O ΑΥΤΙΣΜΟΣ ΙΣΩΣ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΤΙΜΗΜΑ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗΣ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗΣ

Ο αυτισμός επηρεάζει εκατομμύρια παιδιά παγκοσμίως. Τι δείχνουν νέες έρευνες για τη σχέση του με την ανθρώπινη νοημοσύνη και εξέλιξη.

Οι διαταραχές του φάσματος του αυτισμού (ΔΑΦ) είναι μείζον θέμα αυτή τη στιγμή στις ΗΠΑ. Σύμφωνα με τα στοιχεία του αμερικανικού Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (CDC), το 2020 περίπου 1 στα 36 παιδιά ηλικίας 8 ετών είχε διαγνωστεί με αυτισμό, ενώ τα πιο πρόσφατα δεδομένα του 2022 ανεβάζουν τον επιπολασμό σε 1 στα 31. Σε παγκόσμιο επίπεδο, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας εκτιμά ότι περίπου ένα στα 100 παιδιά έχουν αυτισμό.

Η κυβέρνηση Τραμπ έχει δεσμευθεί πως θα βρει την αιτία και τη θεραπεία. Πρόσφατα, προκλήθηκε σάλος, όταν δελτίο Τύπου του US Department of Health and Human Services (HHS) ανέφερε ότι η λήψη παρακεταμόλης από εγκύους συνδέεται με τον αυτισμό.

Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας έσπευσαν να διευκρινίσουν ότι τα διαθέσιμα επιστημονικά στοιχεία δεν επιβεβαιώνουν τη σύνδεση. Κατά τον ΠΟΥ και άλλους μεγάλους οργανισμούς υγείας του πλανήτη, ο αυτισμός ορίζεται ως μια νευροαναπτυξιακή πάθηση που χαρακτηρίζεται από ελλείμματα στην κοινωνική επικοινωνία και περιορισμένα, επαναλαμβανόμενα πρότυπα συμπεριφοράς.

Ως προς τις αιτίες που αυξάνουν την πιθανότητα εμφάνισης αυτισμού σε ένα παιδί, ο ΠΟΥ αναφέρει: «Επιστημονικές μελέτες δείχνουν ότι η έκθεση σε ορισμένους περιβαλλοντικούς παράγοντες φαίνεται να εμφανίζεται συχνότερα σε παιδιά με αυτισμό ή στους γονείς τους. Σε αυτούς περιλαμβάνονται η προχωρημένη ηλικία των γονέων, ο μητρικός διαβήτης κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, η προγεννητική έκθεση σε ατμοσφαιρικούς ρύπους ή σε ορισμένα βαρέα μέταλλα, η προωρότητα, οι σοβαρές επιπλοκές κατά τη γέννηση και το χαμηλό βάρος γέννησης».

Εικονογράφηση: Χριστίνα Αβδίκου

Σε ό,τι αφορά την επιμονή της κυβέρνησης Τραμπ –όπως και του Κένεντι στο παρελθόν– πως τα εμβόλια αυξάνουν τον κίνδυνο αυτισμού, ο ΠΟΥ διευκρινίζει ότι «εκτεταμένη έρευνα για το συντηρητικό θιμεροσάλη και το πρόσθετο αργίλιο που περιέχονται σε ορισμένα εμβόλια κατέληξε στο συμπέρασμα ότι αυτά τα συστατικά στα παιδικά εμβόλια δεν αυξάνουν τον κίνδυνο αυτισμού».

Αυτισμός και ανθρώπινη εξέλιξη: Τι αποκαλύπτουν οι νέες έρευνες

Σύμφωνα με μελέτη που δημοσιεύτηκε στο Molecular Biology and Evolution, το σχετικά υψηλό ποσοστό διαταραχών του φάσματος του αυτισμού στους ανθρώπους πιθανότατα οφείλεται στον τρόπο με τον οποίο εξελιχθήκαμε ως είδος στο παρελθόν. Οι ερευνητές ανακάλυψαν ότι η συχνότητα εμφάνισης του αυτισμού μπορεί να συνδέεται με την εξέλιξη του ανθρώπινου εγκεφάλου.

«Συγκεκριμένοι νευρώνες στον εξωτερικό φλοιό του εγκεφάλου εξελίχθηκαν ραγδαία και τα γονίδια που συνδέονται με τον αυτισμό άλλαξαν λόγω της φυσικής επιλογής. Αυτές οι μετατοπίσεις μπορεί να έχουν επιβραδύνει την ανάπτυξη του εγκεφάλου στα παιδιά, ενώ παράλληλα ενίσχυσαν τη γλώσσα και τη γνωστική λειτουργία. Τα ευρήματα υποδηλώνουν ότι ο αυτισμός είναι μέρος του συμβιβασμού που έκανε τους ανθρώπους τόσο γνωστικά προηγμένους».

Είναι πολλοί οι επιστήμονες που πιστεύουν ότι ο αυτισμός και η σχιζοφρένεια μπορεί να εμφανίζονται μόνο στους ανθρώπους. Επιπλέον, οι συμπεριφορές που σχετίζονται γενικά με αυτές τις διαταραχές περιλαμβάνουν γνωστικά χαρακτηριστικά –όπως η παραγωγή ομιλίας και η κατανόηση– τα οποία είναι είτε μοναδικά είτε πολύ πιο εξελιγμένα στους ανθρώπους.

Ενώ προηγούμενες έρευνες διαπίστωσαν ότι ορισμένοι τύποι κυττάρων παρέμειναν πιο συνεπείς σε όλη την εξέλιξη από ό,τι άλλοι, οι παράγοντες που οδηγούν σε διαφορές στον εξελικτικό ρυθμό παραμένουν άγνωστοι. Οι ερευνητές της τελευταίας εργασίας εστίασαν σε σύνολα δεδομένων αλληλούχισης RNA ενός πυρήνα από τρεις ξεχωριστές περιοχές του εγκεφάλου των θηλαστικών. Διαπίστωσαν ότι ο πιο άφθονος τύπος νευρώνων του εξωτερικού φλοιού του εγκεφάλου, οι νευρώνες L2/3 IT, εξελίχθηκαν εξαιρετικά γρήγορα στην ανθρώπινη γενεαλογία, σε σύγκριση με άλλους πιθήκους.

Κατά το Science Daily, «παραδόξως, αυτή η επιταχυνόμενη εξέλιξη συνοδεύτηκε από δραματικές αλλαγές στα γονίδια που σχετίζονται με τον αυτισμό, οι οποίες πιθανότατα οφείλονταν σε φυσική επιλογή που σχετίζεται με την ανθρώπινη γενεαλογία».

Η δύναμη και η αδυναμία της φυσικής επιλογής

Οι ερευνητές εξήγησαν ότι παρόλο που τα αποτελέσματα υποδηλώνουν έντονα φυσική επιλογή για γονίδια που σχετίζονται με τη Διαταραχή Αυτιστικού Φάσματος, παραμένει ασαφής ο λόγος για τον οποίο αυτή η εξέλιξη προσέφερε οφέλη φυσικής κατάστασης στους προγόνους μας. Δευκρινίστηκε ότι η απάντηση σε αυτό το ερώτημα είναι δύσκολη, επειδή δεν γνωρίζουμε ποια χαρακτηριστικά της γνωστικής λειτουργίας, της ανατομίας του εγκεφάλου και της νευρωνικής καλωδίωσης έδωσαν στους ανθρώπινους προγόνους ένα πλεονέκτημα φυσικής κατάστασης.

Οι επιστήμονες επισήμαναν ότι πολλά από αυτά τα γονίδια σχετίζονται με αναπτυξιακή καθυστέρηση· επομένως, η εξέλιξή τους ίσως να συνέβαλε στην πιο αργή μεταγεννητική ανάπτυξη του εγκεφάλου στους ανθρώπους σε σύγκριση με τους χιμπατζήδες.

Είναι πιθανό, λοιπόν, «η ταχεία εξέλιξη των γονιδίων που σχετίζονται με τον αυτισμό να προσέφερε ένα πλεονέκτημα φυσικής κατάστασης επιβραδύνοντας τη μεταγεννητική ανάπτυξη του εγκεφάλου ή αυξάνοντας την ικανότητα για γλώσσα. Ο μεγαλύτερος χρόνος ανάπτυξης του εγκεφάλου στην πρώιμη παιδική ηλικία ήταν ευεργετικός για την ανθρώπινη εξέλιξη επειδή οδήγησε σε πιο σύνθετη σκέψη».