H ΑΧΑΡΗ ΣΤΙΓΜΗ ΠΟΥ ΜΑΘΑΙΝΕΙΣ ΠΩΣ ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ ΔΕΝ ΑΠΟΘΗΚΕΥΟΝΤΑΙ ΜΟΝΟ ΣΤΟΝ ΕΓΚΕΦΑΛΟ

Οι επιστήμονες πίστευαν πως η μνήμη και η μάθηση είναι θέματα του εγκεφάλου, αφού εκεί αποθηκεύνται οι αναμνήσεις. Πρόσφατη έρευνα, όμως, ανακάλυψε ότι λειτουργία μνήμης έχουν και κύτταρα από άλλα μέρη του σώματος.

Δεν είναι μια και δυο φορές που θα έδινα τα πάντα για να ξεχάσω κάτι από όσα έζησα μικρότερη. Την ίδια ώρα, είμαι ο άνθρωπος που ξεχνάει ραντεβού και υποχρεώσεις ή τα μισά από όσα έχω να κάνω κάθε ημέρα. Eπίσης, δυσκολεύομαι να ανακαλέσω μια πληροφορία που έχω διαβάσει 10 φορές ή μία ανάμνηση, ενώ αυθόρμητα κάνουν την εμφάνισή τους πληροφορίες για θέματα που ειλικρινά δεν υπήρχε λόγος να έχω αποθηκεύσει στη μνήμη μου.

Αν είμαστε φίλοι, να σας ενημερώσω ότι δεν υπάρχει λόγος ανησυχίας καθώς, όπως αποκάλυψε πρόσφατη καινοτόμος έρευνα, οι αναμνήσεις δεν αποθηκεύονται μόνο στα εγκεφαλικά μας κύτταρα. Όπως αναφέρει το University of Queensland «η μνήμη είναι η επανενεργοποίηση μιας συγκεκριμένης ομάδας νευρώνων, που σχηματίζεται από επίμονες αλλαγές στην ισχύ των συνδέσεων μεταξύ των νευρώνων. Τι επιτρέπει σε έναν συγκεκριμένο συνδυασμό νευρώνων να επανενεργοποιηθεί έναντι οποιουδήποτε άλλου συνδυασμού; Η συναπτική πλαστικότητα.

»Αυτός ο όρος περιγράφει τις επίμονες αλλαγές στη δύναμη των συνδέσεων που ονομάζονται συνάψεις. Αυτές μπορούν να γίνουν ισχυρότερες ή πιο αδύναμες ανάλογα με το πότε και πόσο συχνά έχουν ενεργοποιηθεί στο παρελθόν. Οι ενεργές συνδέσεις τείνουν να γίνονται ισχυρότερες, ενώ αυτές που δεν χρησιμοποιούνται γίνονται πιο αδύναμες και μπορεί τελικά να εξαφανιστούν εντελώς».

iStock

Για πολύ καιρό, λοιπόν, οι επιστήμονες πίστευαν πως η μνήμη και η μάθηση είναι θέματα του εγκεφάλου, καθώς στα κύτταρα που υπάρχουν εκεί αποθηκεύονται οι αναμνήσεις. Πρόσφατη έρευνα, όμως, ανακάλυψε ότι κύτταρα από άλλα μέρη του σώματος εκτελούν επίσης, μια λειτουργία μνήμης. Ο επικεφαλής συγγραφέας της εργασίας που δημοσιεύτηκε στο Nature Communications, αναπληρωτής καθηγητής βιοεπιστημών στο NYU Liberal Studies και ερευνητής στο Κέντρο Νευρωνικής Επιστήμης του NYU, Nikolay V. Kukushkin, εξήγησε πως «η μάθηση και η μνήμη συνδέονται γενικά με τον εγκέφαλο και τα εγκεφαλικά κύτταρα, αλλά η μελέτη μας δείχνει ότι και άλλα κύτταρα στο σώμα μπορούν να μάθουν και να σχηματίσουν αναμνήσεις».

Η έρευνα προσπάθησε να κατανοήσει καλύτερα εάν τα μη εγκεφαλικά κύτταρα βοηθούν στη μνήμη, πατώντας πάνω σε μια εδραιωμένη νευρολογική ιδιότητα που ονομάζεται «φαινόμενο του μαζικού διαστήματος» και δείχνει το εξής:

ΤΕΙΝΟΥΜΕ ΝΑ ΔΙΑΤΗΡΟΥΜΕ ΚΑΛΥΤΕΡΑ ΤΙΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΟΤΑΝ ΜΕΛΕΤΑΜΕ ΚΑΝΟΝΤΑΣ ΜΕΓΑΛΑ ΔΙΑΛΕΙΜΜΑΤΑ, ΠΑΡΑ ΟΤΑΝ ΔΙΑΒΑΖΟΥΜΕ ΔΙΧΩΣ ΔΙΑΛΕΙΜΜΑ ΓΙΑ ΠΟΛΛΕΣ ΩΡΕΣ.

Οι επιστήμονες μελέτησαν, στο πλαίσιο της μάθησης, στο εργαστήριο δύο τύπους ανθρώπινων κυττάρων που δεν βρίσκονται στον εγκέφαλο – κύτταρα από νευρικό ιστό και κύτταρα από ιστό νεφρού.

Τα εξέθεσαν σε διαφορετικά μοτίβα χημικών σχημάτων, ακριβώς όπως τα εγκεφαλικά κύτταρα εκτίθενται σε πρότυπα νευροδιαβιβαστών όταν μαθαίνουμε νέες πληροφορίες.

Τα μη εγκεφαλικά κύτταρα ενεργοποίησαν ένα «γονίδιο μνήμης». Ήταν αυτό που ενεργοποιούν τα εγκεφαλικά κύτταρα, όταν ανιχνεύουν ένα μοτίβο στις πληροφορίες και αναδομούν τις συνδέσεις τους προκειμένου να σχηματίσουν αναμνήσεις.

Για την παρακολούθηση της διαδικασίας της μνήμης και της μάθησης, οι επιστήμονες κατασκεύασαν αυτά τα μη εγκεφαλικά κύτταρα για να δημιουργήσουν μια πρωτεΐνη που έλαμπε όταν ενεργοποιούνταν το γονίδιο μνήμης.

Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι τα συγκεκριμένα κύτταρα μπορούσαν να καθορίσουν το πότε οι χημικοί παλμοί που μιμούνταν τις εκρήξεις νευροδιαβιβαστών στον εγκέφαλο, επαναλαμβάνονταν και δεν είναι παρατεταμένοι, όπως συμβαίνει όταν καθόμαστε να διαβάσουμε άπειρο υλικό nonstop. Όταν οι παλμοί «χορηγούνταν» σε συγκεκριμένα χρονικά διαστήματα, ενεργοποιούσαν το «γονίδιο της μνήμης» πιο έντονα και για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα από ό,τι όταν υπήρχε παρατεταμένη χορήγησή τους.

«Αυτό αντανακλά το φαινόμενο του "μαζικού διαστήματος" στη δράση», σχολίασε ο Kukushkin και συνέχισε: «Φαίνεται ότι η ικανότητα μάθησης από την επανάληψη με διαλείμματα δεν είναι μοναδική για τα εγκεφαλικά κύτταρα. Στην πραγματικότητα, μπορεί να είναι μια θεμελιώδης ιδιότητα όλων των κυττάρων».

Οι ερευνητές σημείωσαν πως τα ευρήματά τους προσφέρουν νέους τρόπους μελέτης της μνήμης και δείχνουν πιθανά οφέλη που σχετίζονται με την υγεία.

Όπως διευκρίνισε ο Kukushkin «η ανακάλυψή μας ανοίγει νέους δρόμους για την κατανόηση του τρόπου λειτουργίας της μνήμης. Θα μπορούσε να οδηγήσει σε βελτίωση της διαδικασίας της μάθησης και αντιμετώπισης προβλημάτων μνήμης.

»Ταυτόχρονα, υποδηλώνει ότι στο μέλλον θα χρειαστεί να συμπεριφερόμαστε στο σώμα μας περισσότερο όπως συμπεριφερόμαστε στον εγκέφαλό μας. Σκεφτείτε τι θυμάται το πάγκρεας σχετικά με το μοτίβο των προηγούμενων γευμάτων μας, ώστε να διατηρήσει υγιή επίπεδα γλυκόζης στο αίμα ή τι θυμάται ένα καρκινικό κύτταρο από το μοτίβο της χημειοθεραπείας».