Η ΤΕΧΝΗ ΕΝΑΝΤΙΑ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΘΩΡΙΟΠΟΙΗΣΗ

Πώς μια ομάδα ερευνητών χρησιμοποιεί τη δύναμη που κρύβει η τέχνη για να μελετήσει το στίγμα και την περιθωριοποίηση.

Η τέχνη ευφραίνει την καρδιά μας, γαληνεύει το νου μας, καλλιεργεί το πνεύμα μας. Οι μούσες της ελληνικής μυθολογίας μάς θυμίζουν ότι έχαιρε εκτίμησης πολύ πριν ανακαλύψουμε τα βραβεία, τις εκθέσεις και τις ορολογίες.

Οι δημιουργικές αναζητήσεις, όπως η ζωγραφική, το τραγούδι, ο χορός, πέρα από το να συμβάλλουν στην πνευματική καλλιέργεια του ανθρώπου, έχουν θετικό αντίκτυπο στη σωματική και ψυχική μας υγεία, μπορούν να μειώσουν τα αισθήματα απομόνωσης και να βελτιώσουν τη σύνδεσή μας με την κοινότητα.

Βρετανική έκθεση του 2016 αναφέρει ότι οι τέχνες μπορούν να βοηθήσουν στη διατήρηση της υγείας μας, στην ανάρρωσή μας και στην προώθηση μιας καλής ποιότητας ζωής. Αναφέρει, επίσης, ότι μπορούν να βοηθήσουν στη διαχείριση προκλήσεων σε τομείς όπως η γήρανση, οι μακροχρόνιες παθήσεις, η μοναξιά και η ψυχική υγεία και να βοηθήσουν στην εξοικονόμηση χρημάτων στις υπηρεσίες υγείας και κοινωνικής φροντίδας. Ακόμα και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας έχει συντάξει έκθεση για τα οφέλη των τεχνών στην υγεία και την ευεξία μας.

Unsplash Alexander Grey

«Οι δημιουργικές δραστηριότητες μπορούν να γίνουν και ένας αποτελεσματικός και ασφαλής τρόπος να μάθουμε για τις εμπειρίες ανθρώπων, ειδικά εκείνων για τις οποίες είναι δύσκολο να μιλήσουν», λέει η Katherine Boydell, καθηγήτρια στο πανεπιστήμιο UNSW Sydney και υπεύθυνη του εργαστηρίου Arts-based Knowledge Translation.

Δίνοντας φωνή σε όσους έχουν ανάγκη

Οι γυναίκες που αντιμετωπίζουν ψυχικές νόσους, αναπηρίες ή έχουν μεταναστευτικό ή προσφυγικό υπόβαθρο, βιώνουν συχνά στιγματοποίηση και διακρίσεις. Οι συμπεριφορές αυτές μπορεί να έχoυν σημαντικές επιπτώσεις, όπως η περιορισμένη πρόσβαση σε δομές υγείας, οι δυσκολίες απασχόλησης και η αδυναμία εύρεσης (οικονομικά προσιτής) στέγης.

Εμπειρίες όπως οι παραπάνω συχνά παραμένουν αόρατες, αφού είναι δύσκολο κάποιος να μιλήσει για αυτές. Η τέχνη, όμως, μπορεί να προσφέρει έναν τρόπο έκφρασης και ανάδειξής τους. Μπορεί να βοηθήσει τους ανθρώπους να νιώσουν ήρεμοι και ασφαλείς, ώστε να τις εξερευνήσουν ή/ και να τις μοιραστούν, μπορεί να προσφέρει μια αίσθηση ελέγχου.

Χαρτογραφώντας το σώμα

Η ερευνητική ομάδα από το UNSW Sydney (μαζί με την Dr Boydell) χρησιμοποιεί την τέχνη ως ερευνητικό εργαλείο για την καλύτερη κατανόηση της ψυχικής υγείας και ευεξίας και τη βελτίωση των συστημάτων φροντίδας και υποστήριξης.

«Χρησιμοποιούμε την τέχνη για να μελετήσουμε το στίγμα και την περιθωριοποίηση ως αποτέλεσμα ψυχικής πίεσης, αναπηρίας ή προσφυγικού υπόβαθρου. Συνεργαστήκαμε με 35 άτομα που αυτοπροσδιορίζονται ως γυναίκες, οι οποίες δήλωσαν ότι η τέχνη και η δημιουργικότητα αποτελούν ισχυρά εργαλεία αυτο-ενδυνάμωσης» είπαν οι ερευνητές.

iStock

«Στην έρευνά μας χρησιμοποιήσαμε μια μορφή δημιουργίας τέχνης που ονομάζεται “body mapping”», εξηγεί η ομάδα. Με απλά λόγια, πρόκειται για τη χαρτογράφηση του σώματος σε ένα μεγάλο κομμάτι χαρτί ή ύφασμα και στη συνέχεια τον στολισμό του περιγράμματος με ζωγραφιές, κολάζ, γράμματα. «Κάθε σωματικός χάρτης που δημιούργησαν οι συμμετέχουσες λέει μια ιστορία και αποτέλεσε το σημείο εκκίνησης για να συζητηθούν τα θέματα και οι εμπειρίες που αποτυπώνει».

Μια συμμετέχουσα με αναπηρία αποτύπωσε το σώμα της ως ένα πολύχρωμο παζλ, συμβολίζοντας τα κομμάτια από τα οποία αποτελείται κάθε άνθρωπος. Το παζλ αντιπροσώπευε, επίσης, την εμπειρία της από τους γιατρούς, καθώς ο καθένας έβλεπε μόνο ένα κομμάτι της.

Η τέχνη πολεμάει την περιθωριοποίηση και το στίγμα

Όπως τονίζει η ερευνητική ομάδα, το στίγμα συχνά αποτελούσε τον λόγο που οι συμμετέχουσες ένιωθαν την ανάγκη να κρύψουν όσα ένιωθαν. Από την άλλη, η τέχνη υπήρξε για αυτές μια οδός αυτοέκφρασης, διαλογισμού, χαλάρωσης, αλλά και ένας τρόπος επεξεργασίας των συναισθημάτων και των εμπειριών τους.

Πέρα από τις αρνητικές εμπειρίες και αισθήματα, οι γυναίκες χρησιμοποίησαν τους χάρτες για να γιορτάσουν τη δύναμή τους και τις θετικές επιρροές στη ζωή τους, όπως οι φίλοι, η οικογένεια, τα κατοικίδια και η φύση.