ΛΕΩ ΤΑ ΜΥΣΤΙΚΑ ΤΩΝ ΦΙΛΩΝ ΜΟΥ ΣΤΗ ΣΧΕΣΗ ΜΟΥ – ΠΕΙΡΑΖΕΙ;

Μοιράζεσαι τα μυστικά των φίλων σου με κοντινά σου πρόσωπα ή κερδίζει η υπόσχεσή σου για εχεμύθεια; Υπάρχει σωστή και λάθος συμπεριφορά; Μια ψυχολόγος απαντά.

I have honored your request for silence / and you've washed your hands clean of this – στίχος από το Hands Clean της Alanis Morissette, το αγαπημένο μου τραγούδι από τη δισκογραφία της. Κυκλοφόρησε το 2002 και, όπως έχει αποκαλύψει η ίδια, περιγράφει μια σχέση εξουσίας και χειραγώγησης, γεμάτη μυστικά. Σαν να λέμε, εγώ σεβάστηκα την επιθυμία σου να κρατήσω το στόμα μου κλειστό, κι εσύ την έκανες «κύριος», σαν να μη συνέβη τίποτα.

Πολλά χρόνια αργότερα, η Morissette είχε μάλλον καταφέρει να αφήσει πίσω της τις επιβεβλημένες σιωπές και τις τοξικές σχέσεις. Το 2016, έγραφε στη βραχύβια στήλη της με συμβουλές στον Guardian πως πλέον ο σύζυγός της ήταν το κεντρικό πρόσωπο της ζωής, με τον οποίο ήθελε να μοιράζεται τα πάντα... ακόμα και τα μυστικά των φίλων της. Αυτή ήταν η απάντησή της σε αναγνώστη/αναγνώστρια που ένιωθε ότι όσα εμπιστευόταν στις φίλες της έπαυαν να είναι ασφαλή αφότου οι τελευταίες έμπαιναν σε σοβαρές σχέσεις ή περνούσαν δαχτυλίδια και στεφάνια.

«Μου λένε ότι δεν μπορώ να το καταλάβω γιατί δεν είχα ποτέ σοβαρή σχέση» της γράφει, με τη Morissette να της συστήνει να βρει άλλα άτομα εμπιστοσύνης, μέχρι να νιώσει ξανά ασφάλεια.

Πόσο διαρκούν οι σχέσεις... και τα μυστικά που μοιραζόμαστε;

Τι κι αν η Morissette παραμένει παντρεμένη με τον ίδιο άνθρωπο από το 2010; Μπορώ να φέρω στο μυαλό μου τουλάχιστον δυο-τρεις γνωστούς και γνωστές που βρίσκουν αρκετά συχνά το άλλο τους μισό, τουλάχιστον μια φορά ανά δύο χρόνια (και δεν αξίζει το άλλο σου μισό τα μυστικά των κολλητών σου;).

Αν πάλι δεν πείθω για τους επιπόλαιους αισθηματίες του ευρύτερου κύκλου μου, ορίστε τι δείχνουν οι μελέτες: μια «σοβαρή» σχέση χωρίς συγκατοίκηση κρατά γύρω στους 17 μήνες. Αν υπάρξει συγκατοίκηση, στο 40% των περιπτώσεων το ζευγάρι παντρεύεται ή χωρίζει εντός τριών ετών. Και μέχρι ένας πρώτος γάμος να οδηγηθεί στο διαζύγιο, θα έχουν μεσολαβήσει κάπου οκτώ χρόνια.

Θα μου πεις, ούτε και (όλες) οι φιλίες κρατάνε για πάντα. Σύμφωνα μάλιστα με τον κοινωνιολόγο Gerald Mollenhorst, φροντίζουμε να τις ανανεώνουμε ανά επταετία. Ωστόσο, για το διάστημα που διαρκούν αυτές οι σχέσεις, τα μύχια και εσώψυχα διαμείβονται μεταξύ των εμπλεκόμενων μερών με τη συναίνεσή τους.

Γιατί, λοιπόν, να τα αποκαλύψεις σε κάποιον που δεν αποτελούσε εξαρχής μέρος αυτής της σχέσης – και που, κατά πάσα πιθανότητα, θα έχεις δίπλα σου για λιγότερο καιρό; Ακόμα κι αν δεν είναι περαστικός απ' τη ζωή σου, αλλά είναι γονιός, αδελφός ή το παιδί σου, γιατί να τον κάνεις κοινωνό ενός ξένου μυστικού;

Επειδή ο ίδιος ή κάποιο αγαπημένο του πρόσωπο περνάει δυσκολία παρόμοια με των φίλων σου και θες να του πεις «κοίτα, δεν είσαι ο μόνος»; Για να μοιραστείς το βάρος ή γιατί με τον/τη σύντροφό σου τα λέτε όλα;

Εικονογράφηση: Χριστίνα Αβδίκου

«Ανάγκη» να μοιραστώ ένα μυστικό ή προδοσία;

Δεν μπορώ να καταλάβω. Δυσκολεύομαι, θέλω όμως να προσπαθήσω. Απευθύνω το παραπάνω βασανιστικό γιατί στην ψυχολόγο-προσωποκεντρική ψυχοθεραπεύτρια Νάσια Φάντη. «Οι άνθρωποι», μου λέει, «εκμυστηρεύονται μυστικά για διάφορους λόγους, όπως για να μοιραστούν το βάρος ή την ανησυχία τους και να ανακουφιστούν από αρνητικά συναισθήματα. Μπορεί για να καλλιεργήσουν μια πιο βαθιά σχέση/οικειότητα με το άλλο άτομο, για να ζητήσουν στήριξη, συμβουλή, ακόμη ίσως και για να κερδίσουν κάτι, όπως ένα αίσθημα επιβεβαίωσης».

Μου εξηγεί ότι για παρόμοιους λόγους μπορεί να αποκαλύψουν κι ένα μυστικό που δεν είναι δικό τους, «αλλά και για να μετριάσουν ίσως το άγχος ή την ενοχή τους που γνωρίζουν κάτι κρυφό ή, σε μια πιο εγωκεντρική βάση, για να αποκομίσουν κάτι, όπως αποδοχή ή μια αίσθηση δύναμης/ανωτερότητας».

Ωραία, γίνεται για διάφορους λόγους, έστω χωρίς πρόθεση για κουτσομπολιό. Πόσο σωστό είναι; Ποια η διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στην «ανάγκη να μοιραστώ» και την «προδοσία»;

«Από αυστηρά ηθική άποψη, σε μια πρώτη ανάγνωση, η αποκάλυψη ενός μυστικού που μας εκμυστηρεύτηκε κάποιος είναι μία λανθασμένη συμπεριφορά, η οποία προδίδει την εμπιστοσύνη του ατόμου αυτού προς το πρόσωπό μας και το εκθέτει χωρίς τη συναίνεσή του». αναφέρει η κ. Φάντη.

«Παρ' όλα αυτά, με μια δεύτερη ματιά, χρειάζεται να διερευνήσουμε για ποιους λόγους, υπό ποιες συνθήκες και σε ποιο τρίτο πρόσωπο μοιράστηκε αυτό το μυστικό, ώστε να δούμε αν κάποιος από αυτούς τους παράγοντες μπορεί να επουλώσει/απαλύνει τη δυσφορία», σχολιάζει.

Σκέφτομαι την καντιανή ηθική: να μη χρησιμοποιούμε ποτέ τον άλλον ως μέσο, αλλά πάντα ως αυτοσκοπό. Όταν αποκαλύπτω ένα ξένο μυστικό, έστω «για το καλό της σχέσης» ή «επειδή με βαραίνει», ποιον εξυπηρετώ εν τέλει; Έπειτα, σε ποιον το λέω; Είναι όντως εχέμυθος, καλόβουλος και διακριτικός; Κι αν πράτταμε όλοι το ίδιο, σαν η αποκάλυψη ξένων μυστικών να ήταν κανόνας, τι θα απέμενε από την εμπιστοσύνη;

ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΕΙΜΑΣΤΕ ΞΕΚΑΘΑΡΟΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΡΧΗ ΓΙΑ ΤΟ ΠΩΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΖΟΜΑΣΤΕ ΤΑ ΜΥΣΤΙΚΑ.

Δυσκολεύεσαι με τα μυστικά; Πες το εξαρχής

Τα μυστικά ειπώθηκαν, οι φίλοι το έμαθαν, τώρα τι γίνεται, κ. Φάντη; «Σίγουρα πλήττεται η εμπιστοσύνη προς το πρόσωπό μας και θεωρείται επόμενο ο/η φίλος/η να νιώσει αρνητικά συναισθήματα για εμάς. Είναι δική μας ευθύνη να διερευνήσουμε τις επιπτώσεις των πράξεών μας και να ενεργήσουμε ανάλογα για την αντιμετώπισή τους».

Κι αφού έγιναν όσα έγιναν, υπερασπιζόμαστε την απόφασή μας ή ζητάμε συγγνώμη; Υπάρχει «σωστός» τρόπος να πορευτούμε;

«Απολογούμαι για τη συμπεριφορά μου και για όσα αυτή προκάλεσε και εξηγώ/αιτιολογώ για ποιο λόγο ενήργησα με αυτόν τον τρόπο», απαντά η ψυχολόγος και προειδοποιεί: «Για την αποφυγή τέτοιων παρεξηγήσεων γενικά, είναι ωφέλιμο να είμαστε εξαρχής ξεκάθαροι και ειλικρινείς για το πώς διαχειριζόμαστε τα μυστικά.

»Αν βρισκόμαστε σε μία σχέση όπου συνηθίζουμε να μοιραζόμαστε τα πάντα με τον/τη σύντροφό μας, είναι σημαντικό να ενημερώνουμε τους φίλους μας ότι, κατά πάσα πιθανότητα, οι πληροφορίες που μοιράζονται μαζί μας θα επικοινωνηθούν και στον/στη σύντροφό μας, όχι από κουτσομπολιό, αλλά στο πλαίσιο αυτής της ανοιχτής επικοινωνίας.

»Αν το μυστικό μας δημιουργεί προβληματισμό ή ανησυχία, ή αν θέλουμε να βοηθήσουμε τον φίλο/η μας, είναι επίσης ωφέλιμο να του επικοινωνήσουμε ότι θα θέλαμε να το συζητήσουμε με τον/την ψυχολόγο μας ή με κάποιον/α που είχε παρόμοια εμπειρία, ώστε να μας βοηθήσει στη διαχείρισή του.

»Αν αποκαλύψουμε το μυστικό χωρίς τέτοιες προειδοποιήσεις, οφείλουμε να ενημερώσουμε ότι το μοιραστήκαμε με κάποιον, εξηγώντας τους λόγους. Σίγουρα δεν θα είναι ευχάριστο, αλλά δεν θα είναι τόσο συντριπτικό όσο αν το ανακαλύψει τυχαία μόνος/η».

Η κ. Φάντη τονίζει ότι, αν θέλουμε να μοιραστούμε κάποιο μυστικό επειδή χρειαζόμαστε βοήθεια για τη διαχείρισή του ή για τα συναισθήματα που μας προκαλεί, μπορούμε να το κάνουμε διακριτικά· χωρίς να αποκαλύψουμε ονόματα ή ακριβείς λεπτομέρειες, αλλά περιγράφοντας γενικά την κατάσταση και το πώς μας κάνει να νιώθουμε.

Νιώθω ότι με πρόδωσαν, τι να κάνω;

Θυμός, απογοήτευση ή και ρήξη. Το γεγονός της «προδοσίας» με ξάφνιασε. «Είναι δίκαιο να νιώσω προδομένος/εκτεθειμένος για οποιοδήποτε μυστικό μου μπορεί να διαρρεύσει χωρίς τη θέλησή μου. Ωστόσο, οι άνθρωποι και οι σχέσεις είναι περίπλοκες, το ίδιο και τα μυστικά, και ενέχουν πολλές διαστάσεις», λέει η κ. Φάντη. Άρα, τι συμβουλεύει;

• Είναι σημαντικό να εκφράσω τη δυσφορία μου στον φίλο ή τη φίλη που αποκάλυψε το μυστικό και να διερευνήσω τους λόγους πίσω από την πράξη αυτή. Αν έγινε χωρίς δόλο ή διάθεση κουτσομπολιού, σίγουρα μπορούν να υπάρξουν ελαφρυντικά και η σχέση να επανέλθει χωρίς ιδιαίτερες επιπτώσεις, ίσως και με μία νέα διάσταση κατανόησης για το πώς λειτουργούν οι φίλοι μας σε τέτοιες περιπτώσεις.
• Εάν συνέβη στο πλαίσιο κουτσομπολιού, είναι βέβαιο ότι θα χρειαστεί να διαχειριστούμε το αίσθημα προδοσίας και να επαναπροσδιορίσουμε τη σχέση που επιθυμούμε να έχουμε με αυτό το άτομο.
• Γενικότερα, εάν θέλουμε να είμαστε σίγουροι ότι το μυστικό μας δεν θα κοινοποιηθεί, είναι βοηθητικό, πριν κάνουμε την αποκάλυψη, να τονίσουμε στο φίλο ή στη φίλη ότι δεν θέλουμε να το μοιραστεί, ούτε καν με τον/τη σύντροφό του, ακόμη και αν το συνηθίζουν, πάντα σε εχέμυθο πλαίσιο. Σε αυτή την περίπτωση, η επιλογή μας να εμπιστευθούμε ότι το άτομο αυτό θα τηρήσει τη διακριτικότητά του είναι ακόμα πιο συνειδητή.

Η ειδικός καταλήγει πως η κοινοποίηση ενός ξένου μυστικού αποτελεί μια σύνθετη συμπεριφορά, που μπορεί να προκύψει από διάφορες αιτίες, σε διαφορετικά πλαίσια και συνθήκες. «Δεν είναι απαραίτητα κακόβουλη – μπορεί να υπάρχει κάποιο κίνητρο, αλλά συχνά συμβαίνει χωρίς σκέψη ή δόλο. Για τη διαχείριση των συνεπειών της, είναι σημαντικό να αναλαμβάνουμε την ευθύνη, τόσο όταν αποφασίζουμε να μοιραστούμε ένα δικό μας μυστικό, όσο και όταν αποκαλύπτουμε κάποιου άλλου».