ΠΟΣΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΣΟΥ ΔΙΝΕΙ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΕΝΑΣ ΚΑΦΕΣ;

Πώς η καφεΐνη επηρεάζει το σώμα μας και γιατί ο καφές είναι ένα «δάνειο» ενέργειας που χρειάζεται εξόφληση με καλό ύπνο;

Ναι, νιώθω πώς αν δεν πάρω μια δόση καφεΐνης το πρωί, δεν πρόκειται να ανοίξει το μάτι μου. Γι’ αυτό και αν ο πρώτος καφές δεν είναι καλός, π.χ. αν τον έχουν κάψει, έχω νεύρα όλη μέρα. Μεγάλο πλήγμα να ξεκινάς στραβά με το καλημέρα σας.

Προφανώς, δεν είμαι η μόνη που θέλει ένα ζεστό ή κρύο ρόφημα καφέ για να ξυπνήσει, αφού καθημερινά πίνουμε παγκοσμίως περισσότερα από δύο δισεκατομμύρια φλιτζάνια. Από ό,τι φαίνεται, είμαστε πολλοί αυτοί που βασιζόμαστε πάνω του για βγάλουμε… αναίμακτα τη μέρα μας.

Είναι, όμως, τα πράγματα έτσι όπως φαίνονται; Όντως ο καφές μας χαρίζει ενέργεια; Η Emma Beckett, Λέκτορας Επιστήμης Τροφίμων και Ανθρώπινης Διατροφής στο Πανεπιστήμιο του Νιούκαστλ, έχει μια κάπως διαφορετική οπτική. «Μπορεί να μη σας δίνει όση ενέργεια νομίζετε», γράφει σε άρθρο της.

Πώς λειτουργεί η καφεΐνη;

Το βασικό συστατικό του καφέ, που μας «ξυπνάει», είναι η καφεΐνη. Η καφεΐνη δρα επηρεάζοντας τον τρόπο που αλληλεπιδρούν τα κύτταρα του εγκεφάλου μας με την αδενοσίνη, μια ουσία που παίζει κεντρικό ρόλο στον κύκλο ύπνου και εγρήγορσης.

unsplash Zarak Khan

Καθώς περνάει η μέρα και είμαστε δραστήριοι, τα επίπεδα αδενοσίνης στον εγκέφαλο αυξάνονται, αφού παράγεται ως υποπροϊόν της κατανάλωσης ενέργειας από τα κύτταρα. Όταν η αδενοσίνη συνδέεται με τους υποδοχείς της στα κύτταρα, στέλνει σήμα επιβράδυνσης, κάνοντάς μας να νιώθουμε νύστα και κούραση. Κατά τη διάρκεια του ύπνου, η χρήση ενέργειας μειώνεται, τα επίπεδα αδενοσίνης πέφτουν και το πρωί ξυπνάμε –θεωρητικά– αναζωογονημένοι.

Αν εξακολουθούμε να νυστάζουμε, τότε η καφεΐνη μπορεί να βοηθήσει. Καθώς έχει παρόμοια δομή με την αδενοσίνη, μπορεί να συνδεθεί με τους υποδοχείς της. Ωστόσο, αντί να ενεργοποιήσει το σήμα της επιβράδυνσης, απλώς καταλαμβάνει τη θέση της, εμποδίζοντάς τη να συνδεθεί. Αυτό μειώνει προσωρινά την υπνηλία, δίνοντάς μας την πολυπόθητη πρωινή ώθηση.

Όλα έχουν το κόστος τους

Ακούγεται τέλειο, σωστά; Όμως, η καφεΐνη δεν μας χαρίζει ενέργεια, απλά μας τη... δανείζει. Δεν δημιουργεί νέα ενέργεια, απλώς μπλοκάρει προσωρινά την αίσθηση της κούρασης. Όταν αρχίζει να διασπάται, οι παραπάνω υποδοχείς απελευθερώνονται και η αδενοσίνη (που έχει συσσωρευτεί όλο αυτό το διάστημα) συνδέεται με αυτούς, φέρνοντας πίσω την υπνηλία, μερικές φορές πιο έντονα από πριν. «Με λίγα λόγια, το "χρέος" της καφεΐνης πρέπει πάντα να εξοφληθεί και ο μόνος τρόπος για να το κάνετε είναι ο επαρκής ύπνος», αναφέρει η ειδικός.

Η ΚΑΦΕΪΝΗ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΜΑΓΙΚΗ ΛΥΣΗ. Η ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΕΡΧΕΤΑΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΙΣΟΡΡΟΠΗΜΕΝΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ, ΤΗΝ ΕΠΑΡΚΗ ΕΝΥΔΑΤΩΣΗ ΚΑΙ ΤΟΝ ΚΑΛΟ ΥΠΝΟ.

Το timing παίζει ρόλο

Η ποσότητα της αδενοσίνης στο σύστημά μας και κατά συνέπεια το πόση υπνηλία νιώθουμε επηρεάζουν το πόσο «δυνατός» μας φαίνεται ένας καφές. Ένας καφές που πίνουμε αργότερα μέσα στη μέρα, όταν τα επίπεδα αδενοσίνης είναι ήδη υψηλά, μπορεί να μας φανεί πιο αποτελεσματικός. Ωστόσο, αν πιούμε καφέ πολύ αργά, η καφεΐνη μπορεί να διαταράξει τον ύπνο μας.

Ο «χρόνος ημιζωής» της καφεΐνης είναι περίπου πέντε ώρες, αλλά κάθε οργανισμός τη μεταβολίζει διαφορετικά. Οι τακτικοί πότες καφέ μπορεί να αναπτύξουν ανοχή, με αποτέλεσμα να νιώθουν λιγότερο την επίδρασή της με τον καιρό.

Επιπλέον, η καφεΐνη αυξάνει τα επίπεδα κορτιζόλης, της ορμόνης του στρες, που μας κρατάει σε εγρήγορση. Το πρωί, τα επίπεδα της ορμόνης αυτής είναι φυσιολογικά υψηλά, οπότε ένας καφές μόλις ξυπνήσουμε μπορεί να μην έχει τόσο έντονη δράση. Αν όμως περιμένουμε λίγο, μπορεί να μας δώσει μεγαλύτερη ώθηση.

pexels Cup of couple

Αν ο καφές μας περιέχει ζάχαρη, τα πράγματα περιπλέκονται. Η ζάχαρη προσφέρει γρήγορη ενέργεια, αλλά η απότομη αύξηση του σακχάρου στο αίμα μπορεί να οδηγήσει σε εξίσου απότομη πτώση, αφήνοντάς μας κουρασμένους.

Τελικά, τι ισχύει με την καφεΐνη;

Η καφεΐνη είναι ένα χρήσιμο εργαλείο για να ξεπεράσουμε την πρωινή υπνηλία ή να αντέξουμε μια κουραστική μέρα, αλλά δεν είναι μαγική λύση. Η πραγματική ενέργεια έρχεται μόνο από ισορροπημένη διατροφή, επαρκή ενυδάτωση και φυσικά καλό ύπνο.