ΠΩΣ ΜΠΟΡΕΙΣ ΝΑ «ΧΑΚΑΡΕΙΣ» ΤΟ ΜΙΚΡΟΒΙΩΜΑ ΣΟΥ ΓΙΑ ΝΑ ΖΗΣΕΙΣ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟ;

Ανακάλυψε πώς η επιστήμη του μικροβιώματος και η τεχνητή νοημοσύνη μπορούν να γίνουν το μυστικό όπλο για μια υγιή και ποιοτική ζωή. Η Δρ Mariam Elgabry αποκαλύπτει στο TEDxAthens Salon «Longevity» πώς καθημερινές συνήθειες και καινοτόμα εργαλεία μπορούν να υποστηρίξουν τη μακροζωία.

Πώς θα μοιάζει η ζωή στα 100+; Είναι η μακροζωία θέμα τύχης, γονιδίων ή επιλογών; Και, τελικά, τι σημαίνει να ζούμε περισσότερα χρόνια με ποιότητα; Αυτή τη συζήτηση θα ανοίξει το TEDxAthens Salon «Longevity» που έρχεται την 1η Οκτωβρίου 2025, στο Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης. Ανάμεσα στους ομιλητές θα είναι η Δρ. Mariam Elgabry, βιοχημικός, δρομέας και ιδρύτρια της Bronic, που θα μας αποκαλύψει πώς το μικροβίωμα και η AI γίνονται το μυστικό όπλο για μια καλύτερη και μεγαλύτερη ζωή.

Η Mariam έχει σπουδάσει στο Yale και στο UCL, όπου συνεχίζει σήμερα ως Επίτιμη Ερευνήτρια. Έχει συνεργαστεί με κυβερνήσεις και διεθνείς οργανισμούς, μεταξύ των οποίων και ο ΟΗΕ, σε θέματα βιοασφάλειας και νέων τεχνολογιών. Η δουλειά της κινείται εκεί όπου συναντιούνται η επιστήμη του μικροβιώματος, η κυβερνο-βιοασφάλεια και η ανθρώπινη απόδοση, με στόχο να μετατρέπει αυστηρές εργαστηριακές μεθόδους σε προσιτά εργαλεία που μπορεί να χρησιμοποιεί καθένας στο σπίτι του.

Μετά από χρόνια στο εξωτερικό, η αιγυπτιακής καταγωγής Mariam επιστρέφει στην Ελλάδα, όπου μεγάλωσε, για να δείξει ότι δεν χρειάζεται να ζεις στη Σίλικον Βάλεϊ για να διαπρέψεις στον τομέα της τεχνολογίας υγείας. Η ίδια ξεκινά το πρώτο πρόγραμμα εντερικού μικροβιώματος για αθλήτριες από τον εαυτό της, καθώς προπονείται για να ξαναπάρει μια θέση στην εθνική ομάδα. Πριν ανέβει στη σκηνή του TEDxAthens, είχα την ευκαιρία να της κάνω μερικές ερωτήσεις.

Η Δρ Mariam Elgabry.

– Έχεις υπάρξει κορυφαία σπρίντερ. Πώς η πειθαρχία και η επιμονή του επαγγελματικού αθλητισμού αποτυπώνονται στη ζωή σου ως επιστήμονα και επιχειρηματία;

Το Νοῦς ὑγιής ἐν σώματι ὑγιεῖ δεν είναι για μένα απλώς μια φράση· είναι τρόπος ζωής. Το σπριντ με δίδαξε υπομονή, συνέπεια και πώς να διευρύνω τα όριά μου, είτε πρόκειται για έναν τελικό στον στίβο είτε για ένα τεχνολογικό σπριντ σε μια startup. Επίσης, ο αθλητισμός κανονικοποιεί την αποτυχία, όπως μια λανθασμένη εκκίνηση, έναν κακό αγώνα ή ένα χαμένο προσωπικό ρεκόρ. Εξετάζεις, προσαρμόζεσαι και ξαναπροσπαθείς. Στον επιχειρηματικό στίβο συμβαίνει το ίδιο, το «όχι» είναι συχνά η αρχή μιας συζήτησης, όχι το τέλος. Η επιστήμη και ο αθλητισμός μοιάζουν με δύο όψεις του ίδιου νομίσματος: πειθαρχημένη επανάληψη προς έναν ξεκάθαρο στόχο.

– Έχεις ρίζες σε τρεις διαφορετικούς πολιτισμούς. Έχει επηρεάσει αυτή η ταυτότητα τον τρόπο που προσεγγίζεις την επιστήμη και τις επιχειρήσεις;

Αστειεύομαι ότι πέρασα κρίση ταυτότητας –μεγαλώνοντας στην Ελλάδα, γεννημένη στην Αίγυπτο, μορφωμένη σε αμερικανικό σχολείο– αλλά αυτό αποδείχθηκε δώρο. Με έκανε άνετη να «παίζω στα όρια» των επιστημονικών πεδίων, όπως η μαθηματική μοντελοποίηση βιολογικών συστημάτων στο προπτυχιακό και ο συνδυασμός τέχνης και αναπτυξιακής βιολογίας μέσω μερικών διαφορικών εξισώσεων και χωρικής πληροφορίας στο Imperial.

Ακόμα και στο διδακτορικό μου, το παράρτημα περιείχε πειράματα που κανένας εξεταστής δεν κατάφερε πλήρως να χαρτογραφήσει: η ασφάλεια και η εγκληματολογία συναντούν την εργαστηριακή έρευνα. Το να είμαι παιδί τριών πολιτισμών διεύρυνε την οπτική μου και τροφοδότησε την περιέργειά μου να συνδυάζω φαινομενικά αντίθετα πεδία για να βρίσκω νέες απαντήσεις (με μια δόση νευροδιαφορετικής δημιουργικότητας για καλό μέτρο).

iStock

– Στην ομιλία σου στο TEDxAthens εστιάζεις στη διασταύρωση μικροβιώματος και τεχνητής νοημοσύνης ως το «μυστικό» για τη μακροζωία. Μπορείς να εξηγήσεις με απλά λόγια πώς το μικροβίωμα επηρεάζει την υγεία μας;

Το μικροβίωμά σου είναι το ζωντανό οικοσύστημα στο έντερό σου που βοηθά στην πέψη της τροφής, παράγει βιταμίνες, εκπαιδεύει μεγάλο μέρος του ανοσοποιητικού σου συστήματος και επικοινωνεί με τον εγκέφαλό σου μέσω του άξονα εντέρου-εγκεφάλου (εξ ου και «δεύτερος εγκέφαλος»).

Στην πράξη, αυτό σημαίνει ότι τα «προαισθήματα» [σ.σ. gut feelings στα αγγλικά] συχνά έχουν βιολογική βάση. Το οικοσύστημα αυτό αλλάζει ανάλογα με το τι τρως, πώς κοιμάσαι, τα ταξίδια, τα αντιβιοτικά και την άσκηση, επηρεάζοντας τη διάθεση, την ενέργεια και την υγεία. Τα δύο πρώτα χρόνια θέτουν τα θεμέλια για τη διά βίου υγεία, όπως οι αλλεργίες και ο κίνδυνος χρόνιων ασθενειών. Με λίγα λόγια, φρόντισε το έντερό σου και θα σε φροντίσει κι εκείνο.

Σκέψου το μικροβίωμά σου σαν μια πολυσύχναστη πόλη μικροβίων που βοηθούν στη λειτουργία του σώματός σου. Αυτά:

• μετατρέπουν την τροφή σε βιοδραστικές ενώσεις που χρησιμοποιούν τα κύτταρά σου,
• εκπαιδεύουν το ανοσοποιητικό σου σύστημα,
• παράγουν νευροδιαβιβαστές που επηρεάζουν τη διάθεση και τον ύπνο,
• κρατούν υπό έλεγχο τα επιβλαβή μικρόβια.

Όταν η πόλη έχει ποικιλομορφία και ισορροπία, παρατηρείται καλύτερος μεταβολισμός, χαμηλότερη φλεγμονή και πιο ανθεκτική υγεία. Όταν είναι εκτός ισορροπίας, αυξάνεται ο κίνδυνος για προβλήματα, από ευερέθιστο έντερο μέχρι καρδιομεταβολικές ή ακόμα και ψυχικές διαταραχές.

– Ποια ήταν η στιγμή ή το ερευνητικό εύρημα που σε ενέπνευσε να συνδυάσεις το μικροβίωμα με την τεχνητή νοημοσύνη; Ήταν κάτι από την αθλητική σου εμπειρία ή μια ανακάλυψη στο εργαστήριο;

Και τα δύο. Ως αθλήτρια έμαθα ότι η καθημερινή, συνεπής παρακολούθηση είναι πιο σημαντική από την τέλεια, περιστασιακή προσπάθεια. Τα wearables δεν είναι άψογα, αλλά είναι ισχυρά επειδή καθιερώνουν τη βάση (baseline) σου. Στη δουλειά μου στην Bronic με κυβερνήσεις και οργανισμούς, είδα το ίδιο μοτίβο: μας λείπουν προληπτικά εργαλεία υγείας. Η επιστήμη του μικροβιώματος έχει προχωρήσει πολύ, αλλά είναι πολύπλοκη και κατακερματισμένη. Η τεχνητή νοημοσύνη μάς δίνει έναν τρόπο να βρούμε μοτίβα σε αυτή την πολυπλοκότητα, αν έχουμε συχνά, υψηλής ποιότητας δεδομένα. Οπότε, το ερώτημα έγινε: πώς συλλέγουμε καθημερινά δεδομένα μικροβιώματος φθηνά, άνετα και σε παγκόσμιο επίπεδο; Τότε γεννήθηκε η συσκευή Nurfy.

– Πώς συνδέεται η προσωπική σου εμπειρία ως αθλήτρια με την έρευνά σου στο μικροβίωμα; Έχεις δει προσωπικά βελτιώσεις από τη χρήση αυτής της τεχνολογίας;

Σε μεγάλες αγωνιστικές ημέρες με την ελληνική εθνική ομάδα, είχα εμφανές φούσκωμα ή επείγοντα γαστρεντερικά προβλήματα. Το «είναι απλώς άγχος» δεν ήταν αρκετό.

Οι αθλητές ανταλλάσσουν συμβουλές, αλλά δεν υπήρχε «θερμόμετρο» για το έντερο. Δίνοντας περισσότερη προσοχή, έμαθα ότι έχω δυσανεξία στη λακτόζη και τη γλουτένη· η προσαρμογή του φαγητού και των φυτικών ινών πριν τον αγώνα βοήθησε. Επίσης, έχω Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών, οπότε η εξισορρόπηση των υδατανθράκων είναι μια λεπτή ισορροπία.

Οι γυναίκες, ειδικά οι αθλήτριες, είναι υπο-μελετημένες, οπότε φέτος ξεκινάω ένα σπριντ 365 ημερών με καθημερινούς ελέγχους του εντέρου και προπόνηση, για να επιστρέψω σε φόρμα εθνικής ομάδας και να καλύψω αυτό το ερευνητικό κενό. Πώς ο εμμηνορροϊκός κύκλος επηρεάζει το έντερο, και αντίστροφα; Αν οι ανάγκες σε προβιοτικά ποικίλλουν ανά φάση κύκλου, πώς το ξέρουμε; Χρειαζόμαστε εργαλεία, όχι εικασίες.

– Ως ιδρύτρια της Bronic, φέρνεις την «καθημερινή βιοτεχνολογία» στα σπίτια μας. Πώς η Nurfy, η πρώτη φορητή συσκευή με τεχνητή νοημοσύνη για παρακολούθηση μικροβιώματος, αλλάζει τον τρόπο που προσεγγίζουμε την πρόληψη στο κομμάτι της υγείας;

Ανατρέπουμε το μοντέλο. Αντί να στέλνεις δείγματα κοπράνων σε εργαστήριο δύο φορές τον χρόνο, φέρνουμε το εργαστήριο στο σπίτι σου, για να μπορείς να ελέγχεις την υγεία σου ιδιωτικά και συχνά. Σκέψου τη Nurfy σαν έναν... καιρικό χάρτη για το έντερό σου: μικρές αλλαγές σήμερα μπορούν να σηματοδοτήσουν την καταιγίδα του αύριο, προτρέποντάς σε να ξεκουραστείς, να προσαρμόσεις τη διατροφή σου ή να πάρεις συμπληρώματα πριν εμφανιστούν συμπτώματα. Η πρόληψη λειτουργεί μόνο όταν είναι έγκαιρη, εύκολη και προσωπική.

– Πώς οραματίζεσαι ένα μέλλον όπου η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να αναλύει το μικροβίωμα κάποιου σε πραγματικό χρόνο; Πώς θα μπορούσε αυτό να μεταφραστεί σε εξατομικευμένα διατροφικά προγράμματα ή προγράμματα άσκησης για όλους;

Φαντάσου ότι η τεχνητή νοημοσύνη γνωρίζει το «δακτυλικό αποτύπωμα» του μικροβιώματός σου και το πλαίσιο σου. Ανοίγεις έναν κατάλογο εστιατορίου και σου υποδεικνύει πιάτα που τρέφουν τα μικρόβιά σου ή σου προτείνει μια συγκεκριμένη άσκηση όταν μεταβολίτες που σχετίζονται με τη διάθεση είναι χαμηλά. Αν έχεις να κάνεις ένα ταξίδι, προετοιμάζει το έντερό σου με στοχευμένες τροφές και προβιοτικά. Αυτή είναι η ακρίβεια σε επίπεδο ατόμου και χτίζεται πάνω σε μακροχρόνια προσωπικά δεδομένα, όχι μόνο σε μέσους όρους πληθυσμού από ασθενείς.

– Πώς μπορεί αυτή η πρωτοποριακή τεχνολογία να γίνει προσβάσιμη σε όλους;

Η ισότητα στην υγεία βρίσκεται στο κέντρο της δράσης μας. Τα τρέχοντα τεστ στο σπίτι κοστίζουν $200–$400 ανά κιτ. Είναι πολύ ακριβά για συχνή χρήση και πολύ περιορισμένα για ποικίλα δεδομένα. Η προσέγγισή μας; Χαμηλότερου κόστους, υψηλότερης συχνότητας τεστ, συνεργασία με κοινοτικά ιατρεία, κέντρα ευεξίας και εργοδότες, και διερεύνηση μοντέλων που επιδοτούν την πρόσβαση ενώ επεκτείνουν την εκπροσώπηση. Η ποικιλομορφία δεν είναι μόνο ηθική. Κάνει την επιστήμη καλύτερη και τις συστάσεις ασφαλέστερες.

– Η Bronic δίνει έμφαση στην κυβερνο-βιοασφάλεια. Ποιες είναι οι μεγαλύτερες προκλήσεις στη διασφάλιση ευαίσθητων προσωπικών δεδομένων υγείας και πώς τις αντιμετωπίζετε;

Είμαι Επίτιμη Ερευνήτρια στο UCL, δουλεύοντας ακριβώς σε αυτό το interface κυβερνο-βιοασφάλειας, και ενσωματώνουμε αυτές τις δικλείδες ασφαλείας στο DNA του προϊόντος. Οι κίνδυνοι είναι υψηλότεροι επειδή τα δεδομένα μικροβιώματος μπορεί να είναι μακροχρόνια και βαθιά προσωπικά. Ο σχεδιασμός για ιδιωτικότητα εξ ορισμού είναι κρίσιμος, όπως η διατήρηση των ακατέργαστων δεδομένων τοπικά όποτε είναι δυνατόν, η κρυπτογράφηση από άκρο σε άκρο (κατά τη μεταφορά και την αποθήκευση), η λεπτομερής συγκατάθεση και η ιχνηλασιμότητα (όπου ελέγχεις την πρόσβαση) και η προσομοίωση απειλών ειδικά προσαρμοσμένη στα βιο-δεδομένα, όχι μόνο σε γενικούς κινδύνους εφαρμογών.

– Ως γυναίκα επιστήμονας και επιχειρηματίας σε έναν ανδροκρατούμενο χώρο, ποιες προκλήσεις αντιμετώπισες και πώς τις ξεπέρασες;

Πέρασα τη ζωή μου σε ανδροκρατούμενους χώρους (τεχνολογία, ασφάλεια, αθλητισμός, επιχειρήσεις). Βασίζομαι στην αξία, την περιέργεια και την επιμονή. Κάνε την επόμενη ερώτηση. Κάνε το επόμενο πείραμα. Παράδωσε την επόμενη έκδοση. Όταν είσαι προσανατολισμένη σε μια αποστολή (κάποιοι ίσως πουν εμμονική), τα εμπόδια γίνονται μπλοκ προπόνησης.

– Τι ελπίζεις να πάρει το ελληνικό κοινό από την ομιλία σου, ειδικά σε μια χώρα με τόσο πλούσια παράδοση στη διατροφή και την υγεία;

Ότι η μακροζωία δεν αφορά μόνο τα γονίδια ή την τύχη. Είναι ζήτημα καθημερινής κουλτούρας. Η Ελλάδα έχει ήδη το σχέδιο πάνω στο οποίο μπορεί να κινηθεί: εποχικά φυτά, ζυμωμένα τρόφιμα, κίνηση, ηλιοφάνεια, κοινότητα. Ο Ιπποκράτης είπε: «Όλες οι ασθένειες ξεκινούν από το έντερο». Έχουμε ήδη πολιτιστικό προβάδισμα με την ποικιλία και τις φυτικές ίνες της μεσογειακής διατροφής. Η ευκαιρία που μας δίδεται τώρα είναι να εκσυγχρονίσουμε τις συνήθειές μας, όπως να τρώμε νωρίτερα από τις 9-10 μ.μ. για να υποστηρίξουμε την πέψη και να χρησιμοποιήσουμε νέα εργαλεία για να εξατομικεύσουμε τι σημαίνει «μεσογειακή» για τα δικά σου μικρόβια και τον δικό σου τρόπο ζωής.

– Αν μπορούσες να μοιραστείς μια συμβουλή για το πώς να «χακάρει» κάποιος το μικροβίωμά του για μεγαλύτερη ζωή, ποια θα ήταν;

Φρόντισε να τρως... το ουράνιο τόξο, 30 διαφορετικά φυτά την εβδομάδα (βότανα, ξηρούς καρπούς, σπόρους, όσπρια και πολύχρωμα λαχανικά) και να είσαι συνεπής. Η ποικιλία είναι λίπασμα για ένα ανθεκτικό έντερο. Πρόσθεσε πειθαρχία στον ύπνο και καθημερινή κίνηση, και μόλις εφάρμοσες το 80% του σχεδίου.