ΦΤΑΙΝΕ ΤΑ ΛΙΠΑΡΑ ΤΡΟΦΙΜΑ ΓΙΑ ΤΑ ΣΠΥΡΑΚΙΑ ΣΟΥ;

«Μην τρως πολλές σοκολάτες, θα βγάλεις σπυράκια» και άλλες διατροφικές οδηγίες για διαχείριση της ακμής. Τελικά, τι ισχύει; Μπορεί να φταίνε τα λιπαρά και η ζάχαρη; Έρευνες εξηγούν.

«Μην τρως πολλές σοκολάτες, θα βγάλεις σπυράκια». Αν δεν το έχεις ακούσει ποτέ, μάλλον ανήκεις στην ίδια μειοψηφία με όσους δεν έχουν ζουλήξει ποτέ σπυράκι μπροστά στον καθρέφτη. Κι αν το διαβάζεις πρώτη φορά, έχεις έναν ακόμα λόγο να δεις τι λέει η επιστήμη για τη περιβόητη σύνδεση των λιπαρών τροφίμων με την ακμή.

Η σχέση ανάμεσα στη διατροφή και την κοινή ακμή (acne vulgaris στην ιατρική ορολογία) αποτελεί διαχρονικά ένα από τα πιο καυτά ζητήματα στη δερματολογία. Υπάρχουν άνθρωποι που επιμένουν ότι για τα σπυράκια και τις εξάρσεις της ακμής μάλλον ευθύνονται η πίτσα ή τα μπέργκερ που κατανάλωσαν με κάπως μεγαλύτερη συχνότητα τον τελευταίο καιρό. Βέβαια, η αλήθεια είναι πιο σύνθετη.

Λιπαρά - Ορμόνες: Σημειώσατε 2

Σύμφωνα με τη Δρ. Rosalind Simpson, δερματολόγο στο Πανεπιστήμιο του Nottingham, η σύνδεση ανάμεσα σε λιπαρά φαγητά και ακμή είναι σε μεγάλο βαθμό μύθος. «Πολλοί πιστεύουν ότι αν τρως πλούσια σε λίπη τρόφιμα, το δέρμα σου γίνεται πιο λιπαρό και έτσι εμφανίζονται σπυράκια», λέει στον Guardian. «Αλλά δεν ισχύει. Η λιπαρότητα στο δέρμα –το σμήγμα που παράγεται από τους πόρους– ρυθμίζεται κυρίως από ορμόνες και γενετικούς παράγοντες».

Pexels Polina Tankilevitch

Ο βασικός υπαίτιος πίσω από την ακμή είναι η αύξηση των ανδρογόνων, των στεροειδών ανδρικών ορμονών που επηρεάζουν και τα δύο βιολογικά φύλα στην εφηβεία. Οι ορμόνες αυτές ενισχύουν την παραγωγή σμήγματος, το οποίο μπορεί να αναμειγνύεται με νεκρά κύτταρα του δέρματος φράζοντας τους πόρους. Ως αποτέλεσμα, δημιουργείται πρόσφορο έδαφος για βακτήρια που πυροδοτούν τη φλεγμονή που γνωρίζουμε ως ακμή.

Για χρόνια, η ορμονική προσέγγιση της ακμής αποτέλεσε την κύρια ιατρική εξήγηση της δερματοπάθειας, αφήνοντας κατά μέρος την ιδέα ότι η διατροφή την επηρεάζει άμεσα. Ωστόσο, μελέτες των τελευταίων ετών φέρνουν ξανά στο φως την υπόθεση των ένοχων τροφίμων.

Γάλα, λιπαρά και σάκχαρα

Το 2020, ο Δρ Robert H. Shmerling, συντάκτης και μέλος της συμβουλευτικής επιτροπής του Harvard Health Publishig, αρθρογράφησε για τη σχέση διατροφής και ακμής στους ενήλικες, με αφορμή τα φρέσκα τότε ευρήματα γαλλικής έρευνας στο JAMA Dermatology. Οι ερευνητές είχαν μελετήσει πάνω από 24.000 ενήλικες, καταλήγοντας σε ισχυρές συσχετίσεις ανάμεσα σε συγκεκριμένα διατροφικά μοτίβα και την εμφάνιση ακμής, με βασικό συμπέρασμα ότι όσοι είχαν ενεργή ακμή ήταν 54% πιθανότερο να ακολουθούν διατροφή πλούσια σε λιπαρά και σάκχαρα. Ειδικότερα, οι συμμετέχοντες με ακμή:

• ήταν κατά 76% πιο πιθανό να πίνουν τουλάχιστον πέντε ποτήρια γάλα την ημέρα,
• είχαν πάνω από διπλάσιες πιθανότητες να καταναλώνουν πέντε ή περισσότερα σακχαρούχα ποτά,
• έτρωγαν οκτώ φορές πιο συχνά γεύματα πλούσια σε λίπη και ζάχαρη.

Αξιοσημείωτο ήταν ότι το fast food και τα σνακ συνδέονταν περισσότερο με ιστορικό ακμής παρά με νέες εξάρσεις, ενώ για τη σοκολάτα –κόντρα στη διαχρονικά κακή φήμη της– η ετυμηγορία ήταν: αθώα.

Pexels Pretty flavours

Όπως συμβαίνει συχνά στην επιστημονική έρευνα –και είναι απολύτως φυσικό, σχεδόν αναμενόμενο μέρος της διαδικασίας– η μελέτη σκόνταφτε σε ορισμένα σημεία. Ο Δρ Shmerling τόνισε αδυναμίες της, ανάμεσα στις οποίες ήταν:

• Η ανακρίβεια στις διατροφικές αναφορές. Οι συμμετέχοντες μπορεί να θυμούνταν ή να δήλωναν λάθος τι έτρωγαν (recall bias).
• Η αυτοδιάγνωση της ακμής από αρκετούς συμμετέχοντες, άρα μεγάλες πιθανότητες λάθους.
• Οι παράγοντες σύγχυσης που δεν αποκλείστηκαν, π.χ. ίσως η ρύπανση και όχι το γάλα να εξηγούσε κάποια αποτελέσματα.
• Η ανάδειξη συσχέτισης αλλά όχι αιτιότητας.

Ο ρόλος του γλυκαιμικού δείκτη

Η Αμερικανική Ακαδημία Δερματολογίας, σε άρθρο της για το αν μια σωστή διατροφή μπορεί να σε απαλλάξει από τα σπυράκια, φέρνει στο επίκεντρο τον ρόλο του γλυκαιμικού δείκτη. Οι τροφές υψηλού γλυκαιμικού δείκτη, γράφει, εκείνες δηλαδή που ανεβάζουν γρήγορα το σάκχαρο στο αίμα, όπως το λευκό ψωμί, τα πατατάκια, τα αναψυκτικά και τα γλυκά, φαίνεται πως συντελούν στην εμφάνιση ακμής.

Pexels Anna Nekrashevich

Σύμφωνα με το άρθρο, την παραπάνω υπόθεση επιβεβαιώνουν πλείστες μελέτες. Στις ΗΠΑ, σε δείγμα 2.258 ασθενών που ακολούθησαν διατροφή χαμηλού γλυκαιμικού δείκτη για απώλεια βάρους, το 87% παρατήρησε βελτίωση στην ακμή ενώ το 91% μείωσε την ανάγκη για φαρμακευτική αγωγή. Αντίστοιχες έρευνες στην Αυστραλία, την Κορέα και την Τουρκία έδειξαν σταθερά ότι οι δίαιτες χαμηλού γλυκαιμικού δείκτη συνδέονται με λιγότερες εξάρσεις. Κατά την πιθανότερη εξήγηση, οι απότομες αυξήσεις του σακχάρου στο αίμα πυροδοτούν φλεγμονές στον οργανισμό και αυξάνουν την παραγωγή σμήγματος, διαμορφώνοντας ιδανικό περιβάλλον για τη δερματική νόσο.

Από το άρθρο δεν λείπει η αναφορά στο γάλα. Η κατανάλωση αγελαδινού γάλακτος, μολονότι χαμηλού γλυκαιμικού δείκτη, φαίνεται να συνδέεται σταθερά με αυξημένο κίνδυνο ακμής. Έρευνες σε διάφορες χώρες εντοπίζουν τη σύνδεση σε όλους τους τύπους γάλακτος (πλήρες, με χαμηλά λιπαρά, άπαχο), με κάποιες θεωρίες να υποστηρίζουν ότι ορμόνες που υπάρχουν φυσικά σε αυτό, όπως αυξητικές ορμόνες και η σωματομεδίνη C (ή ινσουλινόμορφος αυξητικός παράγοντας 1/ Igf-1), μπορούν να πυροδοτούν φλεγμονές. Παρ΄ όλα αυτά, ο ακριβής μηχανισμός παραμένει ασαφής, ενώ γαλακτοκομικά προϊόντα, όπως το γιαούρτι και το τυρί, δεν εμφανίζουν αντίστοιχους συσχετισμούς.

Συνεπώς, τι ισχύει;

Ενώ η επιστήμη της δερματολογίας υποστηρίζει ότι τα πλούσια σε λιπαρά φαγητά δεν προκαλούν άμεσα ακμή, τα ερευνητικά δεδομένα υπογραμμίζουν τις επαγόμενες από τη διατροφή φλεγμονώδεις αντιδράσεις και τις ορμονικές επιδράσεις. Προς το παρόν, ίσως το πιο χρήσιμο θα ήταν να παρατηρήσεις πώς αντιδρά ο οργανισμός σου. Αν δεις ότι συγκεκριμένα τρόφιμα συνδέονται συστηματικά με περισσότερα σπυράκια, δοκίμασε να τα περιορίσεις. (Όχι, δεν σημαίνει να περάσεις σε αυστηρές δίαιτες, πολύ περισσότερο χωρίς την καθοδήγηση ειδικών).

Αρκεί να θυμάσαι ότι η αποτελεσματική αντιμετώπιση της ακμής εξακολουθεί να βασίζεται στη σωστή φροντίδα του δέρματος και, εφόσον χρειάζεται, στην κατάλληλη ιατροφαρμακευτική παρέμβαση, πάντα σε συνεργασία με δερματολόγο.