ΓΙΑΤΙ ΠΡΟΣΕΛΚΥΕΙΣ ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΤΟΞΙΚΟΥΣ ΣΥΝΤΡΟΦΟΥΣ;

Τι κάνει έναν σύντροφο τοξικό; Εσύ γιατί τον επιλέγεις; Και πώς θα σπάσεις το μοτίβο ώστε να μην πέφτεις ξανά και ξανά στην ίδια παγίδα; Μία ειδικός έχει όλες τις απαντήσεις.

Πού έμπλεξες πάλι, αναρωτιέσαι, καθώς προσπαθείς να συνέλθεις από τη χοντράδα που σου είπε, καθώς για ακόμα μία φορά σε «κρέμασε», καθώς τον ακούς να σε κατηγορεί για μια δική του απαράδεκτη πράξη. «Εσύ με ανάγκασες να σου μιλήσω άσχημα!» σου λέει και βαθιά μέσα σου νιώθεις ότι κάπου τα έχεις ξανακούσει τα λόγια αυτά. Πώς γίνεται να προσελκύεις συνέχεια τοξικούς συντρόφους;

Γιατί, όταν συμβαίνει επανειλημμένα, δεν μπορεί να είναι πλέον μόνο θέμα τύχης (ή ατυχίας). «Από ένα σημείο και μετά είναι ζήτημα επιλογής», λέει η Julie Nguyen, σύμβουλος σχέσεων με ειδίκευση στο τραύμα. «Και μάλιστα, μιας επιλογής ασυνείδητης, αφού μπερδεύεις το ψυχολογικό τραύμα με ασφάλεια, ενώ τα red flags που σε είχαν προειδοποιήσει εξαρχής εσύ συνεχίζεις να τα βλέπεις πράσινα».

Το ερώτημα είναι: Υπάρχει τρόπος να σταματήσει αυτό; Θα καταφέρεις ποτέ να βρεθείς σε μια υγιή σχέση;

Τι κάνει έναν σύντροφο τοξικό;

Καθόλου δεν σε κατηγορεί η Nguyen. «Για να μπορέσεις να ξεφύγεις από έναν τοξικό σύντροφο, αλλά και για να μην επιλέξεις ποτέ ξανά έναν αντίστοιχο, χρειάζεται να είσαι σε θέση να αναγνωρίσεις τι σημαίνει τοξικότητα – πολλές φορές δεν είσαι βέβαιος/-η και καταλήγεις να αναρωτιέσαι μήπως κάνεις εσύ κάποιο λάθος».

ΕΠΕΙΔΗ ΣΤΗ ΣΧΕΣΗ ΣΙΓΟΥΡΑ ΘΑ ΥΠΑΡΞΟΥΝ ΚΑΙ ΚΑΛΕΣ ΣΤΙΓΜΕΣ, ΑΠΛΑ ΚΑΝΕΙΣ ΥΠΟΜΟΝΗ ΚΑΙ ΔΕΝ ΦΕΥΓΕΙΣ, ΕΛΠΙΖΟΝΤΑΣ ΟΤΙ ΑΥΤΕΣ ΣΥΝΤΟΜΑ ΘΑ ΞΑΝΑΡΘΟΥΝ.

Με πολύ απλά λόγια, τοξικός είναι ο σύντροφος που συστηματικά αναζητά τρόπους να σε μειώσει, να δείξει έλλειψη σεβασμού και να σου δείξει ότι δεν είσαι τόσο σημαντικός/-η.

Τα πιο χαρακτηριστικά στοιχεία ενός τέτοιου ανθρώπου είναι:

• Αδιαφορία για το πώς αισθάνεσαι και συναισθηματική ανωριμότητα. Ακόμα κι αν του/της λες ότι δεν είσαι καλά στη σχέση, θα αγνοήσει τα συναισθήματα και τα λόγια σου και θα επικεντρωθεί στο τι θέλει ή τι χρειάζεται. Στο πόσο δίκιο έχει και στο τι τον/την εξυπηρετεί.
• Εγωισμός. Στη σχέση δεν υπάρχει αμοιβαιότητα. Εσύ δίνεις και ο άλλος παίρνει. Δεν σε ρωτά τι συμβαίνει σε βαθύτερα επίπεδα της ζωής σου. Σημασία έχει μόνο η δική του μετάφραση της σχέσης σας.
• Κατηγορίες και έλλειψη υπευθυνότητας. Για ό,τι δεν πάει καλά φταις κατά κανόνα εσύ – ακόμα κι αν σου μίλησε άσχημα είναι επειδή θύμωσε από τα δικά σου λόγια, τις δικές σου πράξεις. Κατά κανόνα, λοιπόν, τα λάθη τα δικά του/της είναι ασήμαντα και μονίμως θυματοποιείται.
• Έλλειψη εμπιστοσύνης και υποστήριξης. Το άτομο αυτό δεν σου δείχνει εμπιστοσύνη, ακόμα κι αν δεν έχεις δώσει τέτοια δικαιώματα, και μπορεί να σου «κοπανάει» για καιρό κάποια παλιά σας διαμάχη. Όταν, μάλιστα, προσπαθείς να μοιραστείς μαζί του/της ζητήματα που σε απασχολούν, δεν νιώθεις να σε καταλαβαίνει και να σε στηρίζει. Αντίθετα, μπορεί να σε κάνει να νιώθεις ανεπαρκής, ενοχλητικός και ότι τελικά δεν υπάρχει σύνδεση μεταξύ σας.
• Τοξική επικοινωνία. Η επικοινωνία γίνεται τοξική όταν αντί για ξεκάθαρες κουβέντες υπάρχουν υπαινιγμοί, αμυντική στάση, απόσυρση. Όταν διαβάζει το μυαλό σου αντί να σε ρωτά ανοιχτά αυτά που θέλει και όταν προτιμά να σπρώχνει τα προβλήματα «κάτω από το χαλί», αντί να τα συζητήσετε.

Εικονογράφηση: Ελένη Καστρινογιάννη

Ένας άνθρωπος που σου φέρεται έτσι αναπόφευκτα σπρώχνει διαρκώς τα όρια της αξιοπρέπειας και της αυτοπεποίθησής σου. Σε κάνει να νιώθεις ότι ίσως πράγματι δεν αξίζεις κάτι καλύτερο, να αμφιβάλλεις για την κρίση και για τις αποφάσεις σου.

Κι επειδή στη σχέση αυτή σίγουρα θα υπάρξουν και καλές στιγμές, απλά κάνεις υπομονή και δεν φεύγεις, ελπίζοντας ότι σύντομα θα ξανάρθουν. Μπορεί και να ξανάρθουν, όμως εσύ αντέχεις να ζεις με μια διαρκή εσωτερική αναστάτωση;

Τι επηρεάζει τον τρόπο που επιλέγουμε συντρόφους;

Όπως έχουμε ξαναπεί στο παρελθόν, συνήθως μας έλκουν ή έλκουμε συντρόφους που ανταποκρίνονται σε ένα συγκεκριμένο επαναλαμβανόμενο μοτίβο με το οποίο έχουμε γαλουχηθεί – έλκουμε αυτό που μας είναι οικείο. Η Nguyen ανατρέχει στον φροϋδικό όρο «ψυχαναγκασμός επανάληψης», δηλαδή στην υποσυνείδητη τάση μας να επαναλαμβάνουμε ή ξαναζούμε μοτίβα από το παρελθόν μας, σε μια προσπάθεια να τα «θεραπεύσουμε» ή να τα καταπολέμησουμε.

ΔΕΝ ΜΠΟΡΕΙΣ ΝΑ ΑΛΛΑΞΕΙΣ Ο,ΤΙ ΗΔΗ ΕΓΙΝΕ, ΟΜΩΣ ΜΠΟΡΕΙΣ ΝΑ ΣΠΑΣΕΙΣ ΤΟΝ ΦΑΥΛΟ ΚΥΚΛΟ ΤΩΡΑ.

Είναι τόση η ανάγκη μας να ανακουφίσουμε το τραύμα που μας άφησε ένας, π.χ., κακοποιητικός πατέρας ή μια συναισθηματικά απόμακρη μητέρα, ώστε υποσυνείδητα επιλέγουμε συντρόφους που αν και μπορεί αρχικά να μη δείχνουν καθόλου έτσι, τελικά εμφανίζουν τέτοια χαρακτηριστικά. Κι εμείς τότε «μικραίνουμε», όπως μικροί ήμασταν κάποτε, με την ελπίδα ότι αυτή τη φορά –ενήλικες πια– θα μπορέσουμε να διορθώσουμε την τοξική σχέση, να κάνουμε αυτό που τότε δεν μπορέσαμε, ώστε να πάρουμε από τον/τη σύντροφο την αγάπη και τη φροντίδα που έχουμε ανάγκη. Όσο δεν τα καταφέρνουμε, εγκλωβιζόμαστε σε έναν φαύλο κύκλο ελπίδας και απογοήτευσης.

Πώς θα σταματήσεις να κάνεις τις ίδιες λάθος επιλογές;

Το πρώτο πράγμα που πρέπει να κάνεις, αφού συνειδητοποιήσεις ότι βρίσκεσαι ξανά σε σχέση με έναν τοξικό σύντροφο, είναι να εντοπίσεις τα σταθερά μοτίβα στις σχέσεις που έχεις κάνει μέχρι τώρα. Η Nguyen προτείνει να κάνεις στον εαυτό σου τις εξής ερωτήσεις:

• Τι τύπους συντρόφων προσελκύεις;
• Τι χαρακτηριστικά έχει αυτός ο τύπος συντρόφου, ώστε να σε οδηγεί σε άτομα που ίσως δεν είναι ικανά να συνδεθούν συναισθηματικά;
• Έχεις εσύ χαρακτηριστικά (π.χ. ενσυναίσθηση, υπομονή, ευαλωτότητα) που ασυνείδητα να σε οδηγούν σε τοξικές σχέσεις;
• Πώς τελειώνουν συνήθως αυτές οι σχέσεις; Έχουν κοινά χαρακτηριστικά στον χωρισμό;
• Τι σου έμαθαν για τον εαυτό σου τα λόγια ή οι πράξεις παλαιότερων συντρόφων σου;
• Σου θυμίζουν οι συμπεριφορές αυτές στιγμές από τα παιδικά σου χρόνια;
• Έχεις αποδεχτεί ποτέ μη υγιείς συμπεριφορές από συντρόφους σου; Ποιες ήταν αυτές;
• Πιάνεις τον εαυτό σου να αναζητά την αγάπη στα ίδια είδη ανθρώπων;
• Γιατί συνέχισες σε σχέσεις από τις οποίες έλειπαν θεμελιώδεις αξίες;
• Ένιωσε ποτέ ότι ζητάς πολλά, όταν ζητούσες σεβασμό ή δέσμευση;
• Ένιωσες ποτέ να συμβιβάζεις τις ανάγκες και τις αξίες σου προκειμένου να συνεχιστεί μια σχέση, ελπίζοντας ότι κάποια στιγμή θα πάρεις αυτά που ζητάς;

Πώς σπας τον φαύλο κύκλο;

Αν απάντησες στα παραπάνω και ανακάλυψες τα μοτίβα σου, ήρθε η ώρα να τα διακόψεις. Αυτό είναι ίσως το πιο δύσκολο βήμα, γιατί απαιτεί από εσένα πραγματική αλλαγή πλεύσης. Και είναι το σημείο στο οποίο ενδεχομένως να χρειαστείς τη βοήθεια κάποιου ειδικού. Η Nguyen σε καλεί να προσπαθήσεις να κάνεις τα εξής:

1. Δοκίμασε να γνωρίζεις ανθρώπους που δεν ανήκουν στον συνηθισμένο τύπο που κατά κανόνα προσελκύεις (που δεν του μοιάζουν ούτε εμφανισιακά και που ίσως δεν σε γοητεύουν αμέσως). Δώσε προτεραιότητα σε χαρακτηριστικά όπως η καλοσύνη, η κατανόηση, η ειλικρίνεια, η σταθερότητα. Το πιθανότερο είναι ότι αυτά τα χαρακτηριστικά, που αποπνέουν συναισθηματική ωριμότητα, θα οδηγήσουν και σε πιο υγιείς σχέσεις.
2. Μάθε να εμπιστεύεσαι το ένστικτό σου. Σε μια τοξική σχέση συνήθως εμφανίζονται από νωρίς σημάδια που σε κάνουν να σκέφτεσαι πως μάλλον κάτι δεν πάει καλά (και) εδώ. Που σε κάνουν να αναρωτιέσαι αν το άτομο αυτό είναι κατάλληλο για εσένα, που σε κάνουν να μη νιώθεις ο εαυτός σου κοντά του/της. Αντί να τα φιμώσεις επειδή έχει γεννηθεί μέσα σου ενθουσιασμός ή και έρωτας, δώσε σημασία στην εσωτερική σου φωνή.
3. Μην ξεχνάς τι πραγματικά θέλεις. Όσο καλύτερα γνωρίζεις ένα άτομο, μην ξεχνάς τα όριά σου. Δοκίμασε να γράφεις κάπου χαρακτηριστικά του/της ή σημεία στη σχέση που ίσως θυμίζουν κάποιο μοτίβο, ή συζήτα τα με ένα άτομο που εμπιστεύεσαι και σ’ αγαπάει και άκου το όταν σου λέει πως παρατηρεί κάποια από αυτά τα μοτίβα να επαναλαμβάνονται.

Η Nguyen καταλήγει: «Είναι τρομερά απελευθερωτικό να γνωρίζεις τον εαυτό σου και τι είναι αυτό που σε οδηγεί σε συγκεκριμένες επιλογές, αλλά δεν είναι εύκολο, γιατί σε θέτει υπόλογο αυτών. Η τάση σου εκείνη τη στιγμή πιθανώς να είναι να κατηγορήσεις τον εαυτό σου για τα λάθη σου, όμως αυτό που πραγματικά πρέπει να κάνεις είναι να τον συγχωρέσεις για τον χρόνο που έχασε σε καταστάσεις που δεν είχαν τίποτα να σου δώσουν.

»Δεν μπορείς να αλλάξεις ό,τι ήδη έγινε, όμως αυτό που μπορείς να κάνεις είναι να σπάσεις τον φαύλο κύκλο τώρα. Να συνειδητοποιήσεις ότι δεν είσαι παθητική συμμετοχή στη σχέση, αλλά ο κοινός παρονομαστής. Έχεις ρόλο σε αυτήν και αυτός είναι να παίρνεις κάθε στιγμή την απόφαση που εξυπηρετεί και τη δική σου ευεξία. Αν δυσκολεύεσαι να καταλάβεις ποια απόφαση είναι αυτή ή αν ανησυχείς ότι δεν θα επιλέξεις σωστά, απευθύνσου σε έναν ειδικό που θα σε βοηθήσει».