ΤΟ BLOCK ΣΤΑ SOCIAL MEDIA ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΥΠΕΡΒΟΛΗ, ΕΙΝΑΙ ΑΥΤΟΦΡΟΝΤΙΔΑ

Η ηρεμία μας από ενοχλητικές παρουσίες στα social media μπορεί να είναι ένα κλικ μακριά. Κι όμως, διάφορα σχόλια περί «υπερβολικής αντίδρασης» δεν μας αφήνουν να πατήσουμε το block. Μια ψυχολόγος εξηγεί γιατί το μπλοκάρισμα είναι υγιές και πράξη αυτοφροντίδας.

Η σχέση μου με τα block και delete στα social media είναι ίσως η πιο σταθερή και αβίαστη που έχω στη ζωή μου. Όταν νιώσω την ανάγκη να διακόψω κάθε επαφή, το κάνω με την ταχύτητα του Λούκι Λουκ – χωρίς δεύτερες σκέψεις, χωρίς ενοχές. Οι άνθρωποι που επιλέξαμε πως δεν «κουμπώνουν» στην ιστορία μας –είτε εμείς στη δική τους– δεν είναι πρόκληση που πρέπει να αντιμετωπίσεις ή να μάθεις να διαχειρίζεσαι.

Ένας έρωτας χωρίς ανταπόκριση που εξακολουθεί να πληγώνει, ένας αμετανόητα κακότροπος πρώην εργοδότης ή εκείνος ο παλιός συμμαθητής που δεν χάνει ευκαιρία να ποστάρει τις μισαλλόδοξες ή ρατσιστικές απόψεις του, γιατί να παραμένουν στην ψηφιακή ζωή μου, όταν δεν έχουν θέση στην πραγματική; «Μου προσάπτουν ότι γίνομαι υπερβολικός. Εσείς, τι λέτε;» ρώτησα την κλινική και συμβουλευτική ψυχολόγο Ζωή Σιούτη (M.Sc., M.Ed.), θεραπεύτρια CBT, ACT και EMDR, ζητώντας της να φωτίσει μια πιο ευαίσθητη, ενδεχομένως, πτυχή των διαδικτυακών σχέσεων.

«Είναι γεγονός ότι στη σύγχρονη εποχή τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αποτελούν πλατφόρμα κοινωνικών συναναστροφών. Άλλωστε, η παρουσία μας δεν περιορίζεται σε φυσικούς χώρους, αλλά επεκτείνεται και στο διαδίκτυο. Εκεί υπάρχει το ενδεχόμενο να μας εμφανιστεί το προφίλ ενός πρώην συντρόφου, ενός τοξικού "φίλου" που πέρασε και άφησε άσχημο αποτύπωμα στη ζωή μας, ενός ατόμου σφόδρα ανταγωνιστικού ή με εμμονές, ή απλώς κάποιου που δεν συμπαθούμε. Το γεγονός ότι ένα τέτοιο προφίλ μπορεί να εμφανιστεί στην ψηφιακή μας ροή μας προκαλεί άγχος και στρες», μου απαντά και εξηγεί περαιτέρω τις ψυχολογικές επιπτώσεις από τις ανεπιθύμητες παρουσίες.

iStock

Το μπλοκάρισμα δεν είναι φυγή

«Σε ψυχολογικό επίπεδο, μία τέτοια συνθήκη ανάγεται στη θεωρία της συναισθηματικής εμβάθυνσης, καθώς αναγκαζόμαστε να διαχειριστούμε συναισθήματα για πρόσωπα που δεν θέλουμε στη ζωή μας», εξηγεί η Ζωή Σιούτη. «Η συνεχής έκθεση σε περιεχόμενο που μας γεννά αρνητικά συναισθήματα, όπως και η εμφάνιση των προσώπων που τα πυροδοτούν, μπορεί να προκαλέσουν μικρές, διαρκείς ψυχικές φθορές, που συσσωρεύονται με τον χρόνο και, κάποια στιγμή, θα πρέπει να ξεσπάσουν», προσθέτει. «Με βάση τη θεωρία της γνωσιακής αποφόρτισης (cognitive load theory), ο εγκέφαλός μας δεν είναι φτιαγμένος να διαχειρίζεται αδιάκοπα ερεθίσματα, πολλώ δε μάλλον όταν είναι επώδυνα.»

«ΤΟ BLOCK ΣΕ ΚΑΠΟΙΟΝ ΠΟΥ ΔΕΝ ΣΥΜΠΑΘΟΥΜΕ Ή ΠΟΥ Η ΘΕΑ ΤΟΥ ΚΑΙ ΜΟΝΟ ΜΑΣ ΠΡΟΞΕΝΕΙ ΔΥΣΑΡΕΣΤΑ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΥΠΕΡΒΟΛΗ ΑΛΛΑ ΟΡΙΟ».

Η ψυχολόγος διευκρινίζει ότι η θέσπιση ορίων δεν είναι ταυτόσημη με το χτίσιμο τοίχων ή το γκρέμισμα γεφυρών, παρά προσιδιάζει στο κλείσιμο μιας πόρτας που εμείς επιλέγουμε πότε θα την ανοίξουμε και πόσο. Επομένως, «εάν και εφόσον το μπλοκάρισμα ενός χρήστη είναι αποτέλεσμα ενδοσκόπησης, αναγνώρισης των αρνητικών συναισθημάτων που βιώνουμε και προϊόν στάθμισης κόστους-οφέλους, τότε δεν συνιστά φυγή αλλά πράξη ψυχικής αυτορρύθμισης».

Ούτε ανωριμότητα, ούτε drama

Μέχρι την πληκτρολόγηση αυτών των γραμμών, αγνοούσα ότι ο μετρ των καλών τρόπων, Χρήστος Ζαμπούνης, έχει εκδώσει βιβλίο και για το Διαδικτυακό Savoir Vivre. Είχα βέβαια κατά νου ότι μάλλον κυκλοφορούσαν οδηγοί σωστής online συμπεριφοράς, που σίγουρα συντέλεσαν στον στιγματισμό του μπλοκαρίσματος. Τέτοιες αντιλήψεις, λέει η κ. Σιούτη, «στηρίζονται σε μία λανθασμένη παραδοχή ότι όποιος μπλοκάρει χρήστες στα social media "είναι ανώριμος", "δεν μπορεί να διαχειριστεί τα συναισθήματά του" ή "είναι απλώς drama queen". Η ίδια αντίληψη υποστηρίζει ότι ένας ενήλικας, σοβαρός και ώριμος άνθρωπος οφείλει "να ανέχεται τα πάντα", "να είναι μεγαλόψυχος", "να κατανοεί τους άλλους" και "να στηρίζει τους ιδιόρρυθμους"».

Κι όμως, η πίεση να είμαστε πάντα «ανεκτικοί» και να διατηρούμε την ψυχραιμία μας ακόμα και απέναντι σε συμπεριφορές που μας πληγώνουν ή μας εξαντλούν μπορεί να οδηγήσει στο αντίθετο αποτέλεσμα: να καταπιέσουμε τα συναισθήματά μας και να υποτιμήσουμε τα όριά μας. Όπως εξηγεί η κ. Σιούτη, είναι συχνό οι αρνητές του block να δυσκολεύονται οι ίδιοι να θέσουν όρια και να προβάλλουν ως θέσφατα τις πεποιθήσεις ή ανασφάλειές τους στους άλλους.

Στην πραγματικότητα, το να αποκλείουμε κάποιον από τη διαδικτυακή μας ζωή δεν είναι απαραίτητα ένδειξη αδυναμίας. Είναι ένας τρόπος να προστατεύουμε τον εαυτό μας και να πάρουμε απόσταση από κάτι που έχουμε ξεπεράσει και δεν θέλουμε να επανεμφανιστεί.

iStock

Πότε πρέπει να πατήσω το block

Η αγωνία μην παρεξηγηθούμε ή μη χαλάσει η φάση «Σουηδία» έχει κόστος. Όταν έχουμε απομακρυνθεί ψυχολογικά από κάποιο άτομο, εξηγεί η ψυχολόγος, το να συνεχίζει να υπάρχει στην ψηφιακή μας πραγματικότητα μπορεί να ενισχύσει τη γνωστική ασυμφωνία: θέλουμε να κάνουμε κάτι, αλλά πράττουμε το αντίθετο. «Ο συντονισμός του βουλητικού στοιχείου (επιθυμία) με το σωματικό (πράξη) είναι ο μόνος τρόπος για να αρθεί η γνωστική ασυμφωνία και να μη βιώνουμε δυσάρεστα συναισθήματα».

Υπάρχει σωστό timing για το block; «Αυτό μας το δείχνει ο εαυτός μας, είτε σωματικά είτε συναισθηματικά. Εάν νιώθουμε σωματική ένταση, θυμό, λύπη, νευρικότητα, φόβο, αηδία, μάλλον είναι η κατάλληλη στιγμή για να λάβουμε τα μέτρα μας. Το block δεν είναι η μόνη λύση· υπάρχουν και τα unfollow, unfriend, mute, hide, ανάλογα με τον επιθυμητό σε εμάς βαθμό έκθεσης».

Υπάρχει χώρος για ενοχές;

Όση κι αν ήταν η βεβαιότητα τη στιγμή της οριστικής διαγραφής, υπάρχει πάντα το ενδεχόμενο των τύψεων. «Συνήθως θεωρούμε πως η πράξη μας έχει κοινωνικό αντίκτυπο. Ότι ουσιαστικά πρόκειται για δημόσια απόρριψη, για την οποία μάλιστα θα πρέπει να απολογηθούμε, να την αιτιολογήσουμε ή να εκθέσουμε τα συναισθήματά μας. Ο Solomon Asch απέδειξε σε σειρά πειραμάτων ότι ένας σημαντικός παράγοντας συμμόρφωσης που συνιστά μοτίβο ανθρώπινης συμπεριφοράς είναι το να είμαστε αρεστοί στους άλλους», αναφέρει η ψυχολόγος.

Μου υπογραμμίζει ότι η ανάγκη να είμαστε το καλό παιδί υπερτερεί της ανάγκης να νιώθουμε ασφαλείς και να είμαστε συνεπείς με τον εαυτό μας. Ότι ο καταλληλότερος τρόπος να απομακρύνουμε κάποιον ψηφιακά είναι η επίγνωση: να ξέρουμε τι κάνουμε, γιατί το κάνουμε, τι μας προσφέρει και πώς μπορεί να βελτιώσει την καθημερινότητά μας, χωρίς περαιτέρω εξηγήσεις και δικαιολογίες.

Κυρία Σιούτη, τι να απαντήσω όταν με λένε υπερβολικό; «Το να κάνουμε block, mute, unfollow δεν σημαίνει ούτε ότι είμαστε drama queens, ούτε ότι είμαστε υπερβολικοί, αδύναμοι ή ανώριμοι. Είναι ένας τρόπος ανάκτησης της ψυχικής μας ευεξίας για την οποία αποκλειστικά εμείς είμαστε υπεύθυνοι. Έτσι, την επόμενη φορά που θα νιώσουμε ενοχή επειδή θέλουμε να πατήσουμε το block, ας θυμηθούμε ότι το κάνουμε για το καλό της ψυχικής μας υγείας. Κάποιοι θα μείνουν στα stories. Είναι στο χέρι μας να φτιάξουμε τη δική μας ιστορία με όρια και θετικά συναισθήματα».