ΜΙΑ ΕΚΘΕΣΗ ΓΙΑ ΤΟ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟ ΚΕΝΤΗΜΑ ΤΗΣ ΠΑΛΑΙΣΤΙΝΗΣ ΓΙΝΕΤΑΙ ΠΡΑΞΗ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗΣ
Το κέντημα που κοσμεί τα παραδοσιακά παλαιστινιακά φορέματα αποκτά φωνή και γράφει ιστορία σε μια σχεδόν επαναστατική έκθεση, που πραγματοποιείται στο μουσείο V&A στην πόλη Dundee της Σκωτίας.
Tatreez στα αραβικά θα πει κέντημα. Όμως το tatreez δεν είναι ένα απλό κέντημα. Είναι το παραδοσιακό, παλαιστινιακό κέντημα που κοσμεί τα φορέματα των γυναικών από τον 19ο αιώνα και μετά. Το κόψιμο, το χρώμα, τα υφάσματα, οι βελονιές και τα μοτίβα σε αυτά τα φορέματα είναι μια πολύ εξειδικευμένη τέχνη, αλλά και μια «γλώσσα» που αποκαλύπτει ποιος είναι αυτός που τα φοράει και από πού προέρχεται.
Ο λόγος που μας ενδιαφέρουν εδώ αυτά τα κεντήματα είναι μια πραγματικά εντυπωσιακή όσο και πρωτότυπη έκθεση που φιλοξενεί το μουσείο V&A στο Dundee, την τέταρτη μεγαλύτερη πόλη της Σκωτίας. Η έκθεση με τίτλο Thread Memory: Embroidery from Palestine εξερευνά το tatreez ως μια αρχαία πρακτική που ξεχωρίζει για την ομορφιά, την ποικιλομορφία και την πολυπλοκότητα των σχεδίων του.
Το παραδοσιακό παλαιστινιακό κέντημα έχει καταχωρηθεί από τα Ηνωμένα Έθνη στον κατάλογο της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ανθρωπότητας και η έκθεση διερευνά πώς έχει διαμορφώσει και εκφράσει την παλαιστινιακή, εθνική ταυτότητα κατά τη διάρκεια του 20oύ αιώνα και έχει εξελιχθεί σε μια μορφή αντίστασης και αλληλεγγύης.
Παλαιστινιακό κέντημα: Τι περιλαμβάνει η έκθεση
Περισσότερα από 30 παραδοσιακά φορέματα από την Παλαιστίνη, μαζί με πέπλα και αξεσουάρ για τα μαλλιά, κοσμήματα και αρχειακές φωτογραφίες επιλέχθηκαν από τις συλλογές του Λαογραφικού Παλαιστινιακού Μουσείου του Birzeit στη Δυτική Όχθη και ταξίδεψαν ως την πόλη Dundee, που εδώ και 45 χρόνια είναι η αδελφοποιημένη πόλη της παλαιστινιακής Nablus.
Φανταστείτε πόσο ριζοσπαστική πράξη ήταν αυτή το 1980, όταν το Dundee έγινε η πρώτη πόλη του Ηνωμένου Βασιλείου που αδελφοποιήθηκε με μια πόλη στην Παλαιστίνη. Από τότε, η παλαιστινιακή σημαία έχει εμφανιστεί σε δημόσια κτίρια της σκωτσέζικης πόλης σε περιόδους που ήταν παράνομη ακόμη και εντός της Παλαιστίνης.
Η έκθεση παρουσιάζει φορέματα από την πόλη Nablus και υλικό από τα παλαιστινιακά αρχεία του Dundee, για να αφηγηθεί αυτή την ιστορική σύνδεση μεταξύ Σκωτίας και Παλαιστίνης. Ρίχνει επίσης φως στη Γάζα, παρουσιάζοντας εντυπωσιακά παραδοσιακά φορέματα από χωριά σε όλη την περιοχή, συμπεριλαμβανομένου ενός φορέματος που υπέστη ζημιά στον βομβαρδισμό του Μουσείου της Ράφα το 2023, και αναγνωρίζοντας τη δημιουργικότητα και την ανθεκτικότητα του παλαιστινιακού λαού σε μια εποχή πολιτιστικής καταστροφής και ανυπολόγιστης θλίψης.
Ένα πολιτικό μήνυμα από το Dundee
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον ως έκθεμα έχει ένα κεντημένο φόρεμα που φορούσε η δημοτική σύμβουλος του Dundee, Nadia El-Nakla στο Κοινοβούλιο της Σκωτίας το 2023 στην τελετή ορκωμοσίας του συζύγου της, Humza Yousaf, με στόχο να αναδείξει την καταγωγή και την πολιτιστική κληρονομιά της.
«Είμαι στην ευχάριστη θέση να καλωσορίσω την έκθεση Thread Memory: Embroidery from Palestine στο μουσείο V&A. Το design και ο πολιτισμός είναι ειρηνικές και ισχυρές μορφές αντίστασης και αλληλεγγύης. Η παλαιστινιακή μόδα και το ντύσιμο εκφράζουν ιδέες για το ποιοι ήμασταν, ποιοι είμαστε καθώς και για τη ζωή που θέλουμε να ζήσουμε ειρηνικά και με αξιοπρέπεια.
»Η έκθεση εγκαινιάζεται σε μια εποχή ακραίου πόνου και δυστυχίας. Ζωντανεύει το design από την Παλαιστίνη και αφηγείται τις ιστορίες των γυναικών στη χώρα. Είμαι περήφανη που το φόρεμά μου στο Κοινοβούλιο της Σκωτίας αποτελεί έκφραση της σκωτσέζικης-παλαιστινιακής ταυτότητάς μου και σύμβολο αλληλεγγύης, ελπίδας και ειρήνης», είπε η Nadia El-Nakla στα εγκαίνια της έκθεσης.
Το χρώμα και το ένδυμα στην Παλαιστίνη
Η έκθεση διερευνά τη μεγάλη ποικιλία των τοπικών διαφορών στην ενδυμασία και το κέντημα, από τη Γαλιλαία στο Βορρά, όπου τα ελαφρύτερα κεντήματα σε μακριά παλτά αποτυπώνουν τις γεωργικές εργασίες των γυναικών, μέχρι την επεξεργασία tatreez με χρυσά και ασημένια μεταλλικά νήματα στις σχετικά πλούσιες περιοχές της Βηθλεέμ και της Ιερουσαλήμ.
Το χρώμα είναι επίσης πολύ σημαντικό στην παλαιστινιακή ενδυμασία. Το μπλε θεωρείται χρώμα θλίψης, ιδιαίτερα στην κουλτούρα των Βεδουίνων. Οι γυναίκες σε πένθος χρησιμοποιούσαν μπλε κλωστή στα tatreez τους, ενώ άλλες έβαφαν το φωτεινό κέντημά τους με λουλακί την περίοδο του πένθους, ώστε μόλις η βαφή ξεθώριαζε, η πολύχρωμη κλωστή επανεμφανιζόταν.
Ταυτόχρονα αναδεικνύεται και το κεντημένο φόρεμα στις μέρες μας, αφού παρουσιάζονται ρούχα σύγχρονων Παλαιστίνιων σχεδιαστών μόδας, έργα σύγχρονων καλλιτεχνών που ασχολούνται με το tatreez και συνεντεύξεις με τεχνίτες του κεντήματος.
150 χρόνια ιστορίας: Γιατί είναι σημαντική η έκθεση
Εν μέσω της στρατιωτικής κατοχής της Παλαιστίνης, του πολέμου και του εκτοπισμού εκατομμυρίων Παλαιστινίων, η έκθεση καθρεφτίζει 150 χρόνια της παλαιστινιακής ιστορίας και γίνεται μάρτυρας της ανθεκτικότητας του παλαιστινιακού λαού, μέσα από τα ρούχα που λένε ιστορίες και διατηρούν ζωντανές τις μνήμες. Είναι κάτι περισσότερο από μια λαογραφική έκθεση κλωστοϋφαντουργίας, αφού τα έργα που εκτίθενται σώζονται από τη συνεχιζόμενη καταστροφή χώρων πολιτιστικής κληρονομιάς –συμπεριλαμβανομένων μουσείων και βιβλιοθηκών– στην περιοχή.
Σύμφωνα με το Παλαιστινιακό Υπουργείο Τουρισμού και Αρχαιοτήτων, περισσότεροι από 200 πολιτιστικά σημαντικοί χώροι έχουν υποστεί ζημιές ή έχουν καταστραφεί από τον Οκτώβριο του 2023, ενώ η Unesco έχει ζητήσει την προστασία τους. Μεταξύ των ιδρυμάτων που καταστράφηκαν είναι τα Κεντρικά Αρχεία στη Γάζα, το Πολιτιστικό Κέντρο Rashad Shawa και η Δημόσια Βιβλιοθήκη Beit Hanoun.
Η έκθεση «Thread Memory: Embroidery from Palestine» στο V&A Dundee της Σκωτίας θα διαρκέσει έως την άνοιξη του 2026 και η είσοδος είναι δωρεάν.
SLOW MONDAY NEWSLETTER
Θέλεις να αλλάξεις τη ζωή σου; Μπες στη λογική του NOW. SLOW. FLOW.
Κάθε Δευτέρα θα βρίσκεις στο inbox σου ό,τι αξίζει να ανακαλύψεις.
