ΟΙ ΣΤΑΤΙΝΕΣ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΜΟΝΟ ΜΑΣ «ΟΠΛΟ» ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΤΗΣ ΧΟΛΗΣΤΕΡΟΛΗΣ

Αν έχεις υψηλά επίπεδα χοληστερόλης, ο γιατρός θα σου συστήσει να πάρεις στατίνες σε μορφή χαπιού. Οι στατίνες, όμως, δεν είναι για όλους – τι γίνεται αν αυτή είναι η περίπτωσή σου;

Η υψηλή χοληστερόλη είναι συνθήκη που σύμφωνα με τη World Heart Federation απασχολεί το 39% του ενήλικου πληθυσμού της Γης. Πρόκειται για ένδειξη-κλειδί κινδύνων καρδιαγγειακών παθήσεων που βρίσκονται στο Νο1 των αιτιών θανάτου παγκοσμίως εδώ και δεκαετίες και στις οποίες αποδίδεται το 40-50% των θανάτων που καταγράφονται κάθε χρόνο στην Ελλάδα.

Κρατήστε στο μυαλό σας πως κάθε χρόνο τα καρδιαγγειακά νοσήματα στοιχίζουν 17.9 εκατομμύρια ζωές. Η υψηλή χοληστερόλη που προκαλεί σταδιακά βλάβες στα αιμοφόρα αγγεία και δεν δίνει συμπτώματα πριν να είναι αργά (εξ ου και υπάρχει υψηλό ποσοστό ξαφνικών θεμάτων και δη στις ηλικίες 40-70 ετών) συμβάλλει σε 4.400.000 εξ αυτών, σύμφωνα με τα στοιχεία της WHF.

Η χοληστερόλη είναι μια μαλακή, εύπλαστη λιπαρή ουσία που βρίσκεται στο αίμα μας, με το ήπαρ είτε να την παράγει, είτε να χρησιμοποιεί αυτή που προκύπτει από άλλες πηγές (κορεσμένα λιπαρά). Μολονότι είναι ζωτικής σημασίας ουσία που διασφαλίζει την υγιή λειτουργία του σώματός μας (συμβάλλει στη δημιουργία υγιών κυττάρων, ενώ παράγει βιταμίνες και άλλες ορμόνες), σε μεγάλα επίπεδα και σε συνδυασμό με υψηλά επίπεδα τριγλυκερίδιων, μπορεί να οδηγήσει στην αθηροσκλήρωση. Η συσσώρευση πλακών στις αρτηρίες είναι γνωστή ως η βάση των περισσότερων καρδιαγγειακών νοσημάτων. Η διαδικασία συσσώρευσης λιπαρών ουσιών στις αρτηρίες αυξάνει τον κίνδυνο στεφανιαίας νόσου, περιφερικής αρτηριακής νόσου και εγκεφαλικού επεισοδίου, μεταξύ άλλων καρδιαγγειακών παθήσεων.

Στους παράγοντες κινδύνου ανήκουν παράγοντες που περνούν από το χέρι μας (π.χ. διατροφή, κάπνισμα, κατανάλωση αλκοόλ, έλλειψη άσκησης), ωστόσο η κληρονομικότητα είναι στην κορυφή της λίστας. Σε αυτήν την περίπτωση, ό,τι και αν κάνετε, τα νούμερα δεν «πέφτουν» εύκολα. Και τι μπορείτε να κάνετε για να ζήσετε;

Οι στατίνες είναι η λύση για τους περισσότερους, όχι για όλους

Η χοληστερόλη μεταφέρεται μέσω του αίματός μας, συνδεδεμένη με πρωτεΐνες. Αυτός ο συνδυασμός πρωτεϊνών και χοληστερόλης ονομάζεται λιποπρωτεΐνη α. Ως άνθρωπος που έχει τετραπλάσια τιμή Lp(α), θα σου πω τι μου λένε οι επαγγελματίες υγείας: το βέβαιο είναι πως λειτουργεί ως δείκτης κινδύνου για το «φράξιμο» των αρτηριών της καρδιάς και δεν υπάρχει, ακόμα, τρόπος να μειωθεί. Όπου «ακόμα» βρίσκεται σε εξέλιξη πειραματική θεραπεία που έχω ως στόχο τη λιποπρωτεΐνη α!

Το μόνο που μπορεί να βοηθήσει, μέχρι νεοτέρας, είναι αυτό που βοηθά και όσους έχουν υψηλή χοληστερόλη: οι στατίνες. Μέσω του Ε.Ο.Π.Υ.Υ. (Εθνικός Οργανισμός Παροχής Υπηρεσιών Υγείας), το ελληνικό σύστημα υγείας καλύπτει αυτήν την
κατηγορία φαρμάκων που έχει ως κύριο στόχο τη μείωση της «κακής» χοληστερόλης, «πειράζοντας» τη σύνθεσή της, ώστε να αυξάνεται η ικανότητα του ήπατος να την απομακρύνει από το αίμα. Μειώνει και τα τρυγλυκερίδια και αυξάνει ελαφρώς την καλή χοληστερόλη, ενώ έχει και αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες που βοηθούν στη σταθεροποίηση των αθηρωματικών πλακών στις αρτηρίες. Έτσι, μειώνεται ο κίνδυνος καρδιαγγειακών συμβάντων.

Υπάρχουν διάφορες στατίνες, ώστε να καλυφθούμε όλοι ανάλογα με τις ιδιομορφίες του οργανισμού μας και τις παρενέργειες που θα εμφανίσουμε. Οι πιο συνηθισμένες παρενέργειες είναι οι μυϊκοί πόνοι και οι πεπτικές διαταραχές, το αίσθημα εξάντλησης και ο πονοκέφαλος. Υπάρχουν και πιο σοβαρές που αντιμετωπίζονται με αλλαγές στη θεραπεία.

Πέραν της αποδεδειγμένης αποτελεσματικότητάς του, η έκδοση του χαπιού έχει χαμηλό κόστος (από 1 έως 10 ευρώ τον μήνα για γενόσημα) και κάνει τη θεραπεία απλή και βολική, αφού περιλαμβάνει ένα χάπι, συνήθως μια φορά την ημέρα. Αφότου κάποιος αρχίζει τη χρήση, μετά λίγο καιρό κάνει εξέταση αίματος για να ελεγχθεί η ηπατική λειτουργία και τα μυϊκά ένζυμα. Ένα ποσοστό από 5 έως 10% έχει δυσανεξία. Τι κάνουν αυτοί οι άνθρωποι;

iStock

Υψηλή χοληστερόλη; Οι ενέσεις με στατίνες που είναι για όλους

Ενέσεις με στατίνες, εναλλακτική που μου αποκάλυψε ο καρδιολόγος, ο οποίος ανέλαβε να μου κάνει Stress Echo (δυναμική ηχωκαρδιογραφία). Όταν τον ρώτησα γιατί δεν είχα ακούσει ποτέ για τις ενέσεις, μου εξήγησε πως ο κύριος λόγος είναι η τιμή τους. Για να δικαιολογηθούν από το Ε.Σ.Υ. πρέπει να πληρούνται συγκεκριμένες προϋποθέσεις. Για παράδειγμα, να αποδειχθεί η αποτυχία των στατινών ή η ύπαρξη υψηλού καρδιαγγειακού κινδύνου.

Αν τώρα, κάποιος θέλει να χρησιμοποιήσει τη συγκεκριμένη μέθοδο, εκτός Ε.Ο.Π.Υ.Υ. θα πρέπει να δώσει 200 ευρώ τον μήνα, ποσό στο οποίο ανέρχεται το κόστος της μιας ένεσης που χρειάζεται ο ασθενής. Υπάρχουν δυο κατηγορίες ενέσιμων θεραπειών. Αυτή με τα μονοκλωνικά (PCSK9 Αναστολείς) και η siRNA.

Οι PCSK9 Αναστολείς είναι μονοκλωνικά αντισώματα που δεσμεύουν την πρωτεΐνη PCSK9. Είναι αυτή που εμποδίζει το ήπαρ να απομακρύνει την LDL-C («κακή» χοληστερόλη) από το αίμα. Με την αναστολή του PCSK9, αυξάνεται η ικανότητα του ήπατος να μειώνει την LDL-C. Υπάρχει ένεση που χορηγείται κάθε 2-4 εβδομάδες και άλλη που χορηγείται μια φορά τον μήνα. Αμφότερες μειώνουν την «κακή» χοληστερόλη κατά 50-70%. Σε ό,τι αφορά τις παρενέργειες, είναι ήπιες αντιδράσεις στο σημείο της ένεσης, συμπτώματα γρίπης και, σπάνια, αλλεργικές αντιδράσεις ή πρόβλημα στο ήπαρ ή τα νεφρά.

Η θεραπεία siRNA έχει βασιστεί στην τεχνογνωσία των εμβολίων για τον Covid-19. Δηλαδή, το RNA. Πρόκειται για μικρό παρεμβατικό RNA που κάνει ό,τι και οι μονοκλωνικές ενέσεις: αναστέλλει την παραγωγή της PCSK9. Ίδια είναι και τα αποτελέσματα. Η χορήγηση είναι άρδην διαφορετική: γίνονται δυο ενέσεις σε 3 μήνες και από εκεί και πέρα, από μια κάθε εξάμηνο. Στις παρενέργειες έχουν σημειωθεί ήπιες αντιδράσεις στο σημείο της ένεσης, πόνος στις αρθρώσεις ή συμπτώματα κρυολογήματος. Το κόστος είναι κάπως μεγαλύτερο των μονοκλωνικών.

Ποιο προβλέπεται να είναι το μέλλον των ανθρώπων με υψηλή χοληστερόλη;

Στο στάδιο των ερευνών είναι και πολλές άλλες θεραπείες για τη ρύθμιση των επιπέδων της χοληστερόλης, όπως για παράδειγμα αυτή της γονιδιακής επεξεργασίας (base editing). Χορηγείται σε μία και μόνο δόση (one and done) και οδηγεί σε μείωση των επιπέδων της χοληστερόλης, έως 69%.

iStock

Αντί να διαχειρίζεται τη χοληστερόλη με την πάροδο του χρόνου όπως οι στατίνες, το VERVE-102 στοχεύει στην παροχή μιας εφάπαξ λύσης, «απενεργοποιώντας» ένα συγκεκριμένο γονίδιο στο ήπαρ. Είναι το PCSK9 που παίζει βασικό ρόλο στη ρύθμιση της ποσότητας της LDL χοληστερόλης που μπορεί να «ανιχνεύσει» και να απομακρύνει το ήπαρ από την κυκλοφορία του αίματος.

Οι ερευνητές βρίσκονται στο στάδιο που πρέπει να διαπιστωθεί η ασφάλεια και δη για πιθανές «εκτός στόχου» γενετικές αλλαγές. Αν όλα πάνε καλά, όταν βγει στην αγορά, το κόστος αναμένεται να είναι πολύ υψηλό. Αναμένονται περαιτέρω αποτελέσματα στο δεύτερο εξάμηνο του 2025.

Κάτι άλλο που μελετούν οι επιστήμονες είναι ένα νέο χάπι που απευθύνεται σε όσους έχουν δυσανεξία στις στατίνες. Αναστέλλει το ένζυμο ACL (adenosine triphosphate-citrate lyase), μειώνοντας τη σύνθεση χοληστερίνης στο ήπαρ. Πήρε την έγκριση του αμερικανικού FDA το 2020 για συγκεκριμένες κατηγορίες ασθενών (με οικογενή υπερχοληστερολαιμία και αθηροσκληρωτική καρδιακή νόσο). Σε κλινική δοκιμή που έγινε φέτος, μείωσε την LDL-C κατά 21-28% σε ασθενείς με δυσανεξία στις στατίνες και περιόρισε τον κίνδυνο καρδιαγγειακών συμβάντων. Σε συνδυασμό με εζετιμίμπη (δρα στο πεπτικό σύστημα μειώνοντας τη διατροφική και τη χολική χοληστερόλη, εν αντιθέσει με τις στατίνες που μειώνουν την παραγωγή χοληστερόλης στο ήπαρ), μείωσε την LDL-C κατά 48.6% μετά από 84 ημέρες, σε ασθενείς με υψηλή χοληστερίνη που είχαν λάβει τη μέγιστη θεραπεία με στατίνες. Εν τω μεταξύ, οι μυϊκές παρενέργειες ήταν λιγότερες, συγκριτικά με τις στατίνες.

Όπως αντιλαμβάνεστε, το μέλλον προμηνύεται λαμπρό. Έως τότε ας φροντίσουμε να κάνουμε τουλάχιστον τα άκρως απαραίτητα: ένα τσεκ απ τον χρόνο.