ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΟΙ ΚΑΙ ΑΙ: ΠΟΙΟΙ ΘΑ ΕΠΙΒΙΩΣΟΥΝ ΣΤΗ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΑΓΟΡΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

Στην εποχή της τεχνητής νοημοσύνης, οι κοινωνικές και προσωπικές δεξιότητες ίσως είναι το κλειδί για την επιβίωση και ανέλιξη στην αγορά εργασίας.

Για χρόνια, μας έλεγαν πως το μυστικό για μια καλή και σταθερή δουλειά είναι να επενδύσουμε στις τεχνικές μας δεξιότητες. Να έχουμε πτυχία και μεταπτυχιακά, να μιλάμε ξένες γλώσσες, να ξέρουμε από υπολογιστές, προγραμματισμό και κάθε σύγχρονο εργαλείο –πάντα με διαπιστευτήρια– ώστε να επιβιώσουμε στην αγορά εργασίας.

«Άνθρωπος αγράμματος, ξύλο απελέκητο», προειδοποίησαν τις γενιές πριν από μας, και εκείνες μας το μετέφεραν σε πιο εξελιγμένη βερσιόν. «Ο ανειδίκευτος εργάτης είναι φτερό στον άνεμο», θυμάμαι να μου σχολιάζει μια άγνωστη με αφορμή τις περιστασιακές δουλειές του γιου της, ενόσω περιμέναμε το λεωφορείο (οι στάσεις, όπως και οι αίθουσες αναμονής, γεννούν μια παράξενη οικειότητα μεταξύ των ξένων).

Είναι αλήθεια πως η παραπάνω συνταγή δεν δούλεψε πάντα και πλέον οι απαιτήσεις αλλάζουν. Η τεχνητή νοημοσύνη (ΑΙ) ανατρέπει τα δεδομένα και, όπως δήλωσε ο CEO του LinkedIn, Ryan Roslansky, «το μέλλον της εργασίας δεν ανήκει σε όσους έχουν πτυχία». Η ικανότητα προσαρμογής, η διαρκής μάθηση και η γνώση χρήσης των νέων τεχνολογιών, ιδίως της ΑΙ, θα είναι πιο σημαντικές από την τυπική εξειδίκευση.

iStock

Στην ίδια γραμμή κινούνται τα ευρήματα ομάδας από κορυφαία πανεπιστήμια, μεταξύ των οποίων το Northwestern, το Harvard και το Πανεπιστήμιο της Σεούλ, που δημοσιεύτηκαν στο Nature Human Behaviour. Σε άρθρο τους για τη μελέτη, οι ερευνητές επισήμαναν: «Οι βασικές δεξιότητες, όπως η συνεργατικότητα, η αναλυτική και μαθηματική σκέψη και η προσαρμοστικότητα, ενδεχομένως να αποδειχθούν πολύ πιο σημαντικές, τόσο για τους εργαζόμενους όσο και για τις επιχειρήσεις».

Τα «απλά» που φέρνουν αυξήσεις και προαγωγές

Οι ερευνητές ανέλυσαν δεδομένα για περισσότερα από 1.000 επαγγέλματα στις ΗΠΑ, καλύπτοντας 70 εκατομμύρια επαγγελματικές μεταβάσεις, τόσο εσωτερικές αλλαγές όσο και μετακινήσεις μεταξύ διαφορετικών εταιρειών ή κλάδων, με στόχο να εντοπίσουν ποιες δεξιότητες βοηθούν τους ανθρώπους να προοδεύουν και να παραμένουν ανθεκτικοί στις αλλαγές της αγοράς.

Διέκριναν δύο βασικές κατηγορίες:

• τις βασικές δεξιότητες, όπως η κατανόηση κειμένου, τα βασικά μαθηματικά, η επικοινωνία, η ομαδικότητα, η προσαρμοστικότητα,
• τις τεχνικές δεξιότητες και εξειδικευμένες γνώσεις (hard skills), όπως ο προγραμματισμός, η ανάλυση δεδομένων ή η χρήση συγκεκριμένων εργαλείων.

Οι εργαζόμενοι με ισχυρές βασικές δεξιότητες είχαν υψηλότερες απολαβές, κατακτούσαν ευκολότερα νέες τεχνικές γνώσεις και ανέβαιναν γρηγορότερα στην ιεραρχία. Σύμφωνα με τους ερευνητές, η ύπαρξη και ανάπτυξη βασικών δεξιοτήτων δεν καθορίζουν μόνο την είσοδο στην αγορά εργασίας, αλλά και πόσο ψηλά μπορεί να φτάσει κανείς στην πορεία της καριέρας του.

Pexels Gustavo Fring

«Φέρτε στο μυαλό σας το NBA Draft», λένε. «Οι ομάδες δεν επιλέγουν πάντα τους κορυφαίους σκόρερ των κολλεγίων. Αντίθετα, αναζητούν παίκτες με υψηλό δυναμικό, εκείνους που διαθέτουν τις σωστές βάσεις, όπως ταχύτητα, ευκινησία, έλεγχο, σωστή τοποθέτηση και καλή τεχνική στο σουτ. Μπορεί να μην κλέβουν από την πρώτη μέρα τις εντυπώσεις, αλλά συχνά εξελίσσονται σε αστέρες, ακριβώς γιατί είχαν τις βάσεις να φτάσουν εκεί».

Οι δεξιότητες που αντέχουν στον χρόνο

Ο «χρόνος ημιζωής» είναι μια έννοια που συναντάς στη φαρμακολογία και υποδεικνύει πόσο γρήγορα ένα φάρμακο απομακρύνεται από τον οργανισμό. Οι ερευνητές τον επικαλούνται για να δείξουν το πρόβλημα της εξειδίκευσης. «Εκτιμάται ότι ο “χρόνος ημιζωής” των τεχνικών δεξιοτήτων –ο χρόνος που χρειάζεται ώστε τα μισά απ' όσα ξέρουμε να θεωρηθούν ξεπερασμένα–, έχει μειωθεί στα τέσσερα χρόνια από τα 10 που ήταν τη δεκαετία του 1980, και σύντομα ίσως πέσει κάτω από τα δύο». Κοντολογίς, ακόμα και η πιο σύγχρονη εξειδίκευση μπορεί να χάσει γρήγορα την αξία της.

Στον αντίποδα, τα βασικά skills που συνέβαλαν να ανοίξουν οι πόρτες και, όπως φάνηκε, να έρθουν οι μεγαλύτεροι μισθοί και προαγωγές, είναι αυτά που θα εξασφαλίσουν και την ανθεκτικότητα απέναντι στις ραγδαίες αλλαγές. «Όπως δείχνει η “Η Καταγωγή των Ειδών του Δαρβίνου”, δεν επιβιώνει το πιο ευφυές από τα είδη ούτε το πιο δυνατό· το είδος που επιβιώνει είναι εκείνο που μπορεί να προσαρμόζεται καλύτερα και να ανταποκρίνεται στο μεταβαλλόμενο περιβάλλον του»», είχε γράψει το 1963 ο Leon C. Megginson, καθηγητής Διοίκησης Επιχειρήσεων και Μάρκετινγκ.

Pexels cottonbro

Η δύναμη των κοινωνικών και προσωπικών δεξιοτήτων

Από τις βασικές δεξιότητες, οι κοινωνικές και προσωπικές δεξιότητες, οι οριζόντιες ή soft skills φαίνεται πως διαδραματίζουν κομβικό ρόλο στη σύγχρονη αγορά εργασίας, που απαιτεί περισσότερη συνεργασία, επικοινωνία και συντονισμό. Οι ομάδες είναι πλέον πολυδιάστατες και οι ρόλοι πιο αλληλένδετοι από ποτέ.

Ένα από τα ευρήματα της μελέτης ήταν η ραγδαία άνοδος επαγγελμάτων που απαιτούν συνεχή κοινωνική αλληλεπίδραση, έναντι των «μοναχικών», τεχνικών επαγγελμάτων που βρίσκονται σε φάση συρρίκνωσης. «Καθώς η τεχνική πολυπλοκότητα αυξάνεται, η κόλλα που διατηρεί τους ικανούς εργαζόμενους παραγωγικούς είναι οι κοινωνικές δεξιότητες: η επικοινωνία, ενσυναίσθηση, η διαχείριση συγκρούσεων και η ικανότητα συντονισμού διαφορετικών ειδικοτήτων».

«ΤΑ ΜΙΣΑ ΑΠΟ ΟΣΑ ΜΑΘΑΙΝΟΥΜΕ ΣΗΜΕΡΑ ΘΕΩΡΟΥΝΤΑΙ ΞΕΠΕΡΑΣΜΕΝΑ ΜΕΣΑ ΣΕ ΤΕΣΣΕΡΑ ΧΡΟΝΙΑ».

Τι σημαίνει για εργαζόμενους και επιχειρήσεις

«Το 'να χέρι νίβει τ' άλλο και τα δυο το πρόσωπο» θα μπορούσε να είναι ο τίτλος του paper που υπογραμμίζει ότι η τεχνική κατάρτιση είναι σημαντική, αλλά δεν αρκεί. Χρειάζεσαι μια βάση, ούτως ειπείν την ικανότητα να μαθαίνεις, να σκέφτεσαι και να προσαρμόζεσαι, και τις οριζόντιες δεξιότητες για να επιβιώσεις στη σημερινή αγορά.

Σε ό,τι αφορά τις επιχειρήσεις και τους υπευθύνους προσλήψεων, χρειάζεται αλλαγή νοοτροπίας: να προσλαμβάνουν ανθρώπους με δυνατότητες εξέλιξης και προσαρμογής, όχι μόνο με βάση τις ειδικές γνώσεις, και να επενδύουν στην ανάπτυξη επικοινωνίας, συνεργασίας και κριτικής σκέψης από νωρίς, γιατί δύσκολα καλλιεργούνται αργότερα.

Το εφαρμόζουν ήδη εταιρείες κολοσσοί:

• Η Amazon έχει επενδύσει πάνω από ένα δισεκατομμύριο δολάρια στο πρόγραμμα Upskilling 2025 για να βοηθήσει εκατοντάδες χιλιάδες εργαζομένους της να αναπτύξουν νέες ικανότητες, από τεχνική κατάρτιση έως ενίσχυση γλωσσικών και επικοινωνιακών δεξιοτήτων.
• Η Spotify λειτουργεί με μικρές, αυτόνομες ομάδες (quads), όπου μηχανικοί, σχεδιαστές και υπεύθυνοι προϊόντων συνεργάζονται ισότιμα για έναν κοινό στόχο. Πρόκειται για κουλτούρα που ενθαρρύνει την επικοινωνία και την κατανομή των ευθυνών.
• Η Google ανέλυσε χιλιάδες αξιολογήσεις απόδοσης και ανακάλυψε ότι οι πιο επιτυχημένοι της μάνατζερ δεν διακρίνονταν για τις τεχνικές τους γνώσεις, αλλά για τις οριζόντιες δεξιότητές τους (επικοινωνία, ενσυναίσθηση, καθοδήγηση, συνεργασία).