MIES VAN DER ROHE AWARD: ΤΟ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟ ΒΡΑΒΕΙΟ ΠΟΥ ΘΕΛΕΙ ΝΑ ΑΛΛΑΞΕΙ ΤΗ ΖΩΗ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ
Το φετινό Ευρωπαϊκό Βραβείο Σύγχρονης Αρχιτεκτονικής – Mies van der Rohe Award εστίασε σε έργα που αλλάζουν τη ζωή μιας πόλης.
Περπατώντας στο χιονισμένο Βερολίνο, πριν από αρκετά χρόνια, κατηφορίζοντας την Potsdamer Strasse, εμφανίστηκε επιτέλους μπροστά μου κτίριο που έχει χαρακτηρισθεί ως η σύγχρονη «Ακρόπολη» του Βερολίνου. Ήμουν αποφασισμένη να μην αφήσω τον παγετό και τους -5 βαθμούς Κελσίου να με εμποδίσουν από το να θαυμάσω την Νέα Εθνική Πινακοθήκη (Neue Nationalgalerie), το μοναδικό έργο του Ludwig Mies van der Rohe στην χώρα του. Πιστή στο αρχές του κινήματος Bauhaus, η Πινακοθήκη που χάρισε ο κορυφαίος αρχιτέκτονας στη Γερμανία το 1968, έναν χρόνο πριν από τον θάνατό του, ξεχώριζε πάνω στο γρανιτένιο βάθρο της, με το γυαλί και το ατσάλι να χαράσσουν τις –εξαιρετικά λιτές– γραμμές της.
Μπαίνοντας κι εγώ στην ουρά των επισκεπτών που περίμεναν ήδη ώρα, άρχισα να περιεργάζομαι το έργο που σχεδίασε ο τελευταίος διευθυντής της Σχολής του Bauhaus, και μάλιστα με carte blanche: o Mies van der Rohe είχε ήδη διαγράψει μια τόσο αξιοζήλευτη πορεία στην αρχιτεκτονική, που η γενέτειρά του του έδινε το ελεύθερο να δημιουργήσει όπως εκείνος το επιθυμούσε. Υπηρετώντας το κίνημα του μοντερνισμού, είχε βάλει ως τότε την υπογραφή του σε εμβληματικά πλέον κτίρια ανά τον κόσμο, που είχαν τα χαρακτηριστικά της Νέας Εθνικής Πινακοθήκης: στιβαρότητα κατασκευής, διαφάνεια, διαχωριστικές γραμμές εσωτερικού και εσωτερικού χώρου που «σβήνουν» δημιουργώντας την αίσθηση του ενιαίου.
Αντίστοιχες, ξεχωριστές αρετές, κάτι το διαφορετικό αλλά και η σύνδεση ενός κτιρίου με τους ανθρώπους που το χρησιμοποιούν, αναζητώνται κάθε δύο χρόνια στo Ευρωπαϊκό Βραβείο Αρχιτεκτονικής που φέρει το όνομα του αρχιτέκτονα. Το βραβείο θεσμοθετήθηκε το 1987, από κοινού από την Ευρωπαϊκή Ένωση και το Ίδρυμα Mies van der Rohe της Βαρκελώνης, για να αναδεικνύει ένα ξεχωριστό έργο που χτίστηκε στην Ευρώπη και αλλάζει τη ζωή σε μια πόλη προς το καλύτερο.
«Αυτό φέτος το πετύχαμε και με το παραπάνω και είμαστε ιδιαίτερα ευτυχείς», μου λέει ο Σπύρος Πέγκας, ένας από τους πέντε κριτές που αποφάσισαν το φετινό βραβείο, η απονομή του οποίου αναβλήθηκε το 2021 λόγω της πανδημίας.
To Mies van der Rohe Award 2022
Φετινός νικητής είναι το αρχιτεκτονικό γραφείο Grafton Architects, από το Δουβλίνο, για το Town House – Kingston University, στο Ηνωμένο Βασίλειο. Μια ματιά στις φωτογραφίες του κτιρίου δεν μπορεί παρά να είναι αναζωογονητική: Είναι η σύγχρονη αρχιτεκτονική που μας ανοίγει τους ορίζοντες και μας επιτρέπει να ονειρευόμαστε το «μαζί». Είναι ένας χώρος ανοιχτός και ελεύθερος για όλους, για διάβασμα, για χορό, για εκθέσεις, για παραστάσεις, για έρευνα.
Χτισμένο μέσα στην πανεπιστημιούπολη του Kingston Upon Thames, μιας μικρής πόλης έξω από το Λονδίνο, το κτίριο απευθύνεται και στους φοιτητές αλλά και στην κοινότητα, που το έχει αγκαλιάσει σχεδόν ανέλπιστα: «Αυτός ήταν κι ένας από τους λόγους που μας έκαναν να το προκρίνουμε, πέραν τη αρχιτεκτονικής αρτιότητας. Η τοπική κοινωνία το έχει δεχτεί πολύ ζεστά, και αντίστοιχα, η πανεπιστημιακή κοινότητα στηρίζει την επαφή αυτή», λέει ο κ. Πέγκας.
Η ομάδα των κριτών ταξίδεψε και στα 5 κτίρια-φιναλίστ (σε Ηνωμένο Βασίλειο, Γερμανία, Γαλλία, Βέλγιο και Ισπανία) για αυτόν ακριβώς τον λόγο: «Συνομιλήσαμε με τους χρήστες των κτιρίων, με την κοινότητα, αφουγκραστήκαμε τον αντίκτυπο του κάθε κτιρίου στον ζωντανό ιστό της πόλης».
Το Town House απέσπασε το 2021 και το σημαντικό Sterling Prize, για το καλύτερο κτίριο στο Ηνωμένο Βασίλειο, από το Βασιλικό Ινστιτούτο Βρετανών Αρχιτεκτόνων (RIBA). Το κτίριο με τα μεγάλα, εντυπωσιακά του ανοίγματα μοιάζει σαν να «κλείνει το μάτι» στον Mies van der Rohe και το αρχιτεκτονικό του ύφος, όπως εξάλλου και στο όραμά του για τον κοινωνικό χαρακτήρα της αρχιτεκτονικής.
Μια διαφορετική πολυκατοικία
Στην κατηγορία Emerging Architecture, το νήμα έκοψε το La Borda cooperative housing στην Ισπανία, έργο των Lacol Architects. Πρόκειται για μια αυτο-οργανωμένη δομή στέγασης, μια πολυκατοικία στην ουσία, που έχει στόχο να προσφέρει πρόσβαση σε αξιοπρεπή, δημοκρατική στέγαση.
«Για μένα είναι πάντα σοκαριστική η εκ διαμέτρου διαφορετική αντιμετώπιση της πολυκατοικίας στην Ελλάδα και στο εξωτερικό», σημειώνει ο κ. Πέγκας. «Στη χώρα μας έχει σχεδόν πάντα κάτι το αρνητικό, το άσχημο, ενώ στο εξωτερικό η πολυκατοικία έχει απογειωθεί, έχει μετατραπεί σε έναν δυναμικό πυρήνα αλληλεπίδρασης».
Το La Borda είναι το υψηλότερο ξύλινο κτίριο της Ισπανίας που πληροί στο έπακρο και τις προϋποθέσεις της βιοκλιματικής αρχιτεκτονικής.
Υπήρχαν ελληνικές υποψηφιότητες;
Κτίρια από την Ελλάδα θα μπορούσαμε να δούμε να διεκδικούν το βραβείο με αξιώσεις; «Κάποια έφτασαν κοντά, αλλά στην Ελλάδα δεν έχουμε επώνυμη δημόσια αρχιτεκτονική. Δυστυχώς επικρατούν οι develοpers, σε βάρος των αρχιτεκτόνων», κάνει την λυπηρή, όσο και αληθή, διαπίστωση, ο κ. Πέγκας. Ιδιωτικά έργα, που υπάρχουν πολλά που ξεχωρίζουν στην Ελλάδα, είχαν τεθεί εκτός από την αρχή.
Οι κριτές αυτών των βραβείων (φέτος 3 αρχιτέκτονες, μια δημοσιογράφος για θέματα αρχιτεκτονικής και ο κ. Πέγκας από τον χώρο της πολιτικής) ήθελαν να επιλέξουν αυστηρά ανάμεσα από έργα που αναδεικνύουν την αλληλεγγύη και την κοινοτική ζωή, ενώ παράλληλα υπακούν σε πολύ υψηλά αρχιτεκτονικά στάνταρ. Ήθελαν, δηλαδή, να επιβραβεύσουν τα κτίρια που επιζητούμε όλοι μας, για την πόλη του μέλλοντος: φιλικά, ανοιχτά και βιώσιμα.
Η απονομή στους νικητές θα πραγματοποιηθεί στις 12 Μαΐου 2022 στη Βαρκελώνη, στο Pavilion που έχει σχεδιάσει ο ίδιος ο Μies van der Rohe.
SLOW MONDAY NEWSLETTER
Θέλεις να αλλάξεις τη ζωή σου; Μπες στη λογική του NOW. SLOW. FLOW.
Κάθε Δευτέρα θα βρίσκεις στο inbox σου ό,τι αξίζει να ανακαλύψεις.
