ΓΙΑΤΙ Ο ΚΟΡΟΝΟΪΟΣ «ΒΡΑΖΕΙ» ΚΑΙ ΤΟ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ, ΣΕ ΑΝΤΙΘΕΣΗ ΜΕ ΑΛΛΟΥΣ ΙΟΥΣ ΤΟΥ ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟΥ;

Ο ιός της γρίπης κυκλοφορεί και το καλοκαίρι, όχι όμως κατά τα κύματα του χειμώνα. Γιατί ο κορονοϊός (επισήμως SARS-CoV-2) δεν ακολουθεί το ίδιο μοτίβο περιοδικότητας και «φουρτουνιάζει» όλο τον χρόνο;

Δεν χρειάζεται να μελετήσεις τα επίσημα επιδημιολογικά δεδομένα για να καταλάβεις ότι ο κορονοϊός δεν κάνει διακοπές το καλοκαίρι. Αρκεί να ακούσεις γύρω σου αναφορές σε απανωτά κρούσματα, συχνά με τη φράση-επωδό «ο κορονοϊός βράζει πάλι», για να αντιληφθείς ότι παρατηρείται κύμα κρουσμάτων, κόντρα στον γενικό κανόνα που θέλει τους αναπνευστικούς ιούς να βρίσκονται τους ζεστούς μήνες του χρόνου σε ύφεση.

Προσωπικά, έχω νοσήσει δύο φορές με Covid-19 και ήταν και τις δύο καλοκαίρι. Την πρώτη, πριν από δύο χρόνια, είμαι σίγουρος ότι είχα κολλήσει σε ανοιχτό χώρο, μην έχοντας προσέξει πόσο αυξανόταν η κοσμοσυρροή όσο περνούσε η ώρα. Φέτος, μάλλον κόλλησα τη μέρα που επέστρεφα από την πρώτη μου καλοκαιρινή απόδραση, αφού είχα ξεθαρρέψει και κινήθηκα σε αεροδρόμια και πτήσεις χωρίς μάσκα.

«Η θερινή αύξηση στη δραστηριότητα του ιού ξεκίνησε νωρίτερα φέτος από ό,τι το καλοκαίρι του 2023 και μέχρι του παρόντος φαίνεται να χαρακτηρίζεται από μεγαλύτερο αριθμό εισαγωγών για νοσηλεία, αλλά από μικρότερο αριθμό διασωληνώσεων και θανάτων σε σχέση με πέρσι», αναφέρεται στην Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης Αναπνευστικών Λοιμώξεων του ΕΟΔΥ για την εβδομάδα 12–18 Αυγούστου 2024.

Μάλιστα, επισημαίνεται ότι «από την επιτήρηση του ιικού φορτίου στα αστικά λύματα διαφαίνεται έναρξη της θερινής αυξητικής τάσης νωρίτερα, με τα επίπεδα να κινούνται μέχρι του παρόντος συνολικά χαμηλότερα σε σχέση με το περσινό θερινό κύμα».

Την ίδια περίοδο, η θετικότητα για τον ιό της γρίπης «παραμένει σε πολύ χαμηλά επίπεδα, με ανίχνευση σποραδικών μόνο θετικών δειγμάτων», ενώ για τον αναπνευστικό συγκυτιακό ιό - RSV δεν ανευρέθηκε κανένα θετικό δείγμα.

Γιατί ο ιός SARS-CoV-2 δεν ακολουθεί το ίδιο μοτίβο περιοδικότητας με τους άλλους ιούς του αναπνευστικού, αλλά σηκώνει «κύματα» χειμώνα-καλοκαίρι;

Κορονοϊός, ανοσία και μεταλλάξεις

Ο ρυθμός κατά τον οποίο μεταλλάσσεται ο κορονοϊός σίγουρα παίζει βασικό ρόλο. «Σε πολλές περιπτώσεις χρειάζονται δύο χρόνια για να συσσωρευτούν σημαντικές μεταλλάξεις του ιού της γρίπης οι οποίες να διαφεύγουν του ανοσοποιητικού, με τον RSV αυτό συμβαίνει πολύ σπάνια, ενώ με τον κορονοϊό φαίνεται να συμβαίνει πολλές φορές τον χρόνο», αναφέρει ο Andy Pekosz, καθηγητής Μοριακής Μικροβιολογίας και Ανοσολογίας στη Σχολή Δημόσιας Υγείας Bloomberg του Johns Hopkins, στις ΗΠΑ.

Και μπορεί κάθε εμβολιασμός ή νόσηση με Covid να προσθέτει κάτι στην ανοσολογική μνήμη του οργανισμού μας, όμως αυτή δεν παύει να είναι μικρή, αφού ο SARS-CoV-2 εμφανίστηκε το 2019. Αντίθετα, για ιούς που προϋπήρχαν, όπως της γρίπης, ο κόσμος έχει αναπτύξει πιο μακροπρόθεσμη ανοσία.

Εικονογράφηση: Ελένη Καστρινογιάννη

«Η συντριπτική πλειονότητα των αναπνευστικών λοιμώξεων έχει καταγραφεί κατά κάποιο τρόπο στο ανοσοποιητικό μας σύστημα από όταν ήμασταν παιδιά, μέσω επανειλημμένων λοιμώξεων για αρκετά χρόνια», επισημαίνει από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας ο Marc-Alain Widdowson, επικεφαλής διαχείρισης μολυσματικών κινδύνων.

Οπότε, κύματα κορονοϊού μπορεί να δημιουργούνται πιο τακτικά και να εξελίσσονται πιο γρήγορα σε σχέση με άλλους αναπνευστικούς ιούς.

Οι ιδιαίτερες συνθήκες του καλοκαιριού

Τον πρώτο χρόνο της πανδημίας είχαμε την ελπίδα ότι μόλις καλοκαίριαζε και αρχίζαμε να κυκλοφορούμε σε ανοιχτούς χώρους ο κίνδυνος για ένα νέο κύμα κορονοϊού θα εξανεμιζόταν. Μόλις όμως ξαναρχίσαμε τα ταξίδια, φάνηκε πόσο ευνοούν τη διασπορά του ιού. Όταν σε έναν προορισμό φτάνουν άνθρωποι από διάφορα σημεία του κόσμου, κάνοντας τα αραιοκατοικημένα μέρη του χειμώνα πολυσύχναστα, οι πιθανότητες να κολλήσεις είναι πολλαπλάσιες.

Επιπλέον, οι όλο και υψηλότερες θερμοκρασίες μας αναγκάζουν να καταφεύγουμε σε κλιματιζόμενους χώρους, οπότε χάνουμε και το θεωρητικό πλεονέκτημα του καθαρού αέρα.

Θα μπορούσε να πει κανείς βέβαια ότι αυτές οι συνθήκες δυνητικά ευνοούν όλες τις αναπνευστικές λοιμώξεις, ωστόσο η διασπορά του κορονοϊού είναι πολύ μεγαλύτερη από εκείνη του ιού της γρίπης ή του RSV καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου, οπότε μιλάμε για μια πολύ πιο διευρυμένη βάση κινδύνου.

«Ο αριθμός των κρουσμάτων Covid που υπάρχουν σε κάθε εποχή είναι πολύ μεγαλύτερος από ό,τι βλέπουμε για τη γρίπη ή τον RSV», εξηγεί ο Pekosz. Έτσι, όταν οι συνθήκες –όπως τα αυξημένα ταξίδια και η ζέστη που οδηγεί τους ανθρώπους σε εσωτερικούς χώρους– διευκολύνουν τη μετάδοση, υπάρχουν περισσότερα κρούσματα που τροφοδοτούν ένα μεγαλύτερο κύμα λοιμώξεων. «Με τη γρίπη ή τον RSV υπάρχουν τόσο λίγα βασικά κρούσματα κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, που αυτές οι αλλαγές στη συμπεριφορά δεν προκαλούν την ίδια εξάπλωση», τονίζει ο ίδιος.

Θα γίνει ο κορονοϊός κάποια στιγμή εποχικός όπως η γρίπη;

«Ιστορικά, υπάρχουν παραδείγματα ιών που καταλήγουν σε ένα εποχικό μοτίβο μετά από μια μεταβατική περίοδο», λέει ο Pekosz, επισημαίνοντας ότι η πανδημία γρίπης του 1918 χρειάστηκε πέντε ή έξι χρόνια για να πάρει το εποχικό μοτίβο που περιμένουμε. Και ενώ μπορούμε να ελπίζουμε ότι ο κορονοϊός θα καταλήξει εποχικός, υπογραμμίζει ότι θα πρέπει να αρχίσουμε και να σκεφτόμαστε στρατηγικές αντιμετώπισής του αν δεν συμβεί κάτι τέτοιο.

«Νομίζω ότι πρέπει να παρακολουθούμε στενά τον κορονοϊό για να δούμε αν θα ευοδωθούν οι ευχές μας ώστε να διαμορφωθεί ένα μοτίβο που θα κάνει ευκολότερο τον χειρισμό του για μας», καταλήγει.