ΔΙΑΣΗΜΟΤΗΤΕΣ ΣΠΑΝΕ ΤΟ ΣΤΙΓΜΑ ΚΑΙ ΑΛΛΑΖΟΥΝ ΤΟ ΑΦΗΓΗΜΑ ΤΗΣ ΨΥΧΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ

Διάσημοι μιλούν για την προσωπική τους μάχη με ψυχιατρικές διαταραχές και συμβάλλουν σε ένα νέο αφήγημα γύρω από την ψυχική υγεία, χωρίς το στίγμα της νόσου.

Υπάρχει μια διαφορά ανάμεσα σε ένα καλό μυθιστόρημα και έναν καλό pop δίσκο, έναν μυθιστοριογράφο και έναν pop καλλιτέχνη: ο πρώτος δεν πρέπει να γράφει για τον εαυτό του, όμως ο δεύτερος πρέπει να τραγουδά για γεγονότα της ζωής του. Δεν ξέρω αν έχει νόημα να το αναζητήσεις σε quotes. Έχω συναντήσει τέτοιες επισημάνσεις σε κριτικές βιβλίων και μουσικών albums, και κάπως έτσι ήρθε η αντίθεση στο μυαλό μου. Δεν ξέρω καν αν συμφωνώ, σίγουρα όμως με εξυπηρετεί για να γράψω ότι η Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας θα έπρεπε να είναι pop.

Όχι pop με την έννοια του εύπεπτου ή του pop psychology – νισάφι με τα «καταθλιψούλες περνάμε όλοι», «έχει σίγουρα ναρκισσιστική διαταραχή» και «έχω σίγουρα τραύμα, έκανα ένα online τεστ». Να είναι pop όπως η ηχομιμητική λέξη «pop» στα αγγλικά για τα αφτιά που ξεβουλώνουν και μπορούν να ακούσουν καλύτερα τις αλήθειες των άλλων, όπως ο εκρηκτικός ήχος «pop» που σε ξυπνά για ξανασκεφτείς πώς αντιλαμβάνεσαι την ψυχική υγεία. Pop όπως οι popular (δημοφιλείς) celebrities που μιλούν ανοιχτά για τις δικές τους μάχες με ψυχικές διαταραχές και νόσους.

Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (Π.Ο.Υ.), 1 στους 7 ανθρώπους παγκοσμίως ζει με κάποια ψυχιατρική διαταραχή. Βάσει ερευνών, οι μαρτυρίες διασήμων μπορούν να τους βοηθήσουν:

• μειώνοντας το κοινωνικό στίγμα και την αυτοστιγματοποίηση,
• ευαισθητοποιώντας το κοινό γύρω από τα συμπτώματα, τις θεραπείες και τις διαθέσιμες υπηρεσίες φροντίδας της ψυχικής υγείας,
• διορθώνοντας λανθασμένες αντιλήψεις σχετικά με την ψυχική υγεία και την ψυχική ασθένεια,
• αποδυναμώνοντας τα στερεότυπα και ομαλοποιώντας τη συζήτηση περί των ψυχιατρικών διαταραχών.

Το Πανεπιστήμιο της Γιούτα συγκέντρωσε περιπτώσεις διασήμων για τέσσερις ψυχιατρικές διαταραχές, οι ιστορίες των οποίων συμβάλλουν σε ένα νέο αφήγημα γύρω από την ψυχική υγεία, χωρίς το στίγμα της νόσου.

1. Αγχώδεις Διαταραχές

Chris Evans: Ο γνωστός Captain America έχει μιλήσει ανοιχτά τη μάχη του με το σοβαρό άγχος, λέγοντας ότι οι δημόσιες εκδηλώσεις τον εξουθενώνουν.

Chris Pizzello/AP Photo

Σκέφτηκε μάλιστα να αρνηθεί τον ρόλο του υπερήρωα της Marvel να προστατεύσει την ιδιωτική του ζωή. Όμως, όπως έχει παραδεχτεί, «ο ρόλος με βοήθησε να αντιμετωπίσω το άγχος μου», και πλέον βρίσκει γαλήνη στον διαλογισμό, τον Βουδισμό και την πνευματικότητα.

Ryan Reynolds: Έχει μιλήσει ανοιχτά για την «ισόβια εμπειρία του με την αγχώδη διαταραχή», λέγοντας ότι είναι κάτι που τον συνοδεύει από την παιδική του ηλικία. Στην απόφασή του να μιλήσει δημόσια για αυτό συνέτεινε ο ρόλος του πατέρα.

Evan Agostini/Invision/AP Photo

Όπως έχει δηλώσει, «το άγχος μου με έχει κάνει πιο ενσυναισθητικό γονέα», βοηθώντας τον να αναγνωρίζει και να ανταποκρίνεται στα συναισθήματα των παιδιών του. Ο ίδιος χρησιμοποιεί εργαλεία όπως ο διαλογισμός και η αυτογνωσία με στόχο την ηρεμία του.

Με μια ματιά:

• Οι αγχώδεις διαταραχές είναι οι πιο συχνές ψυχικές διαταραχές παγκοσμίως, επηρεάζοντας 359 εκατ. ανθρώπους το 2021.
• Είναι συχνότερες στις γυναίκες.
• Τα συμπτώματα εμφανίζονται συχνά στην παιδική ή εφηβική ηλικία.
• Υπάρχουν πολύ αποτελεσματικές προσεγγίσεις (π.χ. γνωστική-συμπεριφορική θεραπεία, έκθεση/Exposure Therapy, τεχνικές χαλάρωσης και mindfulness, SSRIs), αλλά μόνο 1 στα 4 άτομα θα λάβει κάποια θεραπεία.

Κατάθλιψη

Dwayne "The Rock" Johnson: Ο διάσημος ηθοποιός δεν έχει παλέψει μόνο στο ρινγκ για το WWF· έχει δώσει και μάχες για την ψυχική του υγεία.

Jordan Strauss/Invision/AP Photo

Έχει μιλήσει για τα χρόνια στο κολέγιο, όταν ένας σοβαρός τραυματισμός στο ποδόσφαιρο έβαλες τέλος στα τότε όνειρά του. Όπως αναφέρει, «δεν ήξερα ότι αντιμετώπιζα κατάθλιψη, όμως αργότερα αναγνώρισα τα σημάδια». Σήμερα, ενθαρρύνει τους ανθρώπους να νοιάζονται για τους άλλους, να ζητούν βοήθεια και να βλέπουν την ευαλωτότητα ως δύναμη.

Με μια ματιά:

• Η κατάθλιψη μπορεί να επηρεάσει τον τρόπο που αισθάνεσαι, σκέφτεσαι και λειτουργείς.
• Εκτιμάται ότι το 5,7% των ενηλίκων παγκοσμίως πάσχουν από κατάθλιψη, κυρίως γυναίκες.
• Μπορεί να οδηγήσει σε αυτοκτονία.
• Υπάρχουν αποτελεσματικές θεραπείες για την ήπια, μέτρια και σοβαρή κατάθλιψη (π.χ. γνωστική-συμπεριφορική θεραπεία, διαπροσωπική ψυχοθεραπεία, ενεργοποίηση συμπεριφοράς, SSRIs).

Διαταραχή μετατραυματικού στρες (PTSD)

Πρίγκιπας Harry: Ο Δούκας του Σάσεξ έχει αναφερθεί στο μετατραυματικό στρες, ιδίως μετά τον θάνατο της μητέρας του, Πριγκίπισσας Νταϊάνα. Στα απομνημονεύματά του με τίτλο Ρεζέρβα (Spare), περιγράφει πώς «καταπίεζε τη θλίψη του για χρόνια», καταλήγοντας σε κρίσεις πανικούς, έντονο άγχος και συναισθηματικό μούδιασμα, καθώς και αναζήτηση ανακούφισης στο αλκοόλ και τα ναρκωτικά.

Suzanne Plunkett / AP Photo

Ο ίδιος αναγνωρίζει τη σημαντική συμβολή της ψυχοθεραπείας στη διαχείριση του τραύματός του και ενθαρρύνει τον ανοιχτό διάλογο για την ψυχική υγεία και τη συναισθηματική ευεξία, ιδιαίτερα μεταξύ βετεράνων.

Με μια ματιά

• 3,9% του παγκόσμιου πληθυσμού εκτιμάται ότι βίωσε PTSD σε κάποιο στάδιο της ζωής του.
• Μπορεί να εμφανιστεί μήνες ή και χρόνια μετά την εμπειρία ενός τραυματικού γεγονότος, όπως ένα ατύχημα, βία ή μια φυσική καταστροφή, αλλά δεν οδηγούν όλες οι τραυματικές εμπειρίες σε PTSD.
• Η υποστήριξη από την οικογένεια, φίλους ή άλλους ανθρώπους μετά από πιθανώς τραυματικό γεγονός μειώνει τον κίνδυνο εμφάνισης
• της διαταραχής.
• Είναι συχνότερη στις γυναίκες.
• Υπάρχουν διάφορες αποτελεσματικές θεραπευτικές προσεγγίσεις (π.χ. γνωστική-συμπεριφορική θεραπεία με εστίαση στο τραύμα, EMDR, τεχνικές έκθεσης, θεραπεία σε ομάδες ή ατομικά).

Χρήση Ουσιών

Demi Lovato: Η τραγουδίστρια έχει μιλήσει ανοιχτά για το μεγάλο και δύσκολο ταξίδι της στις προκλήσεις από την ψυχική σφαίρα και τη χρήση ουσιών, τα τραύματα της παιδικής ηλικίας, τις διατροφικές διαταραχές και την πίεση της δημοσιότητας.

Chris Pizzello/AP Photo

Το 2018, χρειάστηκε να νοσηλευτεί μετά από υπερβολική δόση ναρκωτικών, που παραλίγο να της στοίχιζαν τη ζωή. Η χαρά από μικρά καθημερινά πράγματα και οι υποστηρικτικές σχέσεις με τους θεραπευτές της ήταν το κλειδί για να ανακάμψει.

Με μια ματιά:

• Το 2023, οι διαταραχές χρήσης ουσιών (εξαρτήσεις) αφορούσαν περί τα 64 εκατ. ανθρώπους παγκοσμίως, κυρίως άνδρες.
• Το 2021, η χρήση ουσιών προκάλεσε 27,7 εκατ. χρόνια υγιούς ζωής (DALYs), λόγω πρόωρου θανάτου ή μειωμένης λειτουργικότητας.
• Μόνο 1 στους 12 λαμβάνει θεραπεία, με μεγαλύτερα κενά στον γυναικείο πληθυσμό (μόλις 1 στις 18 λαμβάνει θεραπεία).
• Υπάρχουν αποτελεσματικές θεραπείες (θεραπεία με αγωνιστές οπιοειδών, ψυχοκοινωνικές παρεμβάσεις, υπηρεσίες μείωσης βλάβης), αλλά η πρόσβαση παραμένει περιορισμένη.
• Οι πιο συχνά χρησιμοποιούμενες ουσίες είναι: κανναβινοειδή (244 εκατ.), οπιοειδή (61 εκατ.), αμφεταμίνες (31 εκατ.), κοκαΐνη (25 εκατ.) και ecstacy (21 εκατ.).

Πώς να αντιμετωπίσεις το στίγμα της ψυχικής υγείας

Οι ειδικοί από το Πανεπιστήμιο της Γιούτα προτείνουν τρία βήματα για τον αποστιγματισμό της ψυχικής νόσου:

• Ξεκίνα από τον εαυτό σου. Αντιμετώπισε το εσωτερικευμένο στίγμα μαθαίνοντας για τις ψυχικές διαταραχές και ζητώντας βοήθεια. Η αναζήτηση υποστήριξης δείχνει δύναμη, όχι αδυναμία.
• Νέο αφήγημα. Μίλα ανοιχτά ενάντια στο στίγμα και τις διακρίσεις. Ομαλοποίησε τις συζητήσεις για την ψυχική υγεία, με σεβασμό και χωρίς να κρίνεις.
• Σύνδεση και υποστήριξη: Δημιούργησε ισχυρές σχέσεις και φρόντισε όσο μπορείς τους άλλους. Προώθησε την ευεξία μέσα από καθημερινές συνήθειες, όπως ο διαλογισμό και τεχνικές διαχείριση άγχους.