ΠΩΣ ΤΟ ΤΡΑΥΜΑ ΠΟΥ ΕΧΕΙ ΖΗΣΕΙ Ο ΚΑΘΕΝΑΣ ΜΑΣ «ΒΓΑΙΝΕΙ» ΣΤΙΣ ΣΧΕΣΕΙΣ ΤΟΥ

Το τραύμα που έχεις ζήσει στην παιδική σου ηλικία μπορεί να επηρεάσει τις σχέσεις σου. Να μην τις αφήσει να ανθίσουν, να σε ωθήσει σε λάθος επιλογές και να σε κάνει αυτοκαταστροφικό. Δες ποια είναι τα 4 προειδοποιητικά σημάδια και φρόντισε εγκαίρως τον εαυτό σου.

Αν τελευταία ακούς πολύ συχνά τη λέξη «τραύμα» και το πώς αυτό σχετίζεται με τη σημερινή συμπεριφορά σου, είναι επειδή οι ειδικοί πράγματι το έχουν μελετήσει πολύ αυτά τα χρόνια και έχουν προσπαθήσει να φέρουν στο φως τις πολλαπλές διαστάσεις του.

Ένας από τους επιστήμονες που έχουν ασχοληθεί εις βάθος με το τραύμα και τη θεραπεία του, είναι ο Ολλανδός Dr. Bessel van der Kolk, καθηγητής ψυχιατρικής, ερευνητής και συγγραφέας του διεθνούς best seller Το σώμα δεν ξεχνά. 

Μέσα από δεκαετίες δουλειάς με επιζώντες κακοποίησης, πολέμου και καταστροφών, ο ειδικός έχει καταλήξει στο εξής συμπέρασμα: ο εγκέφαλος ενός ανθρώπου που έχει βιώσει ένα έντονο τραύμα βρίσκεται σε έναν κόσμο απειλής, με αποτέλεσμα ο ίδιος να μην μπορεί να απολαύσει τις χαρές της ζωής.

Τι σημαίνει τραύμα και πώς επηρεάζει τη ζωή και τις σχέσεις μας;

Για να ξεκαθαρίσουμε λίγο τα πράγματα όσον αφορά την έννοια του τραύματος, πρέπει να τονίσουμε ότι τραύμα δεν είναι το ίδιο το γεγονός που μας συνέβη, αλλά το αποτύπωμά του μέσα μας. Ο τρόπος με τον οποίο αντιδράμε στο γεγονός και πώς εξακολουθούμε να το ζούμε ξανά και ξανά στο μυαλό μας, διατηρώντας το «ζωντανό».

Εικονογράφηση: Χριστίνα Αβδίκου

Ένα τέτοιο ψυχικό τραύμα μπορεί πράγματι να παρεμποδίσει όχι μόνο τις χαρές της ζωής, αλλά και την ουσιαστική σύνδεση με άλλους ανθρώπους. Σε  συνέντευξή του στο OW, o Dr. Bessel van der Kolk εξηγεί πολύ διαφωτιστικά αυτή τη δυσλειτουργία:

«Το πρόβλημα με το τραύμα είναι πως ο εγκέφαλος βρίσκεται διαρκώς σε κατάσταση επιφυλακής. Αν έχεις βιώσει κακοποίηση ή βία, όταν συναντάς έναν άνθρωπο που δεν γνωρίζεις, μπαίνεις σε αμυντική στάση – βαθιά μέσα σου νιώθεις πως ίσως σου κάνει κακό. Θέλεις να ανοιχτείς, αλλά ένα κομμάτι σου κρατά απόσταση. Ζεις σε μια παρανοϊκή κατάσταση, όπου το σώμα και το μυαλό σου προεξοφλούν τον κίνδυνο. Η καρδιά παγώνει. Και τότε γίνεται τρομερά δύσκολο να επιτρέψεις στον εαυτό σου νέες εμπειρίες, νέες σχέσεις», λέει ο ειδικός.

Οι περισσότεροι άνθρωποι δεν συνειδητοποιούμε πώς το ανεπίλυτο τραύμα μπορεί να επηρεάσει την ποιότητα της ζωής και των σχέσεών μας. Συνηθίζουμε να υποβαθμίζουμε τη σημασία του τραύματός μας ή να ζούμε αποσυνδεδεμένοι από τα ειλικρινή μας συναισθήματα.

Το ανεπίλυτο τραύμα μπορεί να βλάψει τις σχέσεις ενός ατόμου με διάφορους τρόπους. Για παράδειγμα, μπορεί να επηρεάσει την ικανότητά του να επιλέγει συναισθηματικά υγιείς ανθρώπους στη ζωή του, επειδή έχει διαμορφώσει εξαιτίας του χαμηλή αυτοεκτίμηση.

4 συμπεριφορές που προέρχονται από το τραύμα σου

Πώς μπορείς όμως να είσαι σίγουρος ότι το τραύμα βρίσκεται πίσω από τις σχέσεις σου και τις μπλοκάρει; Η Dr Annie Tanasugarn (Άνι Τανασούγκαρν) σύμβουλος σχέσεων στις ΗΠΑ, εντοπίζει 4 χαρακτηριστικές συμπεριφορές, ενδεικτικές ενός τραύματος που δεν έχεις λύσει, οι οποίες σαμποτάρουν τις σχέσεις σου. Αν αυτό ισχύει στη δική σου περίπτωση, βέβαια, μόνο εσύ μπορείς να το ξέρεις.

1. Υπεραναλύεις τα πάντα

Εάν έχεις βιώσει βαθύ ή μακροχρόνιο τραύμα, ένα από τα πιο κοινά μοτίβα που μπορεί να επηρεάζουν τη ζωή σου είναι η υπερβολική σκέψη ή αλλιώς υπερανάλυση.

Ο όρος overthinking, όπως είναι γνωστή η υπερανάλυση επιστημονικά, περιγράφει το να καταναλώνεις υπερβολική ενέργεια στο να αναλύεις καταστάσεις και πράγματα που δεν αξίζουν τόσο κόπο. Ο μηρυκασμός των σκέψεων οδηγεί συχνά σε εμμονικές ιδέες και επιδεινώνει οποιοδήποτε προϋπάρχον τραύμα.

Δύο κοινά μοτίβα υπερανάλυσης είναι η εμμονή με το παρελθόν και η εμμονή με το μέλλον. Η χρόνια υπερανάλυση για το παρελθόν μπορεί να οδηγήσει σε συμπτώματα κατάθλιψης, ενώ η υπερανάλυση για το μέλλον μπορεί να πυροδοτήσει έντονο άγχος.

Αν έχεις την τάση να υπεραναλύεις καταστάσεις που σου έχουν προκαλέσει συναισθηματικό πόνο, θα πρέπει να μάθεις να αναγνωρίζεις τα συναισθήματά σου και να καλλιεργήσεις δεξιότητες, οι οποίες θα σε βοηθήσουν να παραμείνεις στο παρόν. Υπάρχουν διάφορες απλές τεχνικές, ενώ ενδιαφέρον έχει και η θεωρία της μεταγνωστικής θεραπείας.

2. Ζητάς συνεχώς «συγγνώμη»

Έχει παρατηρηθεί ότι άνθρωποι με ιστορικό κακοποίησης έχουν μάθει να ζητούν υπερβολικά «συγγνώμη» ως μία τεχνική επιβίωσης και αυτοπροστασίας. Εκείνοι που ζητούν «συγγνώμη» για πράγματα που δεν ήταν δικό τους λάθος, συχνά αναζητούν τρόπους για την αποφυγή περισσότερων συγκρούσεων και ενδέχεται να φέρουν κάποιο βαθύ τραύμα από τα παιδικά τους χρόνια.

Τα πολλά «συγγνώμη» είναι ένα σημάδι βαθιάς υπαρξιακής ενοχής και χαμηλής αυτοεκτίμησης. Αν συνηθίζεις να το κάνεις, ουσιαστικά δεν αποδέχεσαι ο ίδιος τον εαυτό σου και δεν του επιτρέπεις να εκφραστεί με ειλικρίνεια μέσα σε μια σχέση.

Προσπάθησε να διακρίνεις ποιες συμπεριφορές σε ωθούν να ζητήσεις «συγγνώμη», διότι εκεί κρύβεται κάποιο μοτίβο στο οποίο αισθάνεσαι ευάλωτος. Το να υπερασπίζεσαι τον εαυτό σου και να εκφράζεις τις ανάγκες σου όχι μόνο είναι αναφαίρετο δικαίωμά σου, αλλά χρειάζεται κιόλας για την ομαλή πορεία των σχέσεων.

3. Ανοίγεσαι υπερβολικά σε λάθος ανθρώπους

H ανάγκη να ανοίγεσαι είτε υπερβολικά, είτε πολύ νωρίς σε ανθρώπους που δεν γνωρίζεις αρκετά καλά και που το είδος της σχέσης σας δεν δικαιολογεί και δεν υποστηρίζει, αποκαλείται oversharing και είναι πολύ συνηθισμένο σε άτομα που έχουν βιώσει έντονο ψυχικό τραύμα στην παιδική τους ηλικία.

Για κάποιους, το oversharing μπορεί να είναι ένας τρόπος να «επιταχύνουν» μια νέα σχέση και να δημιουργήσουν μια αίσθηση οικειότητας μεταξύ δύο ανθρώπων. «Στην ψυχοθεραπεία του τραύματος, το oversharing θεωρείται μια αυτόματη εκφόρτιση, μια ανάγκη απελευθέρωσης του πόνου, χωρίς όμως να υπάρχουν ακόμη κατάλληλες συνθήκες. Δεν είναι συνειδητή πράξη, είναι αναβίωση», μας είπε η κλινική ψυχολόγος και ψυχοθεραπεύτρια Σουζάνα Παπαφάγου.

Ωστόσο, όταν μια σχέση βασίζεται στο υπερβολικό μοίρασμα του τραύματος, συγχέεται ως αυθεντική σύνδεση, γεγονός που μπορεί να σε κάνει να παραμείνεις με έναν (τυχόν) τοξικό σύντροφο ή φίλο. Είναι σημαντικό να στέκεσαι λίγο και να αναρωτιέσαι τι σε ωθεί να μοιραστείς πολλά προσωπικά πράγματα προτού το κάνεις και να βάζεις όρια. Άλλωστε, η πραγματική σύνδεση δεν οικοδομείται πάνω στο πόσο ανοιχτοί είμαστε, αλλά στα όρια που βάζουμε.

4. Νιώθεις συχνά συντετριμμένος

Αν με το παραμικρό νιώθεις έντονα συναισθήματα λύπης, θυμού ή φόβου, δεν αποκλείεται η ύπαρξη ενός ψυχικού τραύματος που δεν έχεις επεξεργαστεί. Αν πρόκειται για μια χρόνια κατάσταση, μάλλον ξέρεις ότι αυτά τα συναισθήματα μπορεί να προκαλέσουν συναισθηματική απορρύθμιση, ξαφνικές εκρήξεις ή συναισθηματικό κλείσιμο και σίγουρα σε κάνουν δυσλειτουργικό στην καθημερινότητα και στις σχέσεις σου.

Εάν πράγματι έχεις ιστορικό συναισθηματικού τραυματισμού, είναι σημαντικό να απευθυνθείς σε έναν επαγγελματία ψυχικής υγείας.

Κάνε την αρχή για να ξεπεράσεις το τραύμα

Αν δεν νιώθεις έτοιμος να απευθυνθείς σε έναν επαγγελματία, που θα σε βοηθήσει να επεξεργαστείς τα συναισθήματα από τις προηγούμενες εμπειρίες σου, μπορείς να κάνεις μερικά, απλά βήματα για να δημιουργήσεις ένα θετικό κλίμα για σένα.

Η λέξη κλειδί σύμφωνα με την Dr Tanasugarn είναι η αυτοσυμπόνια. Είναι πολύ σημαντικό να είσαι ευγενικός και επιεικής με τον εαυτό σου. Απλούστερες και πιο πρακτικές τεχνικές που θα σε κάνουν στην πράξη πιο φροντιστικό με τον εαυτό σου είναι η διατήρηση ημερολογίου, ο ποιοτικός ύπνος, η αναπροσαρμογή του προγράμματός σου όταν χρειάζεται και η επιλογή ανθρώπων που σε αγαπούν και σε στηρίζουν.

Βρείτε εδώ τα audio articles που είναι διαθέσιμα αυτή τη στιγμή.

Για να ακούτε τα άρθρα του OW που είναι διαθέσιμα σε ηχητική μορφή, μπορείτε να μας ακολουθήσετε σε Spotify και σε Apple Podcasts.