ΠΩΣ ΑΞΙΟΠΟΙΕΙΣ ΤΗΝ ΟΡΜΗ ΠΑΙΔΙΩΝ ΚΑΙ ΕΦΗΒΩΝ; 3 ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ ΔΙΝΟΥΝ ΤΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ

Εκατοντάδες μαθητές βρήκαν δημιουργική διέξοδο μέσα από την τέχνη, τη συμπερίληψη και τη συλλογική εμπειρία, σε τρία ξεχωριστά εκπαιδευτικά προγράμματα.

Φαντάσου 120 μαθητές Γυμνασίου και Λυκείου να σχηματίζουν έναν μεγάλο κύκλο που όλο στενεύει, ενώ χτυπούν δυνατά τα πόδια τους στο έδαφος, παράγουν ήχους με τα χέρια και κάνουν λαρυγγισμούς ανεβάζοντας σταδιακά την ένταση. Η ενέργειά τους δονούσε κυριολεκτικά τον χώρο του Θόλου στο ΚΠΙΣΝ, θυμίζοντας πόσο εκρηκτική μπορεί να είναι η ορμή της εφηβείας.

Λίγες μέρες νωρίτερα, είχα δει κατά σύμπτωση το «Adolescence», την πολυσυζητημένη σειρά του Netflix που σόκαρε αποκαλύπτοντας σε πόσο σκοτεινές διαδρομές μπορεί να οδηγήσει η ορμή αυτή. Το μυαλό μου πήγε ασυναίσθητα εκεί, καθώς έβλεπα να κινούνται γύρω μου μαθητές από 5 Γυμνάσια και Λύκεια της Αττικής – μόνο που εδώ ήμασταν στον αντίποδα του «Adolescence»: ο θόρυβος που έκαναν τα παιδιά δεν ήταν απειλητικός αλλά γεμάτος ενθουσιασμό, ξεσηκωτικός, θα έλεγα. Η ενέργειά τους είχε βρει μια δημιουργική δίοδο, που έστηνε γέφυρες ανάμεσα σε μαθητές από σχολεία ειδικής και μη αγωγής, αναδεικνύοντας τις αμέτρητες δυνατότητες της επικοινωνίας πέρα από τον λόγο.

Το σκηνικό που περιγράφω το έζησα στο πλαίσιο μιας πρωτότυπης περιπατητικής περιπλάνησης με την οποία κορυφώθηκαν τα «Κινούμενα Ηχοτοπία», ένα πρόγραμμα των Εκπαιδευτικών & Κοινωνικών Δράσεων της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, που ενθάρρυνε τη συμμετοχή εφήβων με αναπηρία σε καλλιτεχνικές δράσεις και την αλληλεπίδρασή τους μέσα σε μεικτές ομάδες ατόμων με ή χωρίς αναπηρία.

Στιγμιότυπο από τα «Κινούμενα Ηχοτοπία». Φωτογραφία: Βαλέρια Ισάεβα / ΕΛΣ

Ένα σχετικό «πάντρεμα» επιχειρήθηκε στα τέλη Μαΐου στην παράσταση μουσικού θεάτρου «Ταξίδι στη Χώρα των Άσχημων», στην Αίθουσα Σταύρος Νιάρχος της Εθνικής Λυρικής Σκηνής. Ήταν το καλλιτεχνικό αποτέλεσμα του εκπαιδευτικού προγράμματος «3ο Κουδούνι Όπερα», με τη λέξη άσχημος να έχει την πρωταρχική της σημασία: εκείνος που δεν έχει σχήμα. Δεν ήταν ένα έργο για άψογα παιδιά και τέλειους ενήλικες. Ήταν ένα έργο για τη διαφορετικότητα, την ανάγκη να ανήκουμε και το θάρρος που χρειάζεται για να είμαστε ο εαυτός μας – στοιχεία θεμελιώδη για να εξελιχθούν τα παιδιά σε αυτόνομους ενήλικες.

Στιγμιότυπο από την παράσταση «Ταξίδι στη Χώρα των Άσχημων». Φωτογραφία: Βαλέρια Ισάεβα / ΕΛΣ

Στο «Ταξίδι στη Χώρα των Άσχημων» συμμετείχαν –και βρέθηκαν ταυτόχρονα επί σκηνής!– περισσότεροι από διακόσιοι μαθητές και μαθήτριες από έντεκα δημοτικά σχολεία της Αττικής. Δεν θα τα απαριθμήσω όλα, επιτρέψτε μου όμως να κάνω ιδιαίτερη μνεία στο 1ο Ειδικό Δημοτικό Σχολείο Περιστερίου, το οποίο έδειξε στην πράξη κάτι που συχνά καταλήγει να ακούγεται απλώς ως κλισέ: ότι δεν υπάρχουν παιδιά με ειδικές ανάγκες, αλλά παιδιά με ιδιαίτερες ικανότητες. Μπορεί να μην τα βλέπουμε συχνά στο επίκεντρο ενός θεάματος, όμως αυτό δεν σημαίνει ότι δεν μπορούν να βρεθούν εκεί – αρκεί να τους δίνεται η ευκαιρία.

Μια άλλου τύπου μεικτή ομάδα εφήβων ανέβηκε στην ίδια σκηνή μία εβδομάδα μετά, για να παρουσιάσει με τη Διαπολιτισμική Χορωδία της ΕΛΣ την παράσταση μουσικού θεάτρου «Ένα (άλλο) χειμωνιάτικο ταξίδι» βασισμένη στον κύκλο τραγουδιών «Χειμωνιάτικο ταξίδι» του Φραντς Σούμπερτ. Ήταν έφηβοι από διαφορετικά κοινωνικά και πολιτισμικά περιβάλλοντα, Αθηναίοι αλλά και ασυνόδευτοι ανήλικοι αιτούντες άσυλο, που παρακολούθησαν το «Co-OPERAtive: Διαπολιτισμικό φυτώριο όπερας για εφήβους».

Στιγμιότυπο από την παράσταση «Ένα (άλλο) χειμωνιάτικο ταξίδι». Φωτογραφία: Βαλέρια Ισάεβα / ΕΛΣ

Κάποιοι από τους αιτούντες άσυλο έχουν καταλήξει στη χώρα μας ρισκάροντας τη ζωή τους σε επισφαλείς βάρκες διακινητών, έχοντας αποχωριστεί τους δικούς τους και στερηθεί την ανεμελιά που θα θέλαμε να έχουν όλοι οι συνομήλικοί τους. Καθώς οι προβληματισμοί και οι εξομολογήσεις τους έμπλεκαν με των εφήβων που δεν βρέθηκαν ποτέ σε καθεστώς προσφυγιάς, δεν μπορούσες παρά να νιώσεις ένα σφίξιμο στο στομάχι, ενώ οραματιζόσουν έναν κόσμο όπου κάθε παιδί θα έχει την «πολυτέλεια» να αναλώνεται σε απλές εφηβικές ανησυχίες.

Θα μπορούσαν να γραφτούν πολλά ακόμα γι’ αυτές τις εκδηλώσεις και τα αντίστοιχα εργαστήρια των Εκπαιδευτικών & Κοινωνικών Δράσεων της Εθνικής Λυρικής Σκηνής. Εγώ θέλησα να σταθώ σε ό,τι «καταστάλαξε» μέσα μου από καθεμιά, απευθύνοντας σχετικές ερωτήσεις σε συμμετέχοντες είτε από την πλευρά της διοργάνωσης είτε από την πλευρά των εκπαιδευτικών που συνόδευαν τους μαθητές σε όλη αυτή την πορεία. Προφανώς υπάρχουν δεκάδες ακόμη συντελεστές που η οικονομία του μέσου δεν επιτρέπει να τους αναφέρω εδώ. Κρατάω όμως ότι καθένας έβαλε το δικό του λιθαράκι για να εισπράξουμε εμείς, ως απλοί θεατές, συγκινήσεις που δείχνουν ότι ευτυχώς υπάρχουν και αυτές οι πλευρές στην κοινωνία μας.

Μια εκπαιδευτική «γέφυρα» ανάμεσα στον ατομικό κόσμο του εφήβου και τη συλλογικότητα της ομάδας

Η Κέλλυ Βαλαμβού, εκπαιδευτικός από το Καλλιτεχνικό Γυμνάσιο Περιστερίου, έχει υπηρετήσει αρκετά χρόνια σε σχολεία Δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης Γενικής και Ειδικής αγωγής, στη δημόσια και ιδιωτική εκπαίδευση, και έχει βρεθεί αντιμέτωπη με τις προκλήσεις που συνεπάγεται το να δουλεύεις με εφήβους. Η εμπειρία της από τη συμμετοχή στα «Κινούμενα Ηχοτοπία» άφησε όπως λέει σε παιδιά, γονείς και εκπαιδευτικούς μια «προίκα» χρήσιμων εργαλείων.

– Η εφηβεία είναι μια περίοδος έντονων συναισθημάτων και εσωτερικών συγκρούσεων. Ποιες δυσκολίες βρίσκετε όταν προσπαθείτε να συντονίσετε εφήβους σε κοινές δράσεις;

Βασικό χαρακτηριστικό των εφήβων είναι έντονη ανάγκη για ατομικότητα, δηλαδή πολύ συχνά θέλουν να ξεχωρίσουν και να εκφραστούν με τον τρόπο τους. Αυτό μπορεί να δυσκολεύει κάποιες φορές τη συνεργασία. Επίσης, οι έφηβοι χαρακτηρίζονται από κάποιες μεταβολές στη διάθεσή τους, ανασφάλεια ή υπερευαισθησία που μπορεί να επηρεάσει τη συνέπεια σε ομαδικό πλαίσιο. Κάτι άλλο που μπορεί να δυσκολέψει κάποιες φορές τον σχεδιασμό είναι η ετερογένεια της ομάδας και η ποικιλία των ενδιαφερόντων των παιδιών.

Ωστόσο, το πρόγραμμα «Κινούμενα Ηχοτοπία» με τον βιωματικό και διαθεματικό του χαρακτήρα λειτούργησε αρκετά ενωτικά αλλά και θεραπευτικά, με την ενεργοποίηση μέσω της τέχνης, με την ισότιμη συμμετοχή. Καλλιέργησε την εμπιστοσύνη στην ομάδα και λειτούργησε σαν «γέφυρα» ανάμεσα στον ατομικό κόσμο του εφήβου και τη συλλογικότητα της ομάδας. Κι όλα αυτά φυσικά μέσω της δημιουργικότητας.

– Έχετε βιώσει αρνητικές εκδηλώσεις ή συγκρουσιακές συμπεριφορές από μαθητές σας, οι οποίες με κάποιον τρόπο διοχετεύτηκαν θετικά μέσα από τη συμμετοχή τους σε αυτή την εκπαιδευτική δράση;

Θυμάμαι έναν μαθητή Γυμνασίου ο οποίος στην αρχή του προγράμματος κρατούσε μια κάπως απαξιωτική στάση, αντιδρούσε με ό,τι κάναμε, ήταν αρνητικός και δυσκολευόταν να συνεργαστεί, γιατί το μείωνε πολύ μέσα του όλο αυτό που γινόταν. Όσο περνούσε, όμως, ο καιρός και με την προτροπή μας για την εμπλοκή του στα εργαστήρια καταλαβαίναμε ότι ανακάλυπτε το πρόγραμμα κι άρχιζε δειλά δειλά να συμμετέχει πιο ενεργά.

Η ΣΩΣΤΗ ΚΑΘΟΔΗΓΗΣΗ ΚΑΙ Η ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΑΣΦΑΛΟΥΣ ΚΑΙ ΥΠΟΣΤΗΡΙΚΤΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΜΠΟΡΟΥΝ ΝΑ ΚΑΤΑΡΡΙΨΟΥΝ ΤΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ Ή ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΑ ΕΜΠΟΔΙΑ.

Όταν πραγματοποιήθηκαν οι συναντήσεις με τα άλλα σχολεία και γνώρισε μέσω των δραστηριοτήτων τι πάει να πει συμπερίληψη, τι είναι ουσιαστικά τα «Κινούμενα Ηχοτοπία» και ποιος ο σκοπός τους, τότε το παιδί κυριολεκτικά μεταμορφώθηκε. Μάλιστα, έγινε και συντονιστής στην ομάδα του, γνώρισε όλα τα παιδιά και συνεργάστηκε μαζί τους άψογα. Σήμερα, ρωτάει πότε θα ξανακάνουμε το πρόγραμμα!

– Πώς λειτούργησε η εμπειρία της μη λεκτικής επικοινωνίας μέσα στις μεικτές ομάδες παιδιών με ή χωρίς αναπηρία;

Η εμπειρία της μη λεκτικής επικοινωνίας σε μεικτές ομάδες εφήβων είναι ενδιαφέρουσα και πολύτιμη για την ανάπτυξη της ενσυναίσθησης και της σύνδεσης μεταξύ τους. Ψάχνοντας εναλλακτικούς τρόπους επικοινωνίας, ενισχύεται η αίσθηση του «ανήκειν» σε μια ομάδα και η ενσυναίσθηση. Οι μαθητές μπαίνουν όπως μπορούν στη θέση του άλλου, προσπαθούν να τον κατανοήσουν, να ανταποκριθούν στα συναισθήματά του και να αποκωδικοποιήσουν τη γλώσσα του σώματος, την έκφραση του προσώπου και οποιοδήποτε άλλο μη λεκτικό σήμα.

Σχετικά με τη σωματική επαφή, στην αρχή υπήρχαν αντιστάσεις και μια σχετική και αναμενόμενη αμηχανία, αλλά καταλάβαμε ότι η σωστή καθοδήγηση και η δημιουργία ασφαλούς και υποστηρικτικού περιβάλλοντος μπορούν να καταρρίψουν τα κοινωνικά ή ψυχολογικά εμπόδια και να προάγουν τη συνεργασία και την πραγματική σύνδεση μεταξύ των παιδιών. Έτσι, δημιουργείται ένας χώρος όπου όλοι οι μαθητές αισθάνονται ίσοι και αποδεκτοί.

– Ως εκπαιδευτικός σε ένα καλλιτεχνικό σχολείο, ποια εργαλεία ή εμπειρίες από το «Κινούμενα Ηχοτοπία» νιώθετε ότι θα σας ακολουθούν και στο μέλλον, μέσα στην τάξη ή και εκτός;

Η εμπειρία από τα «Κινούμενα Ηχοτοπία» είναι μοναδική και προσφέρει μια σύνδεση ήχου, κίνησης, έκφρασης, δημιουργικότητας που μπορούμε να μεταφέρουμε και να εφαρμόσουμε στην τάξη και στη διδασκαλία μας, δημιουργώντας μια πολυδιάστατη εμπειρία μάθησης. Θα μπορούσαμε να χρησιμοποιήσουμε εργαλεία από τα βιωματικά εργαστήρια και στις τρεις κατευθύνσεις  που υπάρχουν  στο σχολείο μας (Θέατρο-Κινηματογράφος, Χορός, Εικαστικά) αλλά και στα μαθήματα Γενικής Παιδείας.

Σίγουρα, έχει αφήσει «προίκα» εργαλείων, αλλά το πιο σημαντικό που έχει μείνει από τη διαδικασία είναι η συνεργατικότητα μέσα από την κοινή και αυθόρμητη δημιουργία, η ελευθερία έκφρασης χωρίς το άγχος της επίδοσης, αλλά με μοναδική στόχευση τη σύνδεση με την ομάδα και την ενσωμάτωση σε αυτή, η χρήση του ήχου για την κατανόηση του περιβάλλοντος, η ενθάρρυνση του πειραματισμού, η δέσμευση, ο σεβασμός στη διαφορετικότητα και φυσικά η ενσυναίσθηση μέσω της μη λεκτικής επικοινωνίας.

Όλα αυτά και οι εμπειρίες που βιώσαμε μπορούν να επηρεάσουν και να ενισχύσουν τον τρόπο προσέγγισης της εκπαίδευσης γενικότερα εντός αλλά και εκτός τάξης. Θα περιμένουμε εκπαιδευτικοί, μαθητές και γονείς με μεγάλη ανυπομονησία και χαρά να συνεχιστούν τα «Κινούμενα Ηχοτοπία».

Η συμπερίληψη δεν είναι απλώς μια θεωρία, αλλά ένα ανθρώπινο δικαίωμα

Η Ντόρα Βόλτση, Διευθύντρια του 1ου Ειδικού Δημοτικού Σχολείου Περιστερίου, συνόδευσε τους μαθητές που συμμετείχαν στο «Ταξίδι στη Χώρα των Άσχημων». Βλέποντάς τους επί σκηνής, καταλάβαινες ότι τα παιδιά αυτά είχαν να αντιμετωπίσουν έναν βαθμό δυσκολίας διαφορετικό από τα υπόλοιπα – αλλά το πιο σημαντικό ήταν πως είχαν αυτή την ευκαιρία, σε μια κοινωνία που συχνά μόνο συμπεριληπτική δεν είναι.

– Στην παράσταση είδαμε μαθητές από το ειδικό σχολείο να συμμετέχουν ισότιμα επί σκηνής με τα υπόλοιπα παιδιά. Τι σηματοδοτεί αυτό για εσάς – και κυρίως για τα ίδια τα παιδιά;

Η ισότιμη παρουσία των μαθητών από το 1ο Ειδικό Δημοτικό Σχολείο Περιστερίου στη σκηνή της Λυρικής, κοντά στα 200 και παραπάνω παιδιά από άλλα σχολεία της Αττικής, στέλνει ένα μεγάλο και σαφές μήνυμα: Η τέχνη είναι͏ για όλους. Μέσω της παράστασης «Ταξίδι στη Χώρα ͏των Άσχημων», τα παιδιά δεν ήταν ͏μόνο συμμετέχοντες, αλλά και δημιουργοί. ͏Έδωσαν φ͏ωνή͏ στη διαφορετικότητα και απέδειξαν πως η συμπερίληψη δεν είναι απλώς μια θεωρία, αλλά ένα ανθρώπινο δικαίωμα. Για τα ίδια τα παιδιά, αυτό σηματοδοτεί την αναγνώριση και την ενδυνάμωση της αυτοπεποίθησής τους, η οποία γεννάται μέσα από τη χαρά της συνδημιουργίας.

ΕΧΟΥΝ ΓΙΝΕΙ ΒΗΜΑΤΑ, ΑΛΛΑ ΑΚΟΜΑ ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΠΡΟΚΑΤΑΛΗΨΕΙΣ, ΣΤΕΡΕΟΤΥΠΑ ΚΑΙ ΦΟΒΟΙ ΠΟΥ ΔΕΝ ΕΧΟΥΝ ΣΒΗΣΤΕΙ ΤΕΛΕΙΩΣ.

– Τι προσφέρει κατά τη γνώμη σας ένα τέτοιο εκπαιδευτικό και καλλιτεχνικό πρόγραμμα σε μαθητές που βρίσκονται στο φάσμα της ειδικής αγωγής;

Ένα τέτοιο πρόγραμμα δίνει στους μαθητές και τις μαθήτριές μας μια μοναδική δυνατότητα να διερευνήσουν και να εξωτερικεύσουν τον εσωτερικό τους κόσμο με τρόπο που μπορεί ν͏α μην͏ είχαν την ευκαιρία. Μέσα από την τέχνη βρίσκουν φωνή και θάρρος να εκφραστούν͏.

Ταυτόχρονα, η συμμετοχή σε ͏μια ομάδα όπου͏ είναι αποδεκτοί και εκτιμώνται ισότιμα ενισχύει την αυτοεκτίμησή τους͏ και ͏το αίσθημα του «ανήκειν». Το πρόγραμμα αυτό έγινε η γέφυρα που ένωσε τη διαφορετικότητα με την αποδοχή, το μοναδικό με το συλλογικό.

– Ως διευθύντρια, πώς βιώσατε τη στιγμή της παράστασης;

Πραγματικά ένιωσα να χτυπά η καρδιά μου στον ρυθμό των παιδιών. Με συγκίνησε πολύ η προσπάθεια που κατέβαλαν και ο αληθινός ενθουσιασμός τους. Ήταν λες κι έδιναν όχι μόνο μια παράσταση, αλλά ένα κομμάτι από την ψυχή τους. Η λάμψη στα μάτια͏ τους, η χαρά τους πίσω από τη σκηνή, οι αγκαλιές μετά ͏το τέλος... Όλα αυτά μου δείχνουν πως η τέχνη όταν μας χωράει όλους γίνεται θαύμα.

– Τι σας είπαν τα παιδιά μετά;

Αυτό που τους έκανε τεράστια εντύπωση ήταν το πλήθος του κόσμου που είχε έρθει για να την παρακολουθήσει και το χειροκρότημα που εισέπραξαν. Ήταν μια στιγμή που τα γέμισε με ακόμα περισσότερη χαρά, ενθουσιασμό και περηφάνεια για αυτό που είχαν καταφέρει. Για την πλειοψηφία των παιδιών, ήταν η πρώτη φορά που βίωναν κάτι τέτοιο, που είχαν αυτήν τη ξεχωριστή εμπειρία, και σίγουρα θα τους μείνει αξέχαστη.

– Η παράσταση ασχολήθηκε με την έννοια του «κανονικού» και του «διαφορετικού». Πώς βλέπετε εσείς τη θέση της διαφορετικότητας στο σχολικό πλαίσιο σήμερα;

Η διαφορετικότητα στο σημερινό σχολείο είναι παρούσα, αλλά όχι πάντα αποδεκτή όπως της αξίζει. Έχουν γίνει ͏βήματα, αλλά ακόμα υπάρχουν προκαταλήψεις, στερεότυπα και φόβοι που δεν έχουν σβηστεί τελείως͏· πολλές φορές μένουν͏ σιωπηλά, μα συνεχίζουν να υπάρχουν.͏ Χρειάζεται δουλειά, ευαισθησία και πίστη ότι κάθε παιδί αξίζει να νιώθει ορατό.

– Ποιες είναι οι μεγαλύτερες προκλήσεις που αντιμετωπίζει σήμερα η ειδική αγωγή στη δημόσια εκπαίδευση;

Μια από τις πιο͏ σημαντικές προκλήσεις της ειδικής αγωγής σήμερα είναι η έλλειψη υποδομών οι οποίες να εξυπηρετούν τις ανάγκες των μαθητών, όπως για παράδειγμα ράμπες, τουαλέτες και ειδικοί χώροι. Επίσης, όσο κι α͏ν μιλάμε για συμπερίληψη, η͏ κουλτούρα της αποδοχής δεν είναι κάτι το αυτονόητο.

Συχνά μένουμε μόνο στα λόγια. Η παράστασή μας, όμως, αποτέλεσε ένα καλό παράδειγμα που αποδεικνύει πως, όταν υπάρχει θέληση, η αποδοχή δεν ͏είναι θεωρία, αλλά πράξη που ανοίγει χώρο και δίνει αληθινό νόημα στη λέξη «μαζί».

Όλοι προσπαθούμε να διαχειριστούμε μια παράλογη πραγματικότητα

Για έναν περίπου χρόνο, ο ηθοποιός και σκηνοθέτης Βασίλης Βηλαράς συναντούσε στη μεγάλη αίθουσα προβών της Λυρικής τα παιδιά της ομάδας του Co-OPERAtive, εφήβους από τη Συρία, το Μπαγκλαντές, την Ουκρανία, την Αίγυπτο, το Πακιστάν, αλλά και από γειτονιές της Αθήνας όπως η Νέα Σμύρνη, το Μαρούσι, την Καλλιθέα, το Περιστέρι. Ο ίδιος τα σκηνοθέτησε στην παράσταση «Ένα (άλλο) χειμωνιάτικο ταξίδι».

– Τι σε απασχόλησε περισσότερο όταν ξεκίνησε αυτή η εκπαιδευτική δράση με μια τόσο ετερόκλητη ομάδα εφήβων; Πώς προσπάθησες να τους φέρεις κοντά, να δημιουργήσεις έναν κοινό χώρο εμπιστοσύνης;

Τα εργαστήρια αυτά είναι μια συλλογική εμπειρία. Ο χώρος εμπιστοσύνης γεννήθηκε όχι μόνο από εμένα, αλλά και από τον Ηλία Χατζηγεωργίου τον χορογράφο μας, τη Λεμονιά Γιαννίρη τη δραματουργό μας, τη Γιώτα Κουιντζόγλου τη θεατροπαιδαγωγό μας, τον Μάρκελλο Χρυσικόπουλο τον μαέστρο μας και τον Πάνο Ηλιόπουλο τον συνθέτη μας.

Προσωπικά το βασικό μου μέλημα ήταν να καταλάβουν τα παιδιά ότι δεν χρειάζεται να αλλάξουν τίποτα πάνω τους, ότι οι ποιότητες που έχουν και οι ταυτότητες που φέρουν είναι ήδη γοητευτικές και αρκετές, κι εμείς θα είμαστε εκεί σαν δάσκαλοί τους για να τις κάνουμε να ανθίσουν.

ΔΕΝ ΥΠΗΡΞΕ ΠΟΤΕ ΟΥΤΕ Η ΕΛΑΧΙΣΤΗ ΝΥΞΗ ΦΥΛΕΤΙΚΟΥ ΔΙΑΧΩΡΙΣΜΟΥ Ή ΕΣΤΩ ΚΑΙ ΕΛΑΦΡΙΑΣ ΡΑΤΣΙΣΤΙΚΗΣ ΔΙΑΘΕΣΗΣ ΕΚ ΜΕΡΟΥΣ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ.

– Κάποιες φράσεις που ακούστηκαν επί σκηνής αποκάλυπταν τραυματικές εμπειρίες, άλλες φανέρωναν τις αγωνίες εφήβων που μεγαλώνουν σε πιο προστατευμένα περιβάλλοντα. Πώς βίωσες αυτές τις εξομολογήσεις και τι σου έκανε εντύπωση στον τρόπο που τα παιδιά διάλεξαν να μιλήσουν – ή να σωπάσουν;

Οι εξομολογήσεις των παιδιών αποκάλυπταν μια συγκλονιστική πραγματικότητα κατά τη γνώμη μου. Είναι πολύ λογικό ένα παιδί από μια γειτονιά της Νέας Σμύρνης να έχει πολύ διαφορετικά βιώματα με ένα παιδί από τη Συρία που ήρθε στην Ελλάδα μέσα σε μια βάρκα. Το ευχάριστο για μένα είναι ότι σε καμία από τις δύο περιπτώσεις τα παιδιά δεν λογοκρίθηκαν ούτε ένιωσαν ότι το δικό τους βίωμα δεν έχει χώρο σε αυτή την παράσταση.

Η ζωή είναι έτσι, αυτή τη στιγμή διαπράττεται μια γενοκτονία δίπλα μας και εμείς εδώ μιλάμε για τέχνη. Συμβαίνουν παράλληλα πράγματα και όλοι μας προσπαθούμε να διαχειριστούμε αυτή την παράλογη πραγματικότητα. Αυτό πιστεύω βίωσαν και τα παιδιά της δικής μας ομάδας.

– Πώς είδες την αλληλεπίδραση ανάμεσα στους αιτούντες άσυλο και στους Αθηναίους εφήβους; Υπήρξαν στιγμές ή σχέσεις που σε συγκίνησαν ή σου έκαναν εντύπωση – ακόμα και πράγματα που δεν φάνηκαν στην παράσταση;

Προφανώς στην παράσταση δεν φάνηκε ένα τεράστιο μέρος της καθημερινής τριβής των παιδιών. Περάσαμε μαζί τους σχεδόν ένα χρόνο και είναι τρομερό ότι δεν υπήρξε ποτέ ούτε η ελάχιστη νύξη φυλετικού διαχωρισμού ή έστω και ελαφριάς ρατσιστικής διάθεσης εκ μέρους των παιδιών. Η αλληλεγγύη και η φροντίδα που έδειχναν εκατέρωθεν ήταν απολαυστική.

Κάναμε κουβέντες για τις θρησκείες όλων μας, πώς επηρεάζουν τις κουλτούρες μας, μιλήσαμε για το πόσο διαφορετικά φλερτάρουν ή ερωτεύονται οι πολίτες διαφορετικών τόπων και υπήρχε πάντα μια διάθεση από όλες τις πλευρές να μάθουν πράγματα που αλλιώς δεν θα μάθαιναν.

– Τι κέρδισε, κατά τη γνώμη σου, κάθε πλευρά μέσα από αυτή τη μακρά διαδρομή που ξεκίνησε από τα εβδομαδιαία εργαστήρια και κορυφώθηκε στη σκηνή; Και τι κράτησες εσύ προσωπικά;

Ελπίζω να κερδίσανε τη γνώση ότι η ύπαρξή τους είναι ήδη αρκετή, το χιούμορ τους, οι αγωνίες τους και οι λαχτάρες τους είναι έγκυρες, και δεν χρειάζεται να αλλάξουν για κανέναν. Μόνο να βελτιωθούν, όπως οφείλει κάθε άνθρωπος να εξελίσσεται. Προσωπικά, κρατώ τις αγκαλιές που κάναμε μετά το τέλος της παράστασης.