7 ΔΙΑΣΗΜΟΙ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΕΣ ΠΟΥ ΣΤΗΡΙΞΑΝ ΤΗ ΛΟΑΤΚΙ+ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ

Καθώς διανύουμε τον Μήνα Υπερηφάνειας (Pride Month), εστιάζουμε σε 7 εικαστικούς που με τον ένα ή τον άλλο τρόπο στήριξαν με το έργο και τη ζωή τους τη ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα.

Ο Ιούνιος θεωρείται παγκοσμίως Μήνας Υπερηφάνειας (Pride Month), μια μικρή κίνηση που όμως έχει τεράστιο συμβολισμό για την εκπαίδευση και ευαισθητοποίηση γύρω από τη ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα, την αναγνώριση των δικαιωμάτων της και την εξάλειψη του κοινωνικού στίγματος.

Το Pride αποτελεί επέτειο μνήμης στα γεγονότα της 28ης Ιουνίου 1969, όταν η αστυνομία εισέβαλε βίαια στο gay bar Stonewall στην Νέα Υόρκη και προκάλεσε σοβαρά επεισόδια, καθώς η διαφορετικότητα θεωρήθηκε κοινωνική απειλή. Η αντίδραση ήταν μεγάλη, με διαδηλώσεις κατά της καταπίεσης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Την επόμενη χρονιά, στο Greenwich, πραγματοποιήθηκε  πορεία για να τιμηθεί η επέτειος, με θέμα Gay Pride, κάτι που εξελίχθηκε με τα χρόνια σε μια κίνηση ακτιβισμού υπέρ της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας. Το 1999, ο τότε πρόεδρος Μπιλ Κλίντον ανακήρυξε επίσημα τον Ιούνιο ως Μήνα Υπερηφάνειας.

Η παρέλαση του Gay and Lesbian Pride περνάει έξω από το Stonewall Inn, στην 20ή επέτειο από τα γεγονότα του 1969. © 1989 Sergio Florez/AP Photo

Όλα αυτά τα χρόνια έχουν γίνει τεράστια βήματα στην αποδοχή της διαφορετικότητας, κάτι στο οποίο έχει παίξει μεγάλο ρόλο και ο κόσμος της τέχνης. Διάσημοι καλλιτέχνες έχουν χρησιμοποιήσει την δημιουργικότητα και την επιρροή τους για να αγωνιστούν για τα ΛΟΑΤΚΙ+ δικαιώματα, να καταρρίψουν μέσω του έργου τους στερεότυπα και να συνεισφέρουν στον συνεχή αγώνα για ισότητα και αποδοχή.

Στο OW σας παρουσιάζουμε μερικούς από τους σημαντικότερους καλλιτέχνες του 20ού και του 21ου αιώνα, που μέσα από το έργο τους κατάφεραν να ακουστεί η φωνή της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας.

Keith Haring (1958-1990)

Αμερικανός καλλιτέχνης και ακτιβιστής, με εμβληματικά έργα επηρεασμένα από τη street art και την pop art, τα οποία αναδείχθηκαν τη δεκαετία του ’80.

Το χαρακτηριστικό στυλ του Keith Haring, με τις παχιές, έντονες γραμμές που σχημάτιζαν ανθρώπινες μορφές, ζώα και σύμβολα, έγινε αναπόσπαστο κομμάτι της street art στην Νέα Υόρκη, κερδίζοντας τεράστια δημοφιλία και αναγνωρισιμότητα.

Ο Keith Haring με φόντο δημιουργία του πάνω στο τείχος του Βερολίνου, Οκτώβριος 1986. © 1986 Elke Bruhn-Hoffmann/AP Photo

Τα έργα του άγγιζαν καίρια θέματα, όπως η ευαισθητοποίηση γύρω από το AIDS, η χρήση ναρκωτικών, ο ρατσισμός και τα δικαιώματα της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας. Ειδικά αφότου διαγνώστηκε και ο ίδιος με AIDS, έγινε υπέρμαχος της εκπαίδευσης και ευαισθητοποίησης γύρω από τη νόσο και τον ιό HIV. Αν και πέθανε από επιπλοκές της νόσου στα 31 του μόλις χρόνια, ο αντίκτυπός του στον αγώνα για τα ΛΟΑΤΚΙ+ δικαιώματα υπήρξε τεράστιος.

Robert Mapplethorpe (1946-1989)

Αμερικάνος φωτογράφος, διάσημος για τις τολμηρές απεικονίσεις του ανδρικού σώματος, με τις οποίες προκάλεσε συζήτηση γύρω από τη σεξουαλικότητα και τη σεξουαλική ταυτότητα. Μέσα από τις φωτογραφίες του, ο Robert Mapplethorpe αμφισβήτησε τους κοινωνικούς κανόνες και ξεπέρασε τα όρια αυτών που θεωρούνταν αποδεκτά στην τέχνη.

Χαρακτηριστικές φωτογραφίες του Robert Mapplethorpe αναρτώνται σε έκθεση του στη Βοστώνη, Ιούλιος 1990. © 1990 Julia Malakie/AP Photo

Συχνά τα έργα του εξερευνούσαν θέματα της gay και queer κοινότητας, ενώ έπαιξαν σημαντικό ρόλο τόσο στη διαμόρφωση της σύγχρονης καλλιτεχνικής φωτογραφίας όσο και στον τρόπο που αντιμετωπίζουμε τη σεξουαλικότητα.

Αυτοπροσωπογραφία του Robert Mapplethorpe σε πρώτο πλάνο, από την προετοιμασία έκθεσης στη Βοστώνη. © 1990 Julia Malakie/AP Photo

Στις στιλιζαρισμένες φωτογραφήσεις του υπονομεύονταν ή ενισχύονταν τα φυλετικά στερεότυπα, ενώ οι προκλητικές του εξερευνήσεις σε θέματα ταμπού έκαναν ορατή την gay κοινότητα, δίνοντάς της φωνή μέσα από την καλλιτεχνική του μαεστρία. Το έργο του συνεχίζει να είναι επιδραστικό και να εγείρει προβληματισμούς γύρω από την τέχνη, τον ερωτισμό και την λογοκρισία ακόμα και 35 χρόνια μετά τον θάνατό του.

Frida Kahlo (1907-1954)

Μεξικανή καλλιτέχνιδα που εξερεύνησε μέσα από τους πίνακές της θέματα γύρω από το φύλο, τη σεξουαλικότητα και την ταυτότητα, προκαλώντας τις κυρίαρχες κοινωνικές νόρμες. Στους πίνακες της συχνά απεικόνιζε τον εαυτό της, δημιουργώντας αυτο-πορτρέτα που εξέφραζαν τον σωματικό και συναισθηματικό της πόνο. Παράλληλα, η τέχνη της άγγιζε θέματα πολιτικά και φεμινιστικά, αμφισβητώντας τους παραδοσιακούς έμφυλους ρόλους και κάνοντας αναφορές στις κοινωνικές αδικίες.

Αυτοπροσωπογραφία της Frida Kahlo, με τίτλο "Diego y yo" (Ο Ντιέγκο κι εγώ) σε δημοπρασία στο Λονδίνο. © 2021 Matt Dunham/AP Photo

Τα έργα της Frida Kahlo διακήρυτταν τη γυναικεία ενδυνάμωση. Μέσα από αυτά διερευνούσε την πολυπλοκότητα των φύλων και της ταυτότητας, αγκαλιάζοντας και τη δική της αμφιφυλοφιλία.

H Frida Kahlo στο σπίτι της στο Μεξικό, Απρίλιος 1939. © Taschen/ΑP Photo

Παρά τη σχετικά σύντομη ζωή της, η Frida Kahlo κέρδισε παγκόσμια αναγνωρισιμότητα κυρίως μετά τον θάνατό της, εμπνέοντας αναρίθμητους καλλιτέχνες ως σύμβολο φεμινισμού, ισότητας, αντίστασης και μοναδικότητας.

Jean-Michel Basquiat (1960-1988)

Αμερικανός καλλιτέχνης γνωστός για τα εκφραστικά και έντονα κοινωνικοπολιτικά έργα του, ένα συνονθύλευμα street art, graffiti και νεο-εξπρεσιονισμού. Η δουλειά του αφορούσε περισσότερο κοινωνικά και πολιτικά θέματα, όπως ο ρατσισμός, οι ανισότητες και η αποικιοκρατία, και λιγότερο θέματα της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας.

Το έργο «Hollywood Africans» στην έκθεση «Basquiat: Boom for Real», στο Λονδίνο, Σεπτέμβριος 2017. © 2017 Matt Dunham/AP Photo

Ωστόσο, μέσα από την τέχνη του ο Basquiat αμφισβήτησε τους κοινωνικούς κανόνες και τα στερεότυπα –κυρίως ως ένας μαύρος καλλιτέχνης σε μία ανδροκρατούμενη κοινωνία λευκών– ανοίγοντας τις πόρτες σε πολλούς «περιθωριοποιημένους» καλλιτέχνες, μεταξύ των οποίων και ΛΟΑΤΚΙ+, ώστε να εκφραστούν μέσα από μια πλατφόρμα διαφορετικότητας.

O Jean-Michel Basquiat (δεξιά) ποζάρει με τον Andy Warhol, με φόντο έργα που δημιούργησαν από κοινού. © 1985 Richard Drew/AP Photo

Ήταν ανοιχτά αμφιφυλόφιλος και συχνά ενσωμάτωνε queer συμβολισμούς στα έργα του, συμβάλλοντας εμμέσως στην ενδυνάμωση της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας και στην ενίσχυση της διαφορετικότητας στην καλλιτεχνική έκφραση. Η ικανότητά του να συνδυάζει διαφορετικά στυλ, επιρροές και κοινωνικά σχόλια στα έργα του τον κατατάσει στους σημαντικότερους και πιο επιδραστικούς καλλιτέχνες του 20ού αιώνα.

Ai Weiwei (1957- )

Κινέζος καλλιτέχνης και ακτιβιστής, με έντονη δράση σε θέματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων, παγκοσμίως γνωστός για τα προκλητικά και πολιτικοποιημένα έργα του.

Έργο του Ai Weiwei με τίτλο «The Tyger», σε δημοπρασία στο Λονδίνο υπέρ περιβαλλοντικών σκοπών. © 2022 Alberto Pezzali/AP Photo

Υπέρμαχος των δικαιωμάτων της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας και της ελευθερίας της έκφρασης, πολέμιος της αδιαφάνειας του κινεζικού καθεστώτος, ο Ai Weiwei χρησιμοποιεί την τέχνη του για να αντικρούσει τις κοινωνικές προκαταλήψεις. Οι κόντρες του με την Κινεζική κυβέρνηση τον οδήγησαν πολλές φορές στο να συλληφθεί και να παρακολουθείται.

O Ai Weiwei σε έκθεσή του στο Λονδίνο. © 2023 Kin Cheung/AP Photo

Μέσα από τις εικαστικές εγκαταστάσεις και τις δημόσιες δηλώσεις του, ο Ai Weiwei ρίχνει φως σε θέματα όπως η λογοκρισία, η καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, η οικολογική καταστροφή και η μετανάστευση.

Yayoi Kusama (1929- )

Γιαπωνέζα καλλιτέχνιδα, γνωστή για τα ιδιαίτερα γλυπτά και τις εγκαταστάσεις της με τα έντονα χρώματα και τα χαρακτηριστικά πουά. Η Yayoi Kusama θεωρούσε τον εαυτό της ασέξουαλ και το σεξ της προκαλούσε φόβο και αποστροφή, κάτι που ξεκίνησε σε μικρή ηλικία, όταν η μητέρα της την έστελνε να κατασκοπεύει τον «γυναικά» πατέρα της.

Έργα της Yayoi Kusama από τις πρώτες δεκαετίες της καριέρας της, σε έκθεση στην Αργεντινή. © 2013 Natacha Pisarenko/AP Photo

Παρ’ όλα αυτά υποστήριζε τον ελεύθερο έρωτα και μέσα από τις περφόρμανς της, τα διάσημα ταραχώδη γυμνά «Happenings» στους δρόμους της Νέας Υόρκης, εξερευνούσε τη σεξουαλικότητα προσπαθώντας να αποστιγματίσει το σεξ και το γυναικείο και ανδρικό σώμα.

H Yayoi Kusama μπροστά από έργο της με τίτλο «Love Arrives at the Earth Carrying with it a Tale of the Cosmos». © 2012 Kirsty Wigglesworth/AP Photo

Μάλιστα, σε ένα από τα «Happenings» τέλεσε τον πρώτο gay γάμο στην Αμερική, το 1968. Όπως είχε πει η ίδια σε δήλωσή της, «Ο σκοπός αυτού του γάμου είναι να βγουν στην επιφάνεια όλα αυτά που μέχρι τώρα ήταν κρυμμένα. Η αγάπη μπορεί τώρα να είναι ελεύθερη, αλλά για να την κάνουμε εντελώς ελεύθερη πρέπει να απελευθερωθεί από όλες τις σεξουαλικές καταπιέσεις που επιβάλλονται από την κοινωνία. Η ομοφυλοφιλία είναι μία φυσιολογική σωματική και ψυχολογική αντίδραση, που δεν πρέπει ούτε να εξυμνούμε αλλά ούτε και να κατακρίνουμε».

Andy Warhol (1928-1987)

Αμερικανός καλλιτέχνης και πρωτοπόρος της Ποπ Αρτ, ο οποίος δεν έκρυψε ποτέ ότι ήταν ομοφυλόφιλος. Ο Andy Warhol έπαιξε σημαντικό ρόλο στην ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα, υποστηρίζοντας οργανώσεις για τα δικαιώματα των gay, ενώ μέσα από την τέχνη του προκαλούσε κοινωνικά στερεότυπα και προκαταλήψεις.

Βιβλίο με λιθογραφίες του Andy Warhol. © 2013 Kin Cheung/AP Photo

H περιθωριοποιημένη τότε gay κοινότητα έγινε αναπόσπαστο κομμάτι του έργου του και κατάφερε να βρει φωνή και θέση στην κοινωνία. Μέσα από τους πίνακες και τις ταινίες του, ο Andy Warhol ανέδειξε τη σεξουαλική διαφορετικότητα, την έμφυλη έκφραση και ταυτότητα.

O Andy Warhol. © 1976 AP Photo

Πρόβαλε την ομορφιά και πολυπλοκότητα της queer κουλτούρας, δίνοντας χώρο και εκπροσώπηση σε μια κοινωνικά παραγκωνισμένη κοινότητα. Το περίφημο Factory, το οποίο χρησιμοποιούσε σαν εργαστήριο, έγινε το στέκι καλλιτεχνών, μουσικών, φιλότεχνων, διασημοτήτων αλλά και της τότε underground κουλτούρας, ομοφυλόφιλων και drag queens. Στο Factory, o Γουόρχολ δημιούργησε έναν χώρο όπου καθένας μπορούσε να είναι ο εαυτός του.