Ο ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ ΕΦΕΡΕ ΤΗ ΓΥΜΝΗ ΟΥΣΙΑ ΤΩΝ ΚΥΚΛΑΔΩΝ ΣΤΟ ΗΡΩΔΕΙΟ
Θα μπορούσες να πεις τολμηρή τη ματιά του Δημήτρη Παπαϊωάννου στην παράσταση που δημιούργησε για το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης. Αν όμως έχεις παρακολουθήσει τη δουλειά του, δεν θα σε είχε ξαφνιάσει καθόλου.
Το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης συμπληρώνει φέτος 40 χρόνια από την ίδρυσή του και δεν το γιορτάζει απλώς με επετειακές εκδηλώσεις. Το γιορτάζει με μια «Μεταμόρφωση», που ξεκινάει από το ίδιο το κτήριο – εδώ και κάποιους μήνες η πρόσοψη επί της οδού Νεοφύτου Δούκα έχει καλυφθεί στο πλαίσιο της αναμόρφωσής του και η κεντρική είσοδος έχει μεταφερθεί στο Μέγαρο Σταθάτου. Πρώτο βήμα στη νέα αυτή εποχή ήταν η παράσταση THIS THAT KEEPS ON – a personal archaeology –, σε σύλληψη, εικαστικό σχεδιασμό και σκηνοθεσία του Δημήτρη Παπαϊωάννου.
Η εμβληματική αυτή παραγωγή παρουσιάστηκε στο Ωδείο Ηρώδου του Αττικού για μία και μοναδική fundraising βραδιά, στις 3 Οκτωβρίου 2025. Δεν γνωρίζω τι αντίτιμο είχαν τα εισιτήρια για όσους ήθελαν να συνδράμουν στους σκοπούς του Μουσείου. Εγώ την παρακολούθησα με δημοσιογραφική πρόσκληση, ενώ ανάλογη δυνατότητα δόθηκε δωρεάν σε 1.700 φοιτητές και σπουδαστές κρατικών σχολών θεάτρου, χορού, κινηματογράφου και καλών τεχνών, που κατέκλυσαν το άνω διάζωμα, όπως και σπουδαστές χορού ΑμεΑ.
Η προσωπική αρχαιολογία του Δημήτρη Παπαϊωάννου
Στο THIS THAT KEEPS ON, ο Δημήτρης Παπαϊωάννου δεν εστίασε τόσο στα αρχαιολογικά εκθέματα του μουσείου όσο στη δική του «αρχαιολογία».
Δεδομένου ότι μία από τις πιο σημαντικές στιγμές στην πορεία του ήταν η Τελετή Έναρξης των Ολυμπιακών Αγώνων Αθήνα 2004, ίσως περίμενε να αναδυθούν κατά κάποιο τρόπο ειδώλια, όπως είχε γίνει τότε με θεαματικό τρόπο.
Τίποτα τέτοιο δεν συνέβη – για την ακρίβεια, δεν χρησιμοποιήθηκε στην παράσταση ούτε μία εικόνα ειδωλίου, αυτής της αρχετυπικής μορφής που είναι τόσο συνυφασμένη με τον Κυκλαδικό Πολιτισμό.
Συνέβησαν όμως πολλά άλλα θαυμαστά, αποδίδοντας στη σκηνή του Ηρωδείου με ποιητικές εικόνες ό,τι ο δημιουργός θεωρεί πως συνιστά την ουσία των Κυκλάδων.
Οι Κυκλάδες του Δημήτρη Παπαϊωάννου
Όποιος έχει παρακολουθήσει τη δουλειά του, σίγουρα αναγνώρισε εικόνες που έχει δει σε άλλες παραστάσεις του, όπως ο «Εγκάρσιος Προσανατολισμός». Μέχρι να έρθει η ιδέα του φινάλε, ίσως και να σκεφτόταν ότι δεν βλέπει τίποτα ιδιαίτερα καινούργιο – χωρίς αυτό να μειώνει στο ελάχιστο την απόλαυση του υπέροχου αυτού θεάματος. Είμαι σίγουρος ότι αν η παράσταση επαναλαμβανόταν με προσιτά εισιτήρια, θα ήταν sold out για πολλές βραδιές. Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή.
Η αναμέτρηση με τις απαρχές του κόσμου
Η έναρξη έφερε έναν εργάτη να σκάβει με αξίνα βίαια τη σκηνή, όπως πιθανότατα έχει συμβεί στο παρελθόν σε παράνομες ανασκαφές, που αποστέρησαν πολλά αρχαιολογικά ευρήματα από το επιστημονικό τους πλαίσιο. Μόνο που τώρα η σκαπάνη δεν έφερε στο φως ένα άγαλμα, αλλά ένα σώμα με σάρκα και οστά – και αναλογίες που πιθανώς θα ζήλευαν οι γλύπτες της αρχαιότητας.
Η αποθέωση του γυμνού
Αν ο Δημήτρης Παπαϊωάννου επιχειρούσε κάποτε το γυμνό στις παραστάσεις του να έχει μια διακριτικότητα (θυμάμαι τον ίδιο στο «Για πάντα», στο Κηποθέατρο Παπάγου, το 2002, να κινείται γυμνός στη σκηνή χωρίς να φαίνεται τίποτα «επίμαχο»), κι αν στους Ολυμπιακούς κάλυψε έντεχνα τη γύμνια της ελληνικής αρχαιότητας για να δημιουργήσει ένα θέαμα κοινής αποδοχής, πλέον έχει κατακτήσει το δικαίωμα να μην τον απασχολούν αυτά.
Στο THIS THAT KEEPS ON το γυμνό είχε μια αφοπλιστική κανονικότητα. Ήταν το γυμνό των αγαλμάτων αλλά και των γυμνιστών στις παραλίες των Κυκλάδων. Σε μια πολύ ενδιαφέρουσα συζήτηση με τον Δρ Παναγιώτη Ιωσήφ, Επιστημονικό Διευθυντή του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης (η οποία είναι διαθέσιμη online), ο Δημήτρης Παπαϊωάννου μίλησε για τη σχέση του με το σώμα, τον τρόπο που το βλέπει και το προβάλλει, αντλώντας και από την προσωπική του εμπειρία στα κυκλαδίτικα νησιά.
Πλέον, κλείνει θα έλεγε κανείς το μάτι σε όσους τον θεωρούν «θεσμικό», κρεμώντας – όπως έκανε στο THIS THAT KEEPS ON – κουδούνια από τα γεννητικά όργανα των δικών του «Σατύρων», ή χρησιμοποιώντας με απόλυτα φυσικό τρόπο στη συζήτηση με τον Επιστημονικό Διευθυντή του Μουσείου λέξεις όπως «κάβλα» και «γαμήσι».
Το θεαματικό φινάλε
Προς το τέλος της παράστασης, η σκηνή του Ηρωδείου είχε μετατραπεί σε μια υδάτινη επιφάνεια, σαν το Αιγαίο με τις διάσπαρτες Κυκλάδες. Και με την ευρηματική χρήση των σκηνικών αντικειμένων, ο Δημήτρης Παπαϊωάννου είχε ορθώσει μπροστά της μια συστάδα βράχων που θα μπορούσαν να έχουν ξεπηδήσει από μια ηφαιστειακή έκρηξη, για να γίνουν «κερκίδες» ενός θεαματικού ηλιοβασιλέματος.
Ήταν ο τρόπος του να μας δείξει τη μαγεία του να θαυμάζεις ένα ηλιοβασίλεμα στο Αιγαίο, ασχέτως αν σήμερα ο περισσότερος κόσμος το κάνει απαθανατίζοντας ταυτόχρονα το θέαμα με το κινητό του...
SLOW MONDAY NEWSLETTER
Θέλεις να αλλάξεις τη ζωή σου; Μπες στη λογική του NOW. SLOW. FLOW.
Κάθε Δευτέρα θα βρίσκεις στο inbox σου ό,τι αξίζει να ανακαλύψεις.
