τους γιατρούς με νέα ενισχυμένα όπλα, όπως τα εμβόλια mRNA και η ανοσοθεραπεία.

Η τελευταία προστέθηκε στην ογκολογική φαρέτρα το 2011 και έφερε επανάσταση στην αντιμετώπιση της νόσου. Με «όχημά» της το ίδιο το ανοσοποιητικό σύστημα του ασθενούς, το οποίο κατευθύνει εναντίον των καρκινικών κυττάρων, η καινοτόμος μέθοδος έχει προσφέρει εντυπωσιακά αποτελέσματα, εξασφαλίζοντας μικρότερο κίνδυνο υποτροπής και μεγαλύτερα ποσοστά πενταετούς επιβίωσης σε διάφορους τύπου καρκίνου, όπως κεφαλής και τραχήλου, μελάνωμα, παχέος εντέρου και πνεύμονα σε προχωρημένο στάδιο. Αλλά δεν λειτουργεί σε όλους τους ασθενείς.

Πρόσφατα, δημοσιεύτηκε στο Nature μελέτη που έφερε στο επίκεντρο τον ρόλο των αυτοαντισωμάτων, πρωτεϊνών που παράγει το ανοσοποιητικό και στρέφονται ενάντια στα κύτταρα και τους ιστούς του ίδιου οργανισμού. Σύμφωνα με τα ευρήματα, οι πρωτεΐνες αυτές, γνωστές από τον κεντρικό τους ρόλο στα αυτοάνοσα νοσήματα, μπορούν να ενισχύσουν ή να μειώσουν την αποτελεσματικότητα της ανοσοθεραπείας.

iStock

10 φορές ισχυρότερη αντικαρκινική δράση

Η ερευνητική ομάδα, με επικεφαλής τη Harriet Kluger από την Ιατρική Σχολή του Yale και τον Aaron Ring από το Fred Hutchinson Cancer Center, χρησιμοποίησαν τη μέθοδο REAP (Rapid Extracellular Antigen Profiling) για να μελετήσουν αιματολογικά δείγματα 374 ογκολογικών ασθενών που λάμβαναν αναστολείς σημείων ελέγχου (ΑΣΕ) του ανοσοποιητικού συστήματος (immune checkpoint inhibitors). Τα φάρμακα αυτά απενεργοποιούν πρωτεΐνες που εμποδίζουν το ανοσοποιητικό σύστημα να επιτεθεί στους όγκους.

Συγκρίνοντάς τα με δείγματα 131 υγιών ατόμων, διαπίστωσαν ότι δε λειτουργούν όλα τα αυτοαντισώματα με τον ίδιο τρόπο. Για παράδειγμα, τα αυτοαντισώματα που μπλοκάρουν τις ιντερφερόνες (πρωτεΐνες-σήματα του ανοσοποιητικού) αποδείχθηκαν σύμμαχοι της αντικαρκινικής θεραπείας, ενισχύοντας την ογκοκατασταλτική δράση της κατά 5 έως 10 φορές. «Σε κάποιους ασθενείς, το ανοσοποιητικό τους σύστημα δημιούργησε το δικό του φάρμακο-συνεργάτη», δήλωσε ο Ring.

Από την άλλη, κάποια αυτοαντισώματα φάνηκαν να μπλοκάρουν τη δράση των φαρμάκων. Σύμφωνα με τους ερευνητές, εκεί βρίσκεται πιθανώς το κλειδί για πιο αποτελεσματικές ανοσοθεραπείες: στη στόχευση και διόρθωση αυτών των πρωτεϊνών.

iStock

Ξεγελώντας το ανοσοποιητικό σύστημα

Δεν είναι η πρώτη φορά που οι επιστήμονες επιχειρούν να εξηγήσουν γιατί η ανοσοθεραπεία δεν έχει κοινά αποτελέσματα για όλους τους ασθενείς.

Έρευνα που δημοσιεύτηκε τον Ιανουάριο του 2024 στο Cell Reports, αποκάλυψε ένα διαφορετικό σενάριο, σύμφωνα με το οποίο τα καρκινικά κύτταρα μπορούν να ξεγελούν το ανοσοποιητικό αποφεύγοντας το σημείο ελέγχου NKG2A. Το NKG2A, που ελέγχει τα φυσικά κύτταρα-φονείς (NK), ενεργοποιείται μόνο παρουσία φλεγμονώδους σήματος. Χωρίς συνδυαστικές θεραπείες για την ενεργοποίηση του σήματος, η ανοσοθεραπεία με στόχο το εν λόγω σημείο, δεν έχει αποτελέσματα.

Η ίδια μελέτη έδειξε πως τα καρκινικά κύτταρα μπορούν να παρακάμπτουν τα μακροφάγα, τα ανοσοκύτταρα που καταβροχθίζουν τα κατεστραμμένα κύτταρα, μπλοκάροντας τη δράση τους.

Το μέλλον της ανοσοθεραπείας στον καρκίνο

Η μελέτη που δημοσιεύεται στο Nature θα μπορούσε να αποτελέσει βάση για εξατομικευμένες θεραπείες. Θα μπορούσαν να είναι αιματολογικά τεστ που εντοπίζουν χρήσιμα ή επιβλαβή αυτοαντισώματα πριν ξεκινήσει η θεραπεία, ώστε να προσδιορίζονται οι ασθενείς με κίνδυνο αποτυχίας της ανοσοθεραπείας λόγω «κακών» αυτοαντισωμάτων και δυνατότητα βελτίωσης με φάρμακα ικανά να μιμηθούν τη δράση των «καλών». Ο καθηγητής Ring δήλωσε ενθουσιασμένος: «Επεκτείνουμε την έρευνα και σε άλλους τύπους καρκίνου και θεραπείες, ώστε η ανοσοθεραπεία να λειτουργεί για πολύ περισσότερους ασθενείς».