3 ΛOATKI+ ΑΤΟΜΑ ΜΙΛΟΥΝ ΓΙΑ ΤΗ ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΟΥ PRIDE ΚΑΙ ΤΗ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

Με αφορμή το Athens Pride 2024, που έχει κεντρικό σύνθημα «Ένας νόμος δεν αρκεί», τρία άτομα εκθέτουν τις απόψεις τους για αυτό το Φεστιβάλ Υπερηφάνειας και για τη σύγχρονη πραγματικότητα που αντιμετωπίζουν ως μέλη της από τη ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας.

«Ψηφίστηκε ο νόμος αλλά…
οι γονείς μας δεν ήρθαν στο γάμο μας,
ως τρανς μητέρα νιώθω άσχημα όποτε πηγαίνω στο σχολείο της κόρης μου,
ζω με τον HIV και ακόμα αντιμετωπίζω παντού το στίγμα,
δεν μπορώ να βρω δουλειά,
η ελληνική κοινωνία ακόμη δε μας χωράει πλήρως,
ΕΝΑΣ ΝΟΜΟΣ ΔΕΝ ΑΡΚΕΙ!»

Αυτά θα ακούσει κανείς εάν παρακολουθήσει το φετινό videospot του Athens Pride 2024, το οποίο προβάλλει την ανάγκη για την αναδιαμόρφωση των βασικών θεσμών της ελληνικής κοινωνίας και ταυτόχρονα μας καλεί στο μεγάλο ετήσιο ραντεβού του, το Σάββατο 15 Ιουνίου στην πλατεία Συντάγματος, σε μια διοργάνωση που θα κορυφωθεί με τη μεγάλη Πορεία Υπερηφάνειας, Διεκδίκησης, Ορατότητας και Μνήμης.

Αφορμή για το σύνθημα «Ένας νόμος δεν αρκεί» στάθηκε, φυσικά, ο νόμος που ψηφίστηκε στην Ελλάδα στις 15 Φεβρουαρίου 2024, βάσει του οποίου μπορεί να συνάπτεται γάμος μεταξύ δύο προσώπων ίδιου ή διαφορετικού φύλου. Μια αδιαμφισβήτητη νίκη του ΛΟΑΤΚΙ+ κινήματος, η οποία ωστόσο δεν αρκεί για να επιφέρει την πολυπόθητη κοινωνική αλλαγή.

Αντιθέτως, χρειάζονται πολλά ακόμα βήματα για να δημιουργηθεί ένα πραγματικό κλίμα σεβασμού και συμπερίληψης, που αξίζει σε κάθε μέλος της κοινωνίας. Αυτός άλλωστε είναι ο λόγος που ο θεσμός δεν έχει σταματήσει τους αγώνες και τις διεκδικήσεις του για μια συνολική κοινωνική αλλαγή, που θα φέρει και την ουσιαστική ισότητα.

Φεστιβάλ Υπερηφάνειας / Pride: Ένα κίνημα με μακρά ιστορία

Η ιστορία του Pride –ή αλλιώς Φεστιβάλ Υπερηφάνειας– φαίνεται να ξεκινά στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής τη δεκαετία του ’60, τότε που η ομοφυλοφιλία θεωρούνταν γενικά ποινικά κολάσιμη πράξη, με εξαίρεση την Πολιτεία του Illinois.

Παρ’ όλα αυτά, υπήρχαν μερικές παμπ ανοιχτές εκείνη την εποχή για το γκέι κοινό, όπως η Stonewall Inn στο Greenwich Village της Νέας Υόρκης. Καθώς το μαγαζί δεν είχε άδεια για να σερβίρει αλκοόλ, ήταν γενικά στο στόχαστρο των αρχών επιβολής του νόμου.

Ένα βράδυ του Ιουνίου του 1969, η παμπ ήταν γεμάτη με πελάτες που –με την ίδια τους την παρουσία– έδιναν την εντύπωση ότι συμμετείχαν σε κάποιο επαναστατικό γεγονός. Ως αποτέλεσμα, κλήθηκε η αστυνομία να επιβάλει την τάξη και οι περισσότεροι θαμώνες έφυγαν από το κατάστημα και περίμεναν έξω στο πεζοδρόμιο.

Η πρόσοψη του Stonewall Inn στη Νέα Υόρκη. Φωτογραφία: Susan Pease/Alamy/Visualhellas.gr

Αυτό που δεν περίμενε κανείς ήταν ό,τι ακολούθησε: Όσο περνούσε η ώρα, ο κόσμος μαζευόταν σε μια εξέγερση που αργότερα εξελίχθηκε σε κίνημα, το οποίο έμελλε να «γεννήσει» το απελευθερωτικό κίνημα των LGBT (από το Lesbian, Gay, Bisexual και Transgender, που διευρύνεται με τα χρόνια για να συμπεριλάβει και Ιntersex, Queer/Questioning, Asexual), υπεύθυνο για τη διοργάνωση της πρώτης πορείας της ΛΟΑΤΚΙ+ Κοινότητας και πρόδρομο των Φεστιβάλ Υπερηφάνειας.

Μιλάμε για την αρχή μιας επανάστασης που πρώτα σάρωσε τις Ηνωμένες Πολιτείες, ύστερα τον Καναδά και στη συνέχεια τον υπόλοιπο κόσμο.

Στη χώρα μας, και συγκεκριμένα στην Αθήνα, η πρώτη απόπειρα διοργάνωσής του Φεστιβάλ Υπερηφάνειας έγινε από το Απελευθερωτικό Κίνημα Ομοφυλόφιλων Ελλάδας (ΑΚΟΕ) στις 28 Ιουνίου 1980, που θεωρήθηκε κατά κύριο λόγο ως μια πολιτική εκδήλωση και επαναλήφθηκε δύο χρόνια μετά στο χώρο του Ζαππείου.

Όσον αφορά την αρχή του δημοφιλούς Athens Pride, αυτή σηματοδοτείται το 2005, με τη δημιουργία του πρώτου «Φεστιβάλ Υπερηφάνειας της Αθήνας», που έλαβε χώρα στην πλατεία Κλαυθμώνος στις 25 Ιουνίου, με τη συνεργασία και συμμετοχή πολλών ελληνικών ΛΟΑΤΚΙ+ οργανώσεων και συλλόγων. Το σλόγκαν του φεστιβάλ ήταν «Αγάπη, Αγάπη & Ζωή αξίζουν σεβασμό». Περίπου πεντακόσια άτομα συμμετείχαν στην πομπή που πραγματοποιήθηκε στο κέντρο της Αθήνας, γύρω από την πλατεία Συντάγματος και μπροστά από το κτίριο της Βουλής, ενώ περίπου χίλια άτομα επισκέφτθηκαν την πλατεία καθ’ όλη τη διάρκεια της μέρας προκειμένου να ενημερωθούν για τη γιορτή και να λάβουν μέρος στο πάρτι που θα γινόταν το βράδυ.

Το Pride και η ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα στην Ελλάδα σήμερα

Εν όψει του Athens Pride 2024, αναρωτιέμαι: Πώς είναι να ανήκεις στην ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα στην Ελλάδα σήμερα και ποια τα συναισθήματα σου για όσα έγιναν αλλά και όσα πρόκειται να γίνουν;

Την απάντηση μου δίνουν τρία νέα άτομα που γνώρισα πρόσφατα και είχα μαζί τους μια ενδιαφέρουσα και αρκετά «διαφορετική» κουβέντα.

Αν και ζήτησαν να διασφαλιστεί η προστασία των προσωπικών τους στοιχείων, κυρίως όσον αφορά τα ονοματεπώνυμά τους (κάτι που φυσικά σεβάστηκα απόλυτα), μου επέτρεψαν να δώσω ορισμένες πληροφορίες προκειμένου να υπάρχει μια ιδέα για το προφίλ του καθενός.

Εικονογράφηση: Χριστίνα Αβδίκου

Η Γ.Π. είναι 26 ετών, έχει ολοκληρώσει τις σπουδές της στο τμήμα Ψυχολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου της Αθήνας και εργάζεται ως γραμματέας σε παθολογικό ιατρείο. Είναι λεσβία και απόλυτα ενεργή σε όσα αφορούν τη ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα, με την οποία αισθάνεται άρρηκτα συνδεδεμένη.

Ο Α.Μ. είναι 27 ετών, απόφοιτος Δραματικής Σχολής, ενώ έχει ασχοληθεί και με το management σε χώρους εστίασης στο εξωτερικό. Πλέον βρίσκεται στην Ελλάδα, δηλώνει ανοιχτά και υπερήφανα γκέι και ασχολείται ενεργά με τα social media, μέσα από τα οποία εκφράζεται ελεύθερα σχετικά με τη σεξουαλική του ταυτότητα και όχι μόνο.

Τέλος, η Γ.Λ. είναι 30 ετών, δημοσιογράφος και εξαιρετικά κλειστός χαρακτήρας. Η ίδια είναι λεσβία, αλλά τη σεξουαλική της ταυτότητα δυσκολεύεται ακόμη και σήμερα να τη συζητάει ανοιχτά. Παρ’ όλα αυτά, πάντα θα την ενδιαφέρουν οι αγώνες και οι διεκδικήσεις της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας.

–Τι κλίμα επικρατεί σήμερα στη ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα στην Ελλάδα;

Γ.Π.: Σήμερα θεωρώ πως υπάρχει μια μεγάλη αύξηση του αριθμού των ατόμων που πια αποδέχονται και αναγνωρίζουν τη διαφορετική ταυτότητα και τον διαφορετικό σεξουαλικό προσανατολισμό. Υπάρχει ένας χώρος στον οποίο μπορούμε να νιώσουμε ότι δεν είμαστε διαφορετικοί από τους άλλους, ένα πλαίσιο «οικογένειας». Μέσα και από τα Pride που γίνονται, η κοινότητά μας στην Ελλάδα δείχνει να μεγαλώνει, να δραστηριοποιείται, να διεκδικεί δικαιώματα και να προστατεύει τα άτομα. Για μένα, είναι πλέον αυτός ο χώρος όπου βρίσκω το σπίτι που πάντα έψαχνα, αυτό που με κάνει να νιώθω άνετα και πιο δυνατή μέρα με τη μέρα.

Α.Μ.: Υποτίθεται ότι έχουμε πάει ένα βήμα μπροστά, αλλά όχι ένα βήμα, Ο,1 του βήματος. Σίγουρα υπάρχει μια εξέλιξη, αλλά θεωρώ ότι είμαστε ακριβώς στο ίδιο στάδιο. Δεν υπάρχει κάποια μεγαλύτερη εξέλιξη και το αντιλαμβάνομαι από πάρα πολλούς παράγοντες, από ένα απλό βλέμμα μέχρι και τα social media. Γιατί από τα πάντα μπορείς να πάρεις πληροφορίες για το εάν έχει εξελιχθεί πραγματικά ο κόσμος στο συγκεκριμένο ζήτημα.

Γ.Λ.: Δεν είναι ούτε εξαιρετικά κακό, ούτε όμως ιδανικό. Σίγουρα με την πάροδο του χρόνου παρατηρείται μεγάλη διαφορά ως προς την αποδοχή, αλλά υπάρχει ακόμα κόσμος που δεν του είναι οικείο να δει μια κοπέλα να φιλιέται με μια άλλη κοπέλα. Εγώ θεωρώ πως οι περισσότεροι δεν έχουν εξοικειωθεί με αυτή την εικόνα ακόμη, και δεν ξέρω κι αν θα γίνει ποτέ. Τουλάχιστον αυτό αντιλαμβάνομαι προσωπικά. Μπορεί οι ακραίες αρνητικές αντιδράσεις του κόσμου να μην είναι όπως ήταν παλιότερα, αλλά ακόμα θα με κοιτάξει κάποιος στραβά ή θα ξαφνιαστεί αν σε μια συζήτηση αποκαλύψω τις ερωτικές μου προτιμήσεις.

–Πώς νιώθετε ως μέλη αυτής της κοινότητας στη χώρα μας;

Γ.Π.: Προσωπικά, δεν νιώθω κάτι διαφορετικό από τους υπόλοιπους. Όλοι μας έχουμε κάποιες διαφορετικές «ταυτότητες» και είναι πολύ ωραίο να οργανωνόμαστε με αυτό τον τρόπο σε χώρους, συλλογικότητες, δομές και γενικότερα οπουδήποτε μπορούμε να διεκδικήσουμε ζητήματα της κοινωνίας. Νιώθω αυτονόητο το να είμαι μέλος αυτής της κοινότητας στη χώρα μας, γιατί ακόμα υπάρχουν πολλά πράγματα που πρέπει να γίνουν και να διεκδικηθούν από κάθε άνθρωπο, ανάλογα με το πού βρίσκεται και ποιες είναι οι δικές του ανάγκες. Νιώθω οριακά επαναστάτρια και ταυτόχρονα περήφανη που δεν κάθομαι σε έναν καναπέ. Γιατί, καλώς ή κακώς, στην Ελλάδα –και όχι μόνο– υπάρχουν πολλά κενά και πολλές καταπατήσεις δικαιωμάτων. Επομένως, νιώθω «υποχρέωση» όλων των ανθρώπων να βρισκόμαστε σε χώρους και να διεκδικούμε συλλογικά ένα καλύτερο μέλλον όλων των διαφορετικοτήτων.

A.M.: Σε σχόλια στα social media υπάρχουν πολλοί που με ρωτούν αν έχω σκεφτεί να αλλάξω φύλο. Όχι, σε καμία περίπτωση. Αγαπώ τον εαυτό μου, χαίρομαι που ανήκω στην εν λόγω κοινότητα το 2024 στην Ελλάδα, με έχω αγαπήσει και για τα αρνητικά μου και για τα θετικά μου, και πορεύομαι με αυτά. Δεν υπάρχει κάποιο στοιχείο, ακόμα και αρνητικό, που να έχω προβληματιστεί για το αν θα πρέπει να το αλλάξω. Και μιλάω πάντα για ό,τι έχει σχέση με το ομοφυλοφιλικό περιεχόμενο. Γιατί, γενικότερα, όλοι δουλεύουμε με τον εαυτό μας, όλοι έχουμε αρνητικά και όλοι θέλουμε να τα εξελίξουμε.

Γ.Λ.: Δεν ξέρω τι να σου απαντήσω σε αυτό. Είναι δίκοπο μαχαίρι. Όταν αποκάλυψα τη σεξουαλικότητά μου στους γονείς μου –οι οποίοι να ξεκαθαρίσω εδώ πως προς τιμήν τους ότι ήταν εξαιρετικά υποστηρικτικοί– ήξερα πως ο μόνος λόγος για τον οποίο αγχώνονταν ήταν για όσα έχω να αντιμετωπίσω. Είναι δύσκολο να το βιώνει κανείς αλλά είμαι αυτό. Δεν θα μπορούσα να είμαι κάτι άλλο, εδώ ανήκω, εδώ θα ανήκω.

–Τι αντιπροσωπεύει για εσάς το Pride και για ποιο λόγο είναι ή δεν είναι σημαντικό να συμβαίνει και να συμμετέχουμε σε αυτό;

Γ.Π.: Το Φεστιβάλ Υπερηφάνειας είναι για εμένα πάρα πολύ σημαντικό. Ουσιαστικά, αυτό το οποίο γνωρίζουμε εμείς σήμερα ως μια μεγάλη γιορτή με χρώματα, μουσικές, παρελάσεις δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι είναι στην πραγματικότητα μια επέτειος σε μια πραγματική επανάσταση της συγκεκριμένης κοινότητας, κι ένας φόρος τιμής στους αγώνες που έκαναν άτομα πριν από εμάς, «στρώνοντας το δρόμο» για κάτι που σήμερα γιορτάζουμε και μπορούμε να συμμετέχουμε και να διεκδικούμε πράγματα μέσα από αυτό. Ένα φεστιβάλ που θεωρώ πολύ σημαντικό να συμμετέχουμε όλοι, –ανεξαρτήτως του πως αυτοπροσδιοριζόμαστε–, που μπορούμε να γιορτάσουμε ανοιχτά τη διαφορετικότητα και την κουλτούρα μας, και να «μεγαλώσουμε» την ορατότητα της συγκεκριμένης κοινότητας και των διεκδικήσεών της.

To Gay Liberation Monument που βρίσκεται κοντά στο Stonewall Inn. Φωτογραφία: Ed Rooney/Alamy/Visualhellas.gr

A.M.: Θεωρώ ότι οι περισσότεροι ομοφυλόφιλοι θα διαφωνήσουν μαζί μου, αλλά αυτή είναι η άποψή μου και θα ήθελα να την εκφράσω: Θεωρώ ότι οτιδήποτε προσπαθούμε να περάσουμε ως «φυσιολογικό» ή «κανονικό» με τη μέθοδο της υπερβολής αποτυγχάνουμε. Εγώ είμαι κατά του Pride. Δεν έχω πάει ποτέ στη συγκεκριμένη παρέλαση, χαίρομαι που υπάρχει ένα κίνημα και μια εκδήλωση μια φορά τον χρόνο όπου πάρα πολλά ομοφυλόφιλα άτομα προσπαθούν να περάσουν πως είναι κάτι φυσιολογικό, αλλά ο τρόπος που προβάλλεται και το χειριζόμαστε για εμένα είναι 100% λανθασμένος. Και έχουμε καταφέρει το ακριβώς αντίθετο: να νομίζει ο κάθε straight άνδρας ή γυναίκα ότι γκέι σημαίνει «ψηλοτάκουνο, κοντό φουστάκι και στρινγκ». Εκεί που θέλω να καταλήξω είναι στο ότι με την υπερβολή δεν καταφέρνεις αυτό που θέλεις να καταφέρεις. Το ακριβώς αντίθετο είναι πιο πιθανό, γιατί σχηματίζουν όλοι μια συγκεκριμένη εικόνα, η οποία είναι αναληθής σχετικά με το τι πάει να πει ομοφυλόφιλος στην Ελλάδα του 2024.

Γ.Λ.: Το Φεστιβάλ Υπερηφάνειας (Pride) είναι ένα πάρα πολύ σημαντικό κομμάτι της κοινότητάς μας. Ουσιαστικά, είναι η ημέρα που γιορτάζουμε εμάς, τους εαυτούς μας, τις προσωπικότητές μας, τις προτιμήσεις μας, τη σεξουαλικότητά μας. Είναι μια γιορτή. Ένα μεγάλο, ισχυρό και σημαντικό για εμάς φεστιβάλ, ένας τρόπος να γιορτάσουμε το coming out που έχουμε κάνει, το πόσο όμορφα μας κάνει να αισθανόμαστε ότι είμαστε ο εαυτός μας, ενώ σίγουρα βοηθάει και τη χώρα που ζούμε να το αποδεχθεί αυτό. Σιγά σιγά το αποδέχεται αλλά, όπως όλα τα πράγματα, θέλει και αυτό τον καιρό του. Για μένα όλοι οι άνθρωποι θα έπρεπε να έχουμε μια τέτοια μέρα γιορτής, ανεξαρτήτως από τη σεξουαλικότητα του καθενός. Απλώς, επειδή η κοινότητά μας έχει παιδευτεί πάρα πολύ να διεκδικήσει μια ελευθερία κινήσεων που υπάρχει σε κάποιο βαθμό σήμερα, είναι ένας παραπάνω λόγος να θέλει να το γιορτάσει και να το ζητωκραυγάσει.

–Τα τελευταία χρόνια θεωρείτε πως έχει υπάρξει ουσιαστική αλλαγή προς ένα καλύτερο μέλλον για τα ζητήματα που αφορούν την κοινότητά σας;

Γ.Π.: Τα τελευταία χρόνια σίγουρα έχουν γίνει κάποιες αλλαγές, με την ψήφιση νόμου σχετικά με τον γάμο των ομοφυλοφίλων να είναι και η πιο σημαντική. Ωστόσο, υπάρχουν πολλά ακόμα πράγματα που πρέπει να γίνουν, αυτό είναι άλλωστε και το μήνυμα του φετινού Pride. Ναι, μπορεί να έχουμε πετύχει κάποιες διεκδικήσεις, αλλά έχουμε ακόμα πολύ δρόμο ώστε να υπάρξει μια πραγματική αλλαγή σε όλα τα θέματα με τα οποία ερχόμαστε αντιμέτωποι καθημερινά.

Α.Μ.: Εγώ, όπως σου είπα και πριν είμαι λίγο απογοητευμένος σχετικά με αυτά τα θέματα. Δεν το συζητώ, είμαι πάρα πολύ χαρούμενος για την ψήφιση του νόμου. Αδιαμφισβήτητα ήταν κάτι που το γιορτάσαμε και το χαρήκαμε όλοι. Αλλά όταν εγώ δεν βλέπω ουσιαστική αλλαγή πρακτικά στην καθημερινότητά μου, πώς να μιλήσω για μεγάλη και ουσιαστική αλλαγή;

Γ.Λ.: Ναι, για μένα υπάρχει αλλαγή και ίσως μεγάλη. Η ψήφιση του νόμου ήταν κάτι που δεν περίμενα ότι θα συμβεί και με χαροποίησε πολύ. Λόγω αυτού είμαι αρκετά αισιόδοξη ότι θα συμβούν κι άλλα πράγματα, και μάλιστα σε σχετικά σύντομο χρονικό διάστημα. Σίγουρα, όμως, δεν μπορούμε να μιλήσουμε για κάτι καθολικό και ποτέ δεν θα είναι έτσι. Αυτό έχει να κάνει με τα μυαλά των ανθρώπων. Άλλωστε, και τον νόμο υπήρχαν πολλοί στη Βουλή που δεν τον ήθελαν και, αν θυμάσαι, γινόταν και χαμός σε συζητήσεις και αντιπαραθέσεις πριν ψηφιστεί. Ήμασταν όλοι θεατές σε αυτές. Είναι η μικρογραφία της κοινωνίας μας όμως. Υπάρχουν τόσοι που θα σε αποδεχτούν και άλλοι τόσοι που θα σε δείξουν με το δάχτυλο…