ΣΤΟΥΣ ΠΟΣΟΥΣ ΒΑΘΜΟΥΣ ΓΙΝΕΤΑΙ ΚΑΡΚΙΝΟΓΟΝΟ ΤΟ ΤΣΑΙ ΣΟΥ;

Αν σου αρέσει ο καφές ή το τσάι σου να είναι καυτά όταν τα πίνεις, ξανασκέψου το. Ένας καθηγητής και κλινικός γαστρεντερολόγος εξηγεί τι δείχνουν οι έρευνες για τη σύνδεση των πολύ ζεστών ροφημάτων με τον καρκίνο του οισοφάγου.

Την επόμενη φορά που ο καφές ή το νερό για το τσάι σου φτάσει στο τραπέζι χλιαρό, και ο σερβιτόρος ή η σερβιτόρα δικαιολογηθεί λέγοντας «το άργησα για την υγεία σας», μην εξοργιστείς και μην αντιδράσεις. Πρώτον, ο θυμός μπορεί να έχει ακραίες συνέπειες για τον οργανισμό σου. Έπειτα, είναι πολύ πιθανό να μην ειρωνεύεται και, πολύ απλά, να έχει διαβάσει αυτό εδώ το άρθρο για τους κινδύνους καρκινογένεσης από τα καυτά ροφήματα.

Ας τα πάρουμε από την αρχή, μη φανεί πως προπαγανδίζω υπέρ του ice tea και του freddo. Ο Vincent Ho, Αναπληρωτής Καθηγητής και Γαστρεντερολόγος στο Πανεπιστήμιο του Δυτικού Σίδνεϊ, παρέθεσε σε άρθρο του τα κύρια επιστημονικά ευρήματα για τη σχέση ανάμεσα στη θερμοκρασία των ροφημάτων και την εμφάνιση καρκίνου του ανώτερου πεπτικού και της περιοχής κεφαλής και τραχήλου. Σύμφωνα με αυτά, τα καυτά ροφήματα δεν έχουν συνδεθεί με καρκίνο του στομάχου, ενώ ο ρόλος τους στον λαρυγγοφαρυγγικό καρκίνο παραμένει ασαφής.

Το τοπίο ξεκαθαρίζει σε ό,τι αφορά τον καρκίνο του οισοφάγου, σπάνια κακοήθεια με κακή πρόγνωση – η πενταετής επιβίωση κυμαίνεται στο 20-25%, ενώ αποτελεί την έκτη αιτία θανάτου από καρκίνο παγκοσμίως. Το 2016, ο Διεθνής Οργανισμός Έρευνας για τον Καρκίνο (IARC) ταξινόμησε επισήμως την κατανάλωση πολύ ζεστών ροφημάτων, δηλαδή πάνω από 65°C, ως «πιθανώς καρκινογόνο για τον άνθρωπο». Πρόκειται για την ίδια κατηγορία κινδύνου που περιλαμβάνει την έκθεση σε καπνό από την καύση ξύλου σε κλειστούς χώρους ή την υπερκατανάλωση κόκκινου κρέατος.

iStock

Πόσα φλιτζάνια φέρνουν τον καρκίνο

Η αναφορά του IARC βασίστηκε κατ’ αρχάς σε στοιχεία από τη Νότια Αμερική, όπου η κατανάλωση μάτε (maté), παραδοσιακού ροφήματος βοτάνων που συνήθως σερβίρεται γύρω στους 70°C, έδειξε σαφή σύνδεση με υψηλότερα ποσοστά καρκίνου του οισοφάγου. Έκτοτε, μελέτες στη Μέση Ανατολή, την Αφρική και την Ασία έχουν επιβεβαιώσει παρόμοια μοτίβα.

Τι συμβαίνει στις Δυτικές χώρες; Μέχρι πρόσφατα, οι ερευνητές δε διέθεταν ουσιαστικά δεδομένα από πληθυσμούς της Ευρώπης και της Βόρειας Αμερικής. Μια πρώτη εικόνα δόθηκε στις αρχές του 2025 από πρωτοποριακή μελέτη στο Ηνωμένο Βασίλειο, που παρακολούθησε μισό εκατομμύριο ενήλικες από τη βρετανική βιοτράπεζα (UK Biobank) – και δεν ήταν καλή. Διαπιστώθηκε ότι όσοι κατανάλωναν οκτώ ή περισσότερα φλιτζάνια καυτό καφέ ή τσάι την ημέρα διέτρεχαν εξαπλάσιο κίνδυνο για καρκίνο του οισοφάγου σε σχέση με όσους δεν είχαν αντίστοιχη συνήθεια.

Θερμική βλάβη στα κύτταρα

Ο καρκίνος του οισοφάγου αναπτύσσεται στα κύτταρα που καλύπτουν την επίστρωση της εσωτερικής του επιφάνειας. Τα καυτά ροφήματα προκαλούν θερμική βλάβη στην επίστρωση αυτή, που συν τω χρόνω οδηγεί σε καρκινικές αλλοιώσεις.

Οι επιστήμονες, λέει ο Ho, είχαν προτείνει την υπόθεση πριν από 90 σχεδόν χρόνια, και την επιβεβαίωσαν στις επόμενες δεκαετίες με μελέτες σε πειραματόζωα. Μια τέτοια έρευνα, το 2016, έδειξε ότι ποντίκια που έπιναν νερό με θερμοκρασία 70°C εμφάνισαν προκαρκινικές βλάβες στον οισοφάγο νωρίτερα και με μεγαλύτερη συχνότητα απ’ ό,τι η ομάδα του δροσερού νερού.

Ωστόσο, πέρα από άμεσο αίτιο καρκινογένεσης, τα καυτά ροφήματα φαίνεται πως ενισχύουν έναν άλλον αναγνωρισμένο παράγοντα κινδύνου για καρκίνο του οισοφάγου: τη γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση. Φέροντας το πρώτο θερμικό πλήγμα στην εσωτερική λεπτή επένδυση, διευκολύνουν την κυτταρική βλάβη από τη χρόνια έκθεση στα οξέα του στομάχου.

iStock

Γιατί πρέπει να «μετράς» τις γουλιές σου

Μετρήσεις της θερμοκρασίας στους οισοφάγους ανθρώπων κατά την κατανάλωση καυτών ροφημάτων έδειξαν ότι η γουλιά «μετράει» ίσως περισσότερο από την ίδια τη θερμότητα. Ο Ho εξηγεί ότι «μια γερή γουλιά (περίπου 20 mL) καφέ στους 65°C προκάλεσε αύξηση της θερμοκρασίας στον οισοφάγο έως και κατά 12°C». Περίπου σαν να κατεβάζεις δυο κουταλιές της σούπας μονομιάς.

Θα μου πεις, ήταν τόσο επικίνδυνο που ήπιες κάποτε μονορούφι το εσπρεσσάκι για να μπεις στο ταξί; Η μία φορά δεν είναι πρόβλημα. Αν γίνεται συστηματικά, μάλλον πρέπει να το ξανασκεφτείς.

Πώς να πιεις με ασφάλεια το ρόφημά σου

Ο καφές συνήθως παρασκευάζεται κοντά στο σημείο βρασμού, ενώ τα ροφήματα σε πακέτο συχνά σερβίρονται γύρω στους 90°C, ώστε να παραμείνουν ζεστά μέχρι να φτάσουν στον καταναλωτή.

Μια μελέτη στις Ηνωμένες Πολιτείες επιχείρησε να εντοπίσει τη βέλτιστη ισορροπία ανάμεσα στην ασφάλεια και την απόλαυση, λαμβάνοντας υπ' όψιν τόσο τον κίνδυνο θερμικού τραυματισμού του οισοφάγου όσο και τη διατήρηση του γευστικού προφίλ του καφέ. Η τελική της σύσταση ήταν 57,8°C. Μάλλον θα δυσαρεστούσε την πλειοψηφία των καταναλωτών, που προτιμούν τον καφέ σε θερμοκρασίες 58-66°C, οριακά ωστόσο πριν το όριο κινδύνου που ορίζει ο IARC.

Σε κάθε περίπτωση, υπάρχουν απλά πρακτικά tips για ασφαλή κατανάλωση, τα οποία μπορείς να συνδυάσεις με τα μυστικά για τέλειο καφέ ή τσάι στο σπίτι:

• Μη βιάζεσαι και απόλαυσέ το ρόφημά σου. Η έρευνα δείχνει ότι η θερμοκρασία ενός ζεστού ροφήματος μπορεί να πέσει κατά 10-15°C σε μόλις πέντε λεπτά.
• Αν σε πιέζει ο χρόνος, ανακάτεψε και φύσηξε το ρόφημά σου.
• Ειδικά σε take away, αφαίρεσε το καπάκι. Μελέτες για τον καφέ δείχνουν ότι έτσι κρυώνει δύο φορές γρηγορότερα.
• Πρόσθεσε κρύο νερό ή γάλα για να ρίξει άμεσα τη θερμοκρασία.
• Ξεκίνα με μικρές γουλιές πριν πιεις κανονικά.