ΣΤΑΤΙΝΕΣ ΚΑΙ ΧΟΛΗΣΤΕΡΙΝΗ: Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΛΥΝΕΙ ΟΛΕΣ ΤΙΣ ΑΠΟΡΙΕΣ

Η Παγκόσμια Ημέρα Καρδιάς είναι μια καλή αφορμή για να απευθυνθούμε στην Ελληνική Καρδιολογική Εταιρεία και να λύσουμε όλες τις απορίες μας για τις στατίνες, μια κατηγορία φαρμάκων που τα τελευταία χρόνια αποτελεί συχνά πηγή ερωτημάτων και παρανοήσεων.

Τα υψηλά επίπεδα χοληστερόλης προκαλούν 4,4 εκατομμύρια θανάτους κάθε χρόνο (ή το 7,8% όλων των θανάτων), ενώ το 24% των θανάτων που σχετίζονται με καρδιαγγειακά νοσήματα αποδίδονται στην υψηλή LDL χοληστερόλη, σύμφωνα με την Παγκόσμια Ομοσπονδία Καρδιάς (World Heart Federation - WHF). Όσο για την Ελλάδα, στοιχεία δείχνουν ότι η υψηλή χοληστερόλη επηρεάζει ένα σημαντικό μέρος των πολιτών, με τον επιπολασμό να κυμαίνεται από 23% έως πάνω από 60%, ανάλογα με τα όρια και τα κριτήρια.

Ένα από τα εργαλεία που διαθέτουν σήμερα οι ειδικοί για τη διαχείριση των υψηλών επιπέδων χοληστερόλης και κατ' επέκταση τη διασφάλιση της καρδιαγγειακής υγείας είναι οι στατίνες. Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Καρδιάς, συνομιλήσαμε με τον καρδιολόγο Εμμανουήλ Παξιμαδάκη, αντιπρόεδρο της ομάδας εργασίας Πρόληψης και Αποκατάστασης της Ελληνικής Καρδιολογικής Εταιρείας, ώστε να λύσουμε όλες τις απορίες για τη συγκεκριμένη κατηγορία φαρμάκων, που τα τελευταία χρόνια προκαλεί συχνά ερωτήματα και παρανοήσεις.

– Ας ξεκινήσουμε από την αρχή: Τι είναι οι στατίνες και πώς λειτουργούν;

Οι στατίνες είναι φάρμακα που μειώνουν την «κακή» χοληστερόλη, την LDL. Δρουν στο συκώτι, εκεί που παράγεται η χοληστερίνη, έτσι περιορίζουν τον κίνδυνο εμφράγματος και εγκεφαλικού. Θα τις παρομοίαζα με το φρένο σε ένα αυτοκίνητο που κατεβαίνει κατηφόρα: κρατούν την ταχύτητα χαμηλά για να αποφύγουμε το ατύχημα. Υπάρχουν στατίνες πιο «ήπιες» και άλλες πιο «ισχυρές». Ο γιατρός σε συνεργασία με τον ασθενή επιλέγει τη θεραπευτική αγωγή ανάλογα με το άτομο και τον στόχο.

– Γιατί θεωρούνται τόσο σημαντικές για την καρδιαγγειακή υγεία; Προσφέρουν πλήρη κάλυψη σε όποιον τις λαμβάνει;

Είναι σημαντικές, γιατί όσο περισσότερο πέφτει η LDL, τόσο μειώνεται και ο κίνδυνος για σοβαρά καρδιαγγειακά επεισόδια. Κάθε «σκαλοπάτι» μείωσης της χοληστερόλης μεταφράζεται σε λιγότερα εμφράγματα και εγκεφαλικά. Όμως, δεν είναι πανάκεια. Δεν σημαίνει ότι κάποιος που παίρνει στατίνη είναι πλήρως καλυμμένος. Συνήθως χρειάζεται και σωστός τρόπος ζωής και, αν χρειαστεί, συνδυασμός με άλλα φάρμακα.

Εικονογράφηση: Χριστίνα Αβδίκου

– Ποιοι άνθρωποι χρειάζονται θεραπεία με στατίνες; Μιλάμε μόνο για όσους έχουν υψηλή χοληστερόλη ή και για άλλες ομάδες ασθενών;

Δεν μιλάμε μόνο για ανθρώπους που έχουν υψηλά επίπεδα χοληστερόλης. Όλοι όσοι έχουν περάσει έμφραγμα,
εγκεφαλικό ή έχουν γνωστή καρδιαγγειακή νόσο πρέπει να παίρνουν στατίνη. Επίσης, άνθρωποι με υψηλό ή πολύ υψηλό καρδιαγγειακό κίνδυνο, ακόμη κι αν η χοληστερόλη τους δεν φαίνεται τόσο υψηλή. Οι νέες οδηγίες της Ευρωπαϊκής Καρδιολογικής Εταιρείας (2025) τονίζουν ότι σε αυτές τις περιπτώσεις ξεκινάμε νωρίς και αποφασιστικά.

– Ποιες είναι οι πιο συχνές παρανοήσεις σχετικά με τις στατίνες;

Η πιο συχνή παρανόηση είναι ότι «προκαλούν πάντα πόνους στους μυς». Στην πραγματικότητα, αυτό συμβαίνει σπάνια και συνήθως είναι ήπιο. Ένα άλλο συχνό άγχος είναι οι διαταραχές μνήμης. Οι μελέτες δεν έχουν δείξει κάτι τέτοιο. Αντίθετα, φαίνεται ότι η πρώιμη και μακροχρόνια λήψη τους μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο εμφάνισης γεροντικής άνοιας, γιατί προστατεύουν τα αγγεία του εγκεφάλου και μειώνουν τα εγκεφαλικά επεισόδια. Όσο για τον διαβήτη, πράγματι υπάρχει μια μικρή αύξηση στον κίνδυνο, αλλά το όφελος για την καρδιά και τον εγκέφαλο είναι πολλαπλάσιο.

– Υπάρχουν πρόσφατα επιστημονικά δεδομένα που επιβεβαιώνουν την αποτελεσματικότητα των στατινών στην πρόληψη εμφράγματος και εγκεφαλικού;

Όλες οι μεγάλες μελέτες αλλά και τα πιο πρόσφατα δεδομένα δείχνουν το ίδιο: όσο πιο χαμηλή είναι η LDL, τόσο λιγότερα εμφράγματα και εγκεφαλικά έχουμε. Είναι από τις πιο σταθερές αλήθειες της καρδιολογίας.

Ο Εμμανουήλ Παξιμαδάκης.

– Πώς συγκρίνονται οι στατίνες με άλλες κατηγορίες φαρμάκων για την πτώση της LDL; Τι συμβαίνει με τα φάρμακα νεότερης γενιάς;

Οι στατίνες είναι η βάση. Από εκεί ξεκινάμε. Αν δεν αρκούν, μπορούμε να προσθέσουμε την εζετιμίμπη, που δίνει μια επιπλέον μείωσή της. Υπάρχουν και οι ενέσιμες θεραπείες, οι PCSK9 αναστολείς και η ινκλισιράνη, που ρίχνουν εντυπωσιακά τη χοληστερόλη και έχουν θέση σε πιο δύσκολες περιπτώσεις. Τέλος, υπάρχει το μπεμπεδοϊκό οξύ, ένα νέο χάπι για όσους δεν ανέχονται καθόλου τις στατίνες, το οποίο έχει εγκριθεί για χρήση στην Ευρώπη, αλλά δυστυχώς δεν κυκλοφορεί στην Ελλάδα.

Όσον αφορά στα συμπληρώματα διατροφής, δεν έχουν αποδείξει την αποτελεσματικότητά τους στη μείωση της LDL χοληστερόλης στους θεραπευτικούς στόχους, ούτε στη μείωση του καρδιαγγειακού κινδύνου, γι’ αυτό στις κατευθυντήριες οδηγίες δεν συνιστώνται.

– Πότε χορηγούνται άλλα σκευάσματα; Είναι αλήθεια ότι οι στατίνες πρέπει να λαμβάνονται εφ’ όρου ζωής;

Άλλα σκευάσματα χορηγούνται όταν οι στατίνες από μόνες τους δεν φτάνουν για να πετύχουμε τον στόχο ή όταν υπάρχει δυσανεξία. Όσο για τη διάρκεια, στις περισσότερες περιπτώσεις η θεραπεία είναι μακροχρόνια, γιατί ο καρδιαγγειακός κίνδυνος είναι επίσης μακροχρόνιος. Αν όμως αλλάξει ριζικά ο τρόπος ζωής και μειωθεί ο κίνδυνος, ο γιατρός μπορεί να επανεκτιμήσει την κατάσταση.

ΠΡΑΓΜΑΤΙ ΥΠΑΡΧΕΙ ΜΙΚΡΗ ΑΥΞΗΣΗ ΣΤΟΝ ΚΙΝΔΥΝΟ ΔΙΑΒΗΤΗ, ΑΛΛΑ ΤΟ ΟΦΕΛΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΡΔΙΑ ΚΑΙ ΤΟΝ ΕΓΚΕΦΑΛΟ ΕΙΝΑΙ ΠΟΛΛΑΠΛΑΣΙΟ.

– Δηλαδή, αν κάποιος αλλάξει δραστικά τη διατροφή του και εντάξει τη σωματική άσκηση στην καθημερινότητά του, μπορεί να διακόψει τη θεραπεία με στατίνες;

Η μεσογειακή διατροφή, η απώλεια βάρους, η καθημερινή άσκηση, η ρύθμιση της πίεσης και του σακχάρου είναι απαραίτητα για όλους μας. Δεν σημαίνει όμως ότι αντικαθιστούν τη στατίνη σε όσους έχουν υψηλό ή πολύ υψηλό κίνδυνο. Ο συνδυασμός φαρμάκου και υγιεινού τρόπου ζωής είναι αυτός που προσφέρει τη μεγαλύτερη προστασία.

– Ποιες είναι οι πιο συχνές παρενέργειες που αναφέρουν οι ασθενείς; Και πόσο συχνές είναι στην πραγματικότητα;

Οι περισσότεροι ασθενείς δεν έχουν καμία ενόχληση. Μερικοί αναφέρουν ήπιο πόνο ή αδυναμία στους μυς, όμως σοβαρές παρενέργειες είναι εξαιρετικά σπάνιες. Σχεδόν πάντα μπορούμε να βρούμε λύση αλλάζοντας δόση ή σκεύασμα.

– Υπάρχουν ομάδες πληθυσμού που πρέπει να είναι πιο προσεκτικές στη χρήση τους;

Χρειάζεται προσοχή σε ανθρώπους με σοβαρά ηπατικά προβλήματα, αλλά και σε εγκύους ή γυναίκες που θηλάζουν. Επίσης, οι ηλικιωμένοι και όσοι παίρνουν πολλά φάρμακα χρειάζονται πιο στενή παρακολούθηση, αλλά συνήθως ωφελούνται το ίδιο.

Εικονογράφηση: Χριστίνα Αβδίκου

– Τι απαντάτε σε ασθενείς που διακόπτουν τις στατίνες μόνοι τους, επειδή διάβασαν κάτι στο διαδίκτυο;

Ότι κάνουν λάθος και μάλιστα επικίνδυνο. Η διακοπή της θεραπείας αυξάνει άμεσα τον κίνδυνο για καρδιακό επεισόδιο. Αν υπάρχει ενόχληση ή αμφιβολία, πρέπει να μιλήσουν με τον γιατρό τους. Υπάρχουν πάντα λύσεις και εναλλακτικές.

– Αν μπορούσατε να δώσετε ένα μήνυμα με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Καρδιάς, ποιο θα ήταν αυτό;

Θα έλεγα το εξής: Η καρδιά μας θέλει φροντίδα κάθε μέρα. Μεσογειακή διατροφή, κίνηση, απώλεια βάρους, έλεγχο πίεσης και σακχάρου, διακοπή καπνίσματος και, όταν χρειάζεται, στατίνες. Όσο πιο χαμηλά κρατάμε την LDL, τόσο πιο ασφαλής είναι η καρδιά μας.