ΓΙΑΤΙ ΜΕΤΑ ΤΑ 50 ΕΙΝΑΙ ΠΙΟ ΠΙΘΑΝΟ ΝΑ ΕΜΦΑΝΙΣΕΙΣ ΑΥΤΟΑΝΟΣΟ;

Οι αυτοάνοσες ασθένειες, μια κατηγορία παθήσεων που προκαλούνται από ένα «μπερδεμένο» ανοσοποιητικό σύστημα, είναι συχνά εξουθενωτικές και φαίνεται να αυξάνονται κατακόρυφα, ειδικά μεταξύ των ατόμων ηλικίας 50 ετών και άνω.

Οι τρόποι με τους οποίους εκδηλώνεται ένα αυτοάνοσο ποικίλλουν τόσο, που τελικά περισσότερες από 100 ασθένειες εμπίπτουν σε αυτήν την κατηγορία. Μερικές είναι ήπιες και διαχειρίσιμες, ενώ άλλες σου αλλάζουν τη ζωή.

Μεταξύ των πιο κοινών αυτοάνοσων διαταραχών είναι η νόσος του Crohn, ο διαβήτης τύπου 1, η σκλήρυνση κατά πλάκας (ΣΚΠ), η ρευματοειδής αρθρίτιδα, η θυρεοειδίτιδα Hashimoto, η κοιλιοκάκη (μια ανοσολογική αντίδραση στη γλουτένη, την πρωτεΐνη στο σιτάρι, το κριθάρι και τη σίκαλη), ο συστηματικός ερυθηματώδης λύκος και η ψωρίαση.

Αυτό που τις ενώνει είναι η βασική τους αιτία: Το ανοσοποιητικό σύστημα επιτίθεται σε κάποιο μέρος του σώματος, ένα όργανο, τα νεύρα, τις αρθρώσεις, το δέρμα, τα αιμοφόρα αγγεία...

«Προσπαθώ να ξετυλίξω τα μυστήρια της αυτοανοσίας εδώ και τέσσερις δεκαετίες», λέει ο Frederick Miller, MD, ομότιμος επιστήμονας στην Ομάδα Περιβαλλοντικής Αυτοανοσίας στα Ινστιτούτα Υγείας των ΗΠΑ. «Οι αυτοάνοσες παθήσεις, όπως και οι περισσότερες ασθένειες, είναι ασθένειες της ηλικίας». Εάν αυξηθούν όπως υποδηλώνει η έρευνά του, τα επόμενα 50 χρόνια τα αυτοάνοσα θα είναι από τις πιο κοινές και δαπανηρές ασθένειες στην κοινωνία.

Όλο και πιο πολλά τα αυτοάνοσα

Από την πρωτοποριακή μελέτη του Miller, που δημοσιεύτηκε το 2020 στο περιοδικό Arthritis & Rheumatology, προέκυψαν ισχυρά στοιχεία ότι αυτές οι καταστάσεις μπορεί πράγματι να αυξάνονται. Και φανταστείτε, αυτό συνέβη πριν από την έξαρση που παρατηρείται μετά την πανδημία της Covid-19. Και πριν από την πιο πρόσφατη έρευνα του 2024 που κατέγραψε αυξημένα περιστατικά μόνο στις ΗΠΑ.

iStock

Η ομάδα του ανέλυσε τα δείγματα αίματος 14.211 ατόμων ηλικίας 12 έως 90 ετών, που ελήφθησαν σε διάστημα άνω των 2 δεκαετιών, αναζητώντας τον επιπολασμό των αντιπυρηνικών αντισωμάτων (ANA), που είναι ο πιο κοινός βιοδείκτης αυτοάνοσης νόσου.

Ανάμεσα στα ενδιαφέροντα ευρήματα, προέκυψε και κάτι ακόμη: σε σύγκριση με πριν από 25 χρόνια, οι ηλικιωμένοι σήμερα έχουν 50% υψηλότερο κίνδυνο να έχουν ANA στο αίμα τους. Τι μπορεί να συμβαίνει;

Ποιος είναι ο ρόλος του περιβάλλοντος;

Ένας παράγοντας στην αύξηση των αυτοάνοσων νοσημάτων μπορεί να είναι το μεταβαλλόμενο περιβάλλον και ο τρόπος ζωής μας, πιστεύει ο Miller. «Τα τελευταία 30 χρόνια, είχαμε περισσότερες από 80.000 χημικές ουσίες εγκεκριμένες για χρήση», παρατηρεί.

iStock

«Έχουμε μια εντελώς διαφορετική διατροφή, με επεξεργασμένα τρόφιμα, πρόσθετα και fast food. Κάνουμε πιο καθιστική ζωή. Υπάρχει μια επιδημία παχυσαρκίας. Έχουμε ένα διαφορετικό μοτίβο μολυσματικών παραγόντων, ακόμη και πριν από τον Covid-19, με περισσότερους να εμφανίζονται κάθε χρόνο. Το περιβάλλον είναι πιο μολυσμένο και υπάρχουν περισσότεροι στρεσογόνοι παράγοντες».

Ο τρόπος με τον οποίο το ανοσοποιητικό σύστημα αλληλεπιδρά με όλους αυτούς τους εξελισσόμενους περιβαλλοντικούς παράγοντες εξακολουθεί να είναι ελάχιστα κατανοητός. Αλλά η ουσία είναι ότι υπάρχουν δυνητικά εκατοντάδες ερεθιστικοί παράγοντες που θα μπορούσαν να προκαλέσουν σύγχυση στο ανοσοποιητικό μας σύστημα. Όσο περισσότερο ζούμε, τόσο περισσότερη έκθεση έχουμε σε αυτούς.

Ορμόνες και παράγοντες που πυροδοτούν τα αυτοάνοσα μετά τα 50

Τα αυτοάνοσα νοσήματα θεωρείται ότι προκύπτουν από την αλληλεπίδραση γενετικής προδιάθεσης και περιβαλλοντικών παραγόντων (όπως λοιμώξεις, στρες, διατροφή, αλλαγές στο μικροβίωμα). Καθώς μεγαλώνουμε, αυξάνεται ο χρόνος έκθεσης σε τέτοιους πυροδοτικούς παράγοντες και αυτό μπορεί τελικά να «σπάσει» την ανοσολογική ανοχή σε άτομα με γενετική προδιάθεση.

ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΕΚΑΤΟΝΤΑΔΕΣ ΕΡΕΘΙΣΤΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΘΑ ΜΠΟΡΟΥΣΑΝ ΝΑ ΠΡΟΚΑΛΕΣΟΥΝ ΣΥΓΧΥΣΗ ΣΤΟ ΑΝΟΣΟΠΟΙΗΤΙΚΟ ΜΑΣ.

Επιπλέον, στις γυναίκες, οι οποίες πλήττονται συχνότερα από αυτοάνοσα, οι ορμονικές αλλαγές της εμμηνόπαυσης (μείωση των οιστρογόνων) μπορεί να αποκαλύψουν ή να επιδεινώσουν προϋπάρχουσες υποκλινικές αυτοάνοσες καταστάσεις.

iStock

Τι σχέση έχει η ηλικία με την εμφάνιση αυτοάνοσου;

Η συσχέτιση μεταξύ της προχωρημένης ηλικίας και της εμφάνισης αυτοάνοσων νοσημάτων είναι ένα πολύπλοκο ζήτημα, που σχετίζεται κυρίως με αλλαγές που υφίσταται το ανοσοποιητικό σύστημα με την πάροδο του χρόνου, μια διαδικασία γνωστή ως ανοσογήρανση (immunosenescence).

ΣΕ ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΜΕ ΠΡΙΝ ΑΠΟ 25 ΧΡΟΝΙΑ, ΟΙ ΗΛΙΚΙΩΜΕΝΟΙ ΣΗΜΕΡΑ ΕΧΟΥΝ 50% ΥΨΗΛΟΤΕΡΟ ΚΙΝΔΥΝΟ ΝΑ ΝΟΣΗΣΟΥΝ.

Με την ηλικία, το ανοσοποιητικό σύστημα γίνεται λιγότερο αποτελεσματικό στο να διακρίνει τα δικά του κύτταρα και ιστούς («φίλοι») από τους παθογόνους παράγοντες («εχθροί»). Αυτή η μειωμένη ικανότητα διάκρισης αυξάνει τον κίνδυνο να ξεκινήσει μια αυτοάνοση επίθεση.

iStock

Σε αυτό το πλαίσιο, η παρουσία αυτοαντισωμάτων (αντισώματα που επιτίθενται σε πρωτεΐνες του ίδιου του οργανισμού) τείνει να αυξάνεται με την ηλικία, ακόμη και σε φαινομενικά υγιή άτομα.

Φλεγμονή, είδη αυτοάνοσων και Covid-19: είναι πολύπλοκο!

Η ανοσογήρανση συχνά συνδέεται με μια κατάσταση χρόνιας, χαμηλού βαθμού φλεγμονής, που ονομάζεται inflammaging. Αυτή η συνεχιζόμενη φλεγμονώδης κατάσταση μπορεί να αποτελέσει πυροδοτικό παράγοντα για την εκδήλωση αυτοάνοσων αντιδράσεων.

Αν ορισμένες από αυτές, όπως ο Συστηματικός Ερυθηματώδης Λύκος (ΣΕΛ), είναι πιο συχνες στις γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας, δηλαδή στις νεότερες, κάποιες άλλες, όπως η Ρευματοειδής Αρθρίτιδα ή η Πολυμυαλγία, έχουν υψηλότερη συχνότητα έναρξης σε μεγαλύτερες ηλικίες.

Αν λοιπόν αναρωτιέσαι γιατί οι πιθανότητες για αυτοάνοσα αυξάνουν μετά τα 50, συγκράτησε ότι αυτό οφείλεται κυρίως στη φυσική φθορά και δυσλειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος (ανοσογήρανση), σε συνδυασμό με τη μακροχρόνια συσσώρευση περιβαλλοντικών παραγόντων που πυροδοτούν τη νόσο σε άτομα με γενετική ευαισθησία. Η συμβολή της Covid-19 ακόμη διερευνάται...