ΟΣΑ ΠΙΣΤΕΥΑΜΕ ΓΙΑ ΤΟΝ ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟ ΕΙΝΑΙ ΜΑΛΛΟΝ ΛΑΘΟΣ

Μια νέα μελέτη θέτει σε αμφισβήτηση όσα ξέρουμε σχετικά με τον μεταβολισμό. Ανάμεσά τους και ότι ο μεταβολισμός επιβραδύνεται στη μέση ηλικία. Η μελέτη δείχνει τον δρόμο προς μια εξατομικευμένη ιατρική. 

Όλοι ξέρουν πως για να χάσεις βάρος πρέπει να τρως λιγότερες θερμίδες από αυτές που καις καθημερινά. Πως για να διατηρηθείς στα κιλά σου ο αριθμός των θερμίδων πρέπει να είναι ο ίδιος με αυτόν που ξοδεύεις. Πως οι άντρες και τα παιδιά έχουν καλύτερο μεταβολισμό. Πως στην εμμηνόπαυση ο μεταβολισμός των γυναικών επιβραδύνεται και παίρνουν κιλά. Σωστά; Λάθος!

Εδώ και πολύ καιρό, οι επιστήμονες υποψιάζονταν ότι τα πράγματα δεν είναι ακριβώς έτσι. Ότι ο μεταβολισμός –που, με πολύ απλά λόγια, είναι ο τρόπος που χρησιμοποιούμε την ενέργεια στο σώμα μας– είναι ένας μηχανισμός αρκετά πιο πολύπλοκος σε σχέση με ό,τι πιστεύαμε και πως διαφέρει σημαντικά από άνθρωπο σε άνθρωπο. 

Ο μεταβολισμός και η σημασία του

Χάρη σε μια νέα έρευνα, οι επιστήμονες έχουν ακόμη περισσότερα στοιχεία στη διάθεσή τους για να μπορέσουν να υποστηρίξουν ότι: 

• Ο ανθρώπινος μεταβολισμός είναι κάτι πολύ περισσότερο από έναν μαθηματικό τύπο καύσεων που εφαρμόζουμε όταν θέλουμε να χάσουμε βάρος.
• Ο μεταβολισμός είναι ο τρόπος που έχει το σώμα μας να παραμένει ζωντανό. 
• Ο μεταβολισμός δείχνει πόσο πολυάσχολα είναι τα κύτταρά μας και πώς λειτουργεί ο οργανισμός μας.
• Ο μεταβολισμός σχετίζεται όχι μόνο με το βάρος αλλά και με πολλές ασθένειες και αποτελεί ίσως το κλειδί για τη διαφορετική και εξατομικευμένη αντιμετώπισή τους. 

Χριστίνα Αβδίκου

Τι πιστεύαμε μέχρι τώρα

Αν και οι επιστήμονες μελετούν τον μεταβολισμό για τουλάχιστον έναν αιώνα, δεν ήταν σε θέση να τον ερευνήσουν σε βάθος. Που σημαίνει σε πραγματικές συνθήκες, σε αρκετούς ανθρώπους, σε ένα ευρύ ηλικιακό φάσμα. 'Ετσι, δεν μπορούσαν να δουν πώς αλλάζει σε όλη τη διάρκεια της ανθρώπινης ζωής. Ήταν δύσκολο να εκτιμηθεί κατά πόσο μεταβλητές όπως η ηλικία, το φύλο, ο τρόπος ζωής και οι ασθένειες επηρεάζουν τον ρυθμό με τον οποίο «ξοδεύουμε» την ενέργειά μας. 

Αυτή η έλλειψη δεδομένων είχε οδηγήσει σε υποθέσεις που έχουν τις ρίζες τους στην προσωπική εμπειρία. Για παράδειγμα, ότι σημαντικές ορμονικές αλλαγές, όπως αυτές που λαμβάνουν χώρα κατά την εφηβεία και την εμμηνόπαυση, προκαλούν επιτάχυνση ή επιβράδυνση του μεταβολισμού μας, κάνοντάς μας να καίμε περισσότερες ή λιγότερες θερμίδες την ημέρα. Ή ότι οι άντρες έχουν εγγενώς ταχύτερο μεταβολισμό από τις γυναίκες, επειδή φαίνεται ότι χάνουν ευκολότερα βάρος. 

Ο ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ ΙΣΩΣ ΑΠΟΤΕΛΕΙ ΤΟ ΚΛΕΙΔΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΞΑΤΟΜΙΚΕΥΜΕΝΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΠΟΛΛΩΝ ΑΣΘΕΝΕΙΩΝ.

Πώς η έρευνα αλλάζει τα δεδομένα για τον μεταβολισμό

Η μελέτη που αλλάζει τα μέχρι τώρα δεδομένα δημοσιεύτηκε τον Αύγουστο του 2021 στο επιστημονικό περιοδικό «Science» και φέρει την υπογραφή 80 ερευνητών, με επικεφαλής τον Herman Pontzer, επίκουρο καθηγητή Εξελικτικής Ανθρωπολογίας στο Duke University.

Στην έρευνα έλαβαν μέρος περισσότεροι από 6.400 άνθρωποι, ηλικίας από 8 ημερών έως 95 ετών. Τα στοιχεία που συλλέχθηκαν προσαρμόστηκαν βάσει του σωματότυπου, της ποσότητας του λίπους και των μυών, ώστε να υπάρχει ομοιογενές συμπέρασμα. Διαπιστώθηκε ότι ο μεταβολισμός περνάει από 4 διαφορετικά στάδια: 

1. Από την πρώτη ημέρα της ζωής μέχρι τον πρώτο μήνα, ο μεταβολισμός ενός βρέφους μοιάζει με εκείνον ενός ενήλικα. Μετά τον πρώτο μήνα και μέχρι περίπου τον 15ο, ο μεταβολικός ρυθμός αυξάνεται ραγδαία. Μεταξύ 9 έως 15 μηνών είναι κατά 50% πάνω απ’ ό,τι ενός μέσου ενήλικα.
2. Από τις αρχές του δεύτερου χρόνου της ζωής μας και μέχρι τα 20, ο ρυθμός του μεταβολισμού μειώνεται σταδιακά, σε ποσοστό περίπου 3% ετησίως.
3. Από τα 20 μέχρι τα 60 ο μεταβολισμός παραμένει σταθερός. Αυτό σημαίνει ότι τόσο στην εγκυμοσύνη όσο και στην εμμηνόπαυση, μια γυναίκα «καίει» θερμίδες με τον ίδιο ρυθμό.
4. Από τα 60 κι έπειτα ο μεταβολισμός αρχίζει να επιβραδύνεται με ρυθμό περίπου 0,7% ετησίως.

Οι άντρες δεν έχουν έμφυτα καλύτερο μεταβολισμό από τις γυναίκες. Καίνε όμως περισσότερες θερμίδες, επειδή το σώμα τους έχει μεγαλύτερο ποσοστό μυών και ο μυϊκός ιστός καταναλώνει περισσότερη ενέργεια σε σχέση με τον λιπώδη.  

«Η μελέτη αυτή καλύπτει ένα σημαντικό κενό στην κατανόηση της ανθρώπινης φυσιολογίας. Είναι πραγματικά σημαντική, επειδή ο μεταβολισμός είναι ο βασικός κρίκος στην αλυσίδα της υγείας και της ασθένειας», σχολιάζει ο Richard Bribiescas, καθηγητής ανθρωπολογίας στο Yale University. Δεν είναι τυχαίο που ένας ολόκληρος νέος κλάδος έχει αναπτυχθεί για τη μελέτη του. Η μεταβολομική ιατρική αναζητά τους λόγους πίσω από τις μεταβολικές δυσλειτουργίες, ώστε να επαναφέρει τη βιοχημική ισορροπία του σώματος. 

ΕΡΕΥΝΑ ΕΔΕΙΞΕ ΟΤΙ ΑΠΟ ΤΑ 20 ΜΕΧΡΙ ΤΑ 60 ΧΡΟΝΙΑ Ο ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ ΠΑΡΑΜΕΝΕΙ ΣΤΑΘΕΡΟΣ.

Με ποιον τρόπο μετράμε τον μεταβολισμό

Εδώ και πολλά χρόνια οι ερευνητές υπολόγιζαν την ενέργεια που καίμε μετρώντας το διοξείδιο του άνθρακα που εκπέμπουμε ως υποπροϊόν. Η εξέταση αυτή όμως γίνεται μόνο σε εργαστήριο, οπότε τα αποτελέσματα δείχνουν τον μεταβολισμό σε συνθήκες ηρεμίας, μια δεδομένη στιγμή (μέτρηση βασικού μεταβολισμού). 

Από τη δεκαετία του 1980 χρησιμοποιείται και μια άλλη μέθοδος που υπολογίζει την ενεργειακή μας κατανάλωση, λαμβάνοντας υπόψη τις φυσιολογικές δραστηριότητες ενός ατόμου κατά τη διάρκεια μιας εβδομάδας. Ονομάζεται «doubly labeled water», αλλά είναι αρκετά ακριβή και εφαρμόζεται σε ελάχιστα εργαστήρια σε όλον τον κόσμο. Η μέθοδος αυτή δίνει τη δυνατότητα στους ερευνητές να ανιχνεύουν στον οργανισμό, μέσω δειγμάτων ούρων και σάλιου, το υδρογόνο και το οξυγόνο, μέρος του οποίου εκπέμπεται ως διοξείδιο του άνθρακα. Μετρώντας τον ρυθμό με τον οποίο οι συμμετέχοντες εξαλείφουν το υδρογόνο σε σύγκριση με το οξυγόνο, οι ερευνητές υπολογίζουν το εκπεμπόμενο διοξείδιο του άνθρακα και με αυτόν τον τρόπο τη δαπανώμενη ενέργεια. 

Η καινοτομία της έρευνας: Ένα τεράστιο δείγμα πληθυσμού

Το 2014, τα λιγοστά εργαστήρια που χρησιμοποιούν τη μέθοδο «doubly labeled water» αποφάσισαν να δημιουργήσουν μια κοινή βάση δεδομένων. Στόχος τους ήταν η συγκέντρωση ενός μεγάλου αριθμού μεταβολικών μετρήσεων από ένα ευρύ φάσμα πληθυσμού τα τελευταία 40 χρόνια. Αυτή η βάση δεδομένων μεγαλώνει διαρκώς και περιλαμβάνει δείγματα από δεκάδες χώρες και πολιτισμούς – από την Τανζανία μέχρι το Μανχάταν και από πολλά προφίλ ανθρώπων με διαφορετικό τρόπο ζωής. Αυτή η βάση δεδομένων αποτέλεσε την πηγή της καινούργιας έρευνας. 

Το μέγεθος και η ποικιλομορφία του δείγματος επέτρεψαν στους ερευνητές να εντοπίσουν ένα κοινό μοτίβο στο πώς αλλάζει ο μεταβολισμός με την ηλικία. Αλλά εξακολουθεί να υπάρχει τεράστια διακύμανση στους μεταβολικούς ρυθμούς των ατόμων. Γεγονός που υπογραμμίζει τον ρόλο που παίζουν άλλοι παράγοντες, όπως τα γονίδια και ο τρόπος ζωής.

Πώς η έρευνα συμβάλλει στην ιατρική επιστήμη;

Η μελέτη εγείρει πλήθος ερωτημάτων, όπως: Πώς επηρεάζουν ο σημαντικά ταχύτερος μεταβολισμός των παιδιών και ο πιο αργός των ηλικιωμένων τις διατροφικές συστάσεις και τις δόσεις των φαρμάκων; Υπάρχει σχέση ανάμεσα στη μείωση του μεταβολισμού γύρω στα 60 και της εμφάνισης περισσότερων χρόνιων ασθενειών; Αν υποθέσουμε ότι υπάρχει ένας «διακόπτης» στον οργανισμό που καθορίζει πότε πρέπει να αυξηθεί και πότε πρέπει να πέσει ο μεταβολικός ρυθμός στη ζωή ενός ανθρώπου, τι είναι αυτός ο διακόπτης; Μήπως είναι το «κλειδί» της γήρανσης;   

Οι ερευνητές θεωρούν ότι τα κύτταρα των ηλικιωμένων χρησιμοποιούν λιγότερη ενέργεια, επειδή έχουν χαμηλότερη επισκευαστική λειτουργία. Δεν επιτελούν δηλαδή τη συντήρηση του οργανισμού όπως πρέπει, ώστε να προληφθούν ορισμένες ασθένειες. Αυτό όμως δεν σημαίνει πως αν αυξήσουμε τον μεταβολισμό των ηλικιωμένων με φάρμακα –τα οποία ήδη υπάρχουν– θα εξαλειφθούν οι ασθένειες. «Αν προσθέσουμε τεχνητά περισσότερη ενέργεια, δεν αποκλείεται να επισπεύσουμε την κατάρρευση του οργανισμού. Επειδή κάτι τέτοιο θα δημιουργούσε στρες σε διάφορα όργανα του σώματος», εξηγεί ο δρ Bribiescas.

Αυτό που τελικά μαθαίνουμε από τη συγκεκριμένη έρευνα είναι πως ο οργανισμός ενός ανθρώπου είναι τελείως διαφορετικός όταν είναι 5 ετών απ’ όταν είναι 50. Συνεπώς, θα πρέπει να αντιμετωπίζεται διαφορετικά από την ιατρική. Όλες αυτές οι «αποχρώσεις» που παρουσιάζουμε ως οργανισμοί κατά τη διάρκεια της ζωής μας είναι σημαντικές και πρέπει να μελετηθούν περισσότερο. Διότι χάρη σε αυτές θα οδηγηθούμε σε πιο αποτελεσματικές και εξατομικευμένες θεραπείες. Η έρευνα αυτή ανοίγει τον δρόμο για μια διαφορετική θέαση του ανθρώπινου σώματος από την επιστήμη: Δεν είμαστε απλώς μια μάζα κυττάρων που παραμένουν ίδια και απαράλλαχτα. Μετέχουμε μιας διαδικασίας που θυμίζει κατά κάποιον τρόπο τη μεταμόρφωση της κάμπιας σε πεταλούδα.