ΜΗΤΡΟΤΗΤΑ: ΤΑ BEST ΑΛΛΑ ΚΑΙ ΤΑ WORST OF, ΟΠΩΣ ΜΑΣ ΤΑ ΑΦΗΓΗΘΗΚΑΤΕ

Ώρα να μιλήσουμε ανοιχτά και έξω από τα κλισέ που θέλουν τη μητρότητα να εξαγνίζει, μετατρέποντας τις μητέρες σε αλάθητες οσιομάρτυρες. Πώς αξιολογούμε εμείς οι ίδιες την εμπειρία που αλλάζει τη ζωή μας για πάντα;

Ακούγοντας ένα επεισόδιο του The Ψ Podcast του Θεόδωρου Παπαγαθονίκου, PhD, με θέμα τα όρια, πάτησα ασυναίσθητα pause την ώρα που τον άκουσα να λέει: «Τα όρια δεν είναι κάτι με το οποίο γεννιέται κανείς, είναι κάτι που δημιουργείται. Και σε αυτό παίζει πάρα πολύ μεγάλο ρόλο η πρώτη-πρώτη σχέση που δημιουργεί ένας άνθρωπος με τον βασικό φροντιστή, το βασικό πρόσωπο φροντίδας το οποίο ονομάζουμε μητέρα».

Αφήνοντας τις λέξεις να καθίσουν λίγο στο μυαλό μου, άρχισα λίγα λεπτά αργότερα να πανικοβάλλομαι. Ως «βασικό πρόσωπο» δύο ανθρώπων, ενός 26χρονου κι ενός 11χρονου, τι βάρος κουβαλάω καθημερινά; Πόσα λάθη έχω κάνει, πόσα μου χρεώνω και πόσα μου χρεώνουν; Πόσο πόνο και πόση ευτυχία φέρει μαζί της αυτή η απόλυτη ευθύνη;

Παλιότερα, αν με ρωτούσε κανείς, έλεγα ότι η μόνη φάση που με δυσκόλεψε με τα παιδιά μου ήταν το «8-18», τους μήνες που το μωρό φεύγει από την αγκαλιά σου, αυτονομείται κι αρχίζει να εξερευνά τον κόσμο μακριά από σένα. Τόσο κυριολεκτικά όσο και μεταφορικά, αυτή η φάση με εξάντλησε και τις δύο φορές. Μέχρι πού εκτείνεται η προστασία σου; Πού βάζεις τα όρια για την ασφάλειά τους – και όχι τη βολή σου; Μέχρι πού αντέχεις να φτάσεις, χορεύοντας στα βήματα ενός πολύ γρήγορου νηπίου, όταν εκείνο δίνει ρυθμό; Και πώς διαχειρίζεσαι την απόλυτη καταπίεση του να είσαι δέσμιος της χορογραφίας, αντί για χορογράφος;

Όταν ο μεγάλος μου γιος ενηλικιώθηκε, με περίμενε μια καινούργια σφαλιάρα στη γωνία: Ανακάλυψα –όσο και να πίστευα ότι εγώ θα τη γλιτώσω– ότι κάποια στιγμή, σχεδόν νομοτελειακά, το παιδάκι σου σε αμφισβητεί, σε απορρίπτει, σε μισεί, σε κατηγορεί. Πώς διαχειρίζεσαι τα ρήγματα ανάμεσα σε σένα κι εκείνο, όταν μέσα σου είναι το ίδιο μωρό που σε κοίταζε με λατρεία, ενώ μπροστά σου στέκεται ένας ενήλικας που απαιτεί να σεβαστείς τις δύσκολες αλήθειες που σου ξεστομίζει;

Μέσα από αυτήν ακριβώς την επίπονη δυσκολία, με περίμενε όμως τελικά το silver lining της μητρότητας. Ο γιος μου λειτούργησε σαν ξυπνητήρι που με ενεργοποίησε να κάνω –ακόμα περισσότερη– δουλειά με τον εαυτό μου. Σήμερα, μέσα από την προσωπική μου εξέλιξη, βλέπω να αλλάζει η σχέση μου με τα παιδιά μου και, κατά προέκταση, η σχέση τους με τον εαυτό τους. Ό,τι και να γίνει, όσο μεγάλη και να είναι η ρήξη μας, είτε έχει να κάνει με την επιβολή ορίων στον έφηβο είτε με έναν ομηρικό καυγά με τον ενήλικα, στο τέλος της ημέρας η αγάπη είναι πάντα εκεί. Δεδομένη και ξεκάθαρη.

«Δεν το θέλω, πάρτε το»

Μαμά δύο κοριτσιών γύρω στα είκοσι σήμερα, η Τζο μου είχε εξομολογηθεί λίγες ημέρες αφότου γέννησε την πρώτη κόρη της ότι μόλις είδε το –πανέμορφο και ήσυχο– μωρό της, άλλαξε γνώμη. Δεν την ήθελε, δεν ήξερε τι να κάνει με ένα νεογέννητο, πνιγόταν στην απόλυτη ανημπόρια. «Έλα πάρε την», μου είχε πει. Δεσμεύτηκα τότε να πηγαίνω αρκετές ώρες καθημερινά και να βοηθάω με το μωρό, μέχρι να εξοικειωθεί με την ιδέα και να ξεπεράσει την επιλόχεια κατάθλιψη που φαίνεται να την είχε θολώσει. Σήμερα η σχέση τους είναι υπέροχη, πάω στοίχημα όμως ότι ένα μικρό ψήγμα τύψεων κάπου συνεχίζει να μαυρίζει τη σκέψη της.

ΟΙ ΜΑΜΑΔΕΣ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΠΑΡΑ ΑΝΘΡΩΠΟΙ. ΔΕΝ ΑΠΟΚΤΟΥΝ ΞΑΦΝΙΚΑ ΦΩΤΟΣΤΕΦΑΝΟ ΜΕ ΤΟ ΠΟΥ ΑΝΤΙΚΡΙΖΟΥΝ ΤΟ ΜΩΡΟ ΤΟΥΣ.

Μας έχει κάνει όμως τόσο κακό η ιεροποίηση της μητρότητας, που πολλές φορές κρυβόμαστε από τον ίδιο μας τον εαυτό. Μαμάδες, σας βλέπω και σας αγαπάω. Και με αφορμή τη Γιορτή της Μητέρας, θελήσαμε εδώ μέσα να σας δώσουμε βήμα να μιλήσετε μέσα από την ψυχή σας. Ποιο ήταν και παραμένει το πιο δύσκολο και ποιο το πιο ωραίο κομμάτι της μητρότητας;

Η μητρότητα μέσα από τα μάτια της μαμάς μου

Ξεκίνησα ρωτώντας τη δική μου μητέρα. Τι γινόταν άραγε πριν από πολλά πολλά χρόνια, όταν η μαμά μου έγινε μαμά, μόλις στα 21 της; «Το χειρότερο κομμάτι της δικής μου εμπειρίας», μου λέει σήμερα, «δεν ήταν οι επαναστάσεις σου, ή οι τσακωμοί μας με σένα και τις αδελφές σου στην εφηβεία. Ήταν η αρνητική αντιμετώπιση που είχα από την οικογένεια του μπαμπά σου, επειδή έκανα κορίτσια. Με έκαναν να αισθάνομαι ότι δεν είμαι άξια, κι ένιωθα απογοητευμένη από τον εαυτό μου που δεν κατάφερα να τους προσφέρω αγόρια! Μεγαλώνοντας απελευθερώθηκα από τις ενοχές μου, και σε αυτό με βοήθησε το ότι έβλεπα εσάς να μεγαλώνετε και να γίνεστε φοβερές, η καθεμία με τον τρόπο της. Το καλύτερο κομμάτι; Πως μέσα σε όλη αυτή την κατάσταση που βίωνα τότε με επισκέφτηκε η μητέρα μου στην Αμερική όπου ζούσαμε, και με βρήκε, στα 23 μου, μητέρα τριών παιδιών. Ένιωσα τρομερή υπερηφάνεια».

Εικονογράφηση: Χριστίνα Αβδίκου

Όταν η μητρότητα σε ρίχνει στα βαθιά

Η Κατερίνα, που είναι μαμά της μόλις 7 μηνών Ριρής, λέει: «Πριν μπω σε αυτόν τον ρόλο, πάντα κρίντζαρα με τις απαντήσεις που τυχαία μπορεί να άκουγα ή να διάβαζα σε τέτοιου είδους ερωτήσεις. Είναι τόσο πρωτόγνωρα όμως τα συναισθήματα, που μόνο γραφική μπορώ να γίνω. Η δική μου περίπτωση έμοιαζε να είναι άρτια και με ροδοπέταλα. Όμως, το αφήγημα είχε plot twist που κανείς δεν είχε προβλέψει. Έτσι, ενώ η αϋπνία θα έλεγα ότι είναι ό,τι χειρότερο μπορεί να συμβεί σε ένα νέο γονιό, το μωράκι γεννήθηκε πρόωρα και έπρεπε να χειρουργηθεί. Όλη αυτή η διαδικασία είχε άπειρες δυσκολίες, όμως το πιο δύσκολο πράγμα ήταν η απόσταση, να μην μπορείς να πάρεις αγκαλιά το μωρό που απλώνει το χεράκι του στην προσπάθειά του σε ακουμπήσει. Το πιο όμορφο πράγμα είναι όταν γελάει με χαχανητά μέσα από την ψυχή του. Κι όμως, τόσο γραφική!»

Από τον θηλασμό στα… δύσκολα

«Το πιο υπέροχο κομμάτι της μητρότητας ήταν τα χρόνια του θηλασμού. Αυτής της συνειδητής προσφοράς αγάπης, σύνδεσης, γαλήνης, εμπιστοσύνης και ψυχικής υγείας που προσφέρεις στο μωρό σου», μου λέει η Εύα, μαμά της έφηβης σήμερα Ελένης.

«Η μεγαλύτερη πρόκληση ήταν να φτάσω εγκαίρως στη συνειδητοποίηση του τι επιλέγω να προσφέρω στο μωρό μου, μέσα από την Προγεννητική και Περιγεννητική ψυχολογία, στη διάρκεια της εγκυμοσύνης μου. Όταν καλούμαστε να επουλώσουμε δικά μας τραύματα, για να αποφύγουμε να τα περάσουμε στο πλάσμα που κυοφορούμε και καλούμαστε να γαλουχήσουμε. Ποτέ δεν είναι αργά να γίνεις λίγο καλύτερος άνθρωπος για το παιδί σου και αυτό είναι ένα δώρο ζωής και για τους δύο σας».

Η Έλια, μαμά του 13χρονου Σπύρου, θυμάται: «Το καλύτερο κομμάτι της μητρότητας ήταν η πρώτη στιγμή που αντίκρυσα το φατσάκι και κοίταξα τα ματάκια του, και το πιο δύσκολο η συνειδητοποίηση εκείνη την ίδια στιγμή της ευθύνης που έχω να βοηθήσω αυτά τα ματάκια να βλέπουν τον κόσμο όμορφο και με αισιοδοξία».

Η μητρότητα και το τέλος της αυτοδιάθεσης

Η Άλκηστη είναι μαμά του 16χρονου Δημήτρη και εστιάζει σε ένα πολύ σημαντικό ζήτημα που μας έχει αιφνιδιάσει ίσως όλες με την απολυτότητά του: «Το πιο δύσκολο ήταν η έλλειψη αυτοδιάθεσης που επιβάλλει η μητρότητα. Μου φανερώθηκε την πρώτη φορά που με απασχόλησε το δίλημμα ανάμεσα στο “κάνω μπάνιο ή κοιμάμαι”, όταν ήταν βρέφος. Το πιο όμορφο είναι οι αβίαστες συζητήσεις, σαν να μιλάς με έναν πολύ καλό φίλο.

»Η ΒΑΡΕΤΗ ΤΡΙΒΗ ΜΕ ΤΟ ΠΑΙΔΙ, Η ΚΟΙΝΟΤΟΠΙΑ ΤΗΣ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑΣ ΚΑΠΟΙΕΣ ΦΟΡΕΣ ΒΓΑΖΕΙ ΦΤΕΡΑ ΚΑΙ ΓΙΝΕΤΑΙ ΝΕΡΑΪΔΑΚΙ ΤΗΣ DISNEY».

Η Λώρα, που γέννησε τον γιο της πριν από 3,5 μήνες, μου λέει κάτι πολύ κοντινό με την Άλκηστη: «Δυσκολία μέχρι στιγμής για εμένα είναι να βρω την ισορροπία ανάμεσα στην προσωπική μου ταυτότητα και τη μητρική ιδιότητα. Η επιθυμία μου να δουλεύω παράλληλα με το να είμαι παρούσα με το μωρό μου με έχουν δυσκολέψει. Νιώθω ότι προσπαθώ να τα κάνω και τα δύο. Ο δεσμός που δημιουργείται με το μωρό, ο τρόπος που με κοιτάει στα μάτια και το χαμόγελό του, όμως, κάνουν την καρδιά μου να φτερουγίζει κάθε φορά. Επίσης, μαγικό για εμένα είναι ότι όποιες δυσκολίες βιώνεις σε αυτό το μονοπάτι της μητρότητας, συναισθηματικές αλλά και σωματικές, πραγματικά τις ξεχνάς!»

Η ουσία της μητρότητας

Συνειδητοποιώ μέσα από τις κουβέντες των αγαπημένων μου φιλενάδων-μαμάδων, ότι η ευθύνη και το τεράστιο βάρος της είναι ο κεντρικός άξονας που καθορίζει τη δυσκολία της μητρότητας. Να έχεις δουλέψει τα τραύματά σου, να είσαι δάσκαλος, καθοδηγητής, ο άνθρωπος στον οποίο ακουμπά και στηρίζεται για πάντα και για τα πάντα ένας άνθρωπος, διαθέσιμη χωρίς ερωτήσεις και ωράριο, να έχεις βρει τις ισορροπίες σου… Ό,τι παλεύουμε δηλαδή να πετύχουμε σε μία ολόκληρη ζωή!

Το αντάλλαγμα; Το ίδιο το παιδί, το ότι υπάρχει. Η Τσινιέρε είναι μαμά του 10χρονου Ερμή και του 7χρονου Περσέα: «Όταν γίνεσαι μαμά, ξέρεις ότι πάντα κάποιος σε αγαπάει, παρά τα ξεσπάσματα θυμού, τις κλειστές πόρτες, τα συνεχή “όχι”, το περιστασιακό “άσε με ήσυχο”. Στο τέλος της ημέρας, σε περιμένει μια τρυφερή αγκαλιά και ένα εγκάρδιο “σ' αγαπώ”. Αυτό που με έχει δυσκολέψει είναι η επιμονή που πρέπει να επιδεικνύω καθημερινά ώστε να κάνουν τα παιδιά μου αυτό που πρέπει, αντί να το κάνω εγώ για εκείνα, μόνο και μόνο επειδή αυτό είναι πιο εύκολο. Γιατί ξέρω πως όσο κι αν φαίνεται πιο εύκολο τώρα, δεν θα τα βοηθήσει να γίνουν αυτάρκη».

Μια ευαίσθητη ισορροπία

«Θεωρώ τη μητρότητα ό,τι πιο δύσκολο έχω κάνει στη ζωή μου», λέει η Αναστασία, μαμά του 7χρονου Κωνσταντίνου. «Ίσως το πιο δύσκολο κομμάτι είναι το σχεδόν μόνιμο άγχος που νιώθεις υπό το βάρος της ευθύνης να τα ισορροπήσεις όλα (όλους τους ρόλους, της μητέρας, της συζύγου, της μαγείρισσας, της καθαρίστριας, της εργαζόμενης, της κόρης, της αδελφής, της φίλης, της γυναίκας...) και να κάνεις τις σωστές επιλογές για το παιδί σου, από τα ασήμαντα του τι θα φάει, τι θα φορέσει, μέχρι τα πιο σημαντικά θέματα υγείας, εκπαίδευσης, διαπαιδαγώγησης, συμπεριφοράς κ.λπ. Άπειρες αποφάσεις κάθε μέρα, που καθορίζουν τη ζωή κάποιου άλλου. Και όλα αυτά με κλονισμένο νευρικό σύστημα από τα πρώτα χρόνια της αϋπνίας, το multitasking, αργότερα την εμμηνόπαυση (τον γέννησα σε μεγάλη ηλικία) κ.λπ.

»Δεν θα το άλλαζα όμως με τίποτα! Όλα σβήνουν με ένα τρυφερό φιλί, μια σφιχτή αγκαλιά, ένα ξένοιαστο γέλιο, μια σκανδαλιάρικη ματιά, μια ατάκα, ένα I love you too mom και κάθε του κατάκτηση, μικρή ή μεγάλη, που τον δυναμώνει και τον διαμορφώνει σε ένα θαυμάσιο, ανεξάρτητο πλάσμα.

»ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΣΕ ΒΟΗΘΟΥΝ ΝΑ ΔΕΙΣ ΤΑ ΠΡΑΓΜΑΤΑ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΑ, ΑΚΟΜΑ ΚΑΙ ΤΟΝ ΙΔΙΟ ΣΟΥ ΤΟΝ ΕΑΥΤΟ, ΚΑΙ ΝΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΕΙΣ ΤΙ ΕΧΕΙ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΝΟΗΜΑ ΚΑΙ ΑΞΙΑ ΣΤΗ ΖΩΗ ΣΟΥ».

Η ενηλικίωση (μας)

«Νόμιζα ότι το πιο δύσκολο της μητρότητας ήταν όταν γεννήθηκε πρόωρα και τον έβλεπα στην εντατική του μαιευτηρίου, μέσα στα σωληνάκια, να κλαίει και να κουρνιάζει σε μια γωνιά της θερμοκοιτίδας για να αισθανθεί την ασφάλεια που δεν μπορούσα να του προσφέρω εγώ, γιατί δεν επιτρεπόταν να το πάρω αγκαλιά», μου λέει η Ελίζα, μαμά του Ντέιβιντ, 19 ετών.

«Τελικά, το πιο δύσκολο ήταν πέρσι το καλοκαίρι, όταν έκοψα πια τον ομφάλιο λώρο, αφήνοντάς τον στο πανεπιστήμιό του στην Αμερική, αγχωμένο, ολομόναχο και άγνωστο μεταξύ αγνώστων, με τη σκληρή συνειδητοποίηση ότι κλείνει ένας κύκλος και ότι η ζωή μας δεν θα ήταν ποτέ ξανά όπως την ξέραμε. Και έκλαψα ώρες ολόκληρες με λυγμούς. Αυτό το “πιο δύσκολο”, όμως, φέτος έγινε το πιο ωραίο κομμάτι της μητρότητας, γιατί το παιδί μου είναι χαρούμενο και μαθαίνει να υπάρχει ως πλήρως αυτόνομος άνθρωπος, με εμένα πλέον δίπλα του και όχι από πάνω του».

Κλείνω με τα λόγια μίας αγαπημένης μου μαμάς, που περικλείει σαν υπέροχη πρόταση κατακλείδα το συναίσθημα όλων μας:

«Το πιο ωραίο, αλλά ταυτόχρονα και το πιο δύσκολο κομμάτι της μητρότητας για μένα συνοψίζεται στην ατάκα της συγγραφέα και φιλοσόφου Iris Murdoch: “Love is the extremely difficult realisation that something other than oneself is real”. Το διάβασα κάπου πριν από πολλά χρόνια, πάντα μου άρεσε αυτός ο ορισμός, αλλά μόνο όταν απέκτησα παιδί –και μεγαλώνοντας μαζί της– ένιωσα ότι καταλαβαίνω τη σημασία του.

»Για μένα, λοιπόν, το πιο δύσκολο κομμάτι της μητρότητας ήταν να συνειδητοποιήσω ότι δεν ισχύει πια το “ανοίγω την πορτούλα μου και φεύγω” χωρίς δεσμεύσεις, χωρίς υποχρεώσεις, ελεύθερη, ανέμελη και με πλήρη αυτοδιάθεση. Είναι δύσκολο να συνειδητοποιείς ότι κάτι πέρα από σένα, από το εγώ σου, είναι υπαρκτό, είναι αληθινό και ορίζει ή οδηγεί τη ζωή σου.

»Αυτό είναι παράλληλα και το ωραιότερο κομμάτι της μητρότητας. Να συνειδητοποιείς ότι δεν είσαι εσύ μόνη σου στη γη, αλλά και κάποιος άλλος, πέρα από σένα, ακόμα πιο σημαντικός από σένα. Είναι υπαρκτός και δεν οφείλει ούτε πρέπει να είναι ο καθρέφτης σου, “κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωσιν”. Είναι μια αυτόνομη ύπαρξη.

»ΟΤΑΝ ΕΡΧΕΤΑΙ ΕΝΑ ΠΑΙΔΙ, ΚΑΤΑΛΥΕΤΑΙ ΛΙΓΟ Ή ΠΟΛΥ Ο ΝΑΡΚΙΣΣΙΣΜΟΣ ΜΑΣ.

»Η Ε. είναι σήμερα 7 χρονών και δεν είναι people pleaser όπως η μαμά της, αγριεύει όταν της τη δίνει, δεν κάνει υπομονή όπως η μαμά της, ζητάει να της κεράσουν το πιο μεγάλο και όχι το πιο μικρό παγωτό (να την άκουγε η μάνα μου, που μας συμβούλευε “όταν σας κερνάνε, να παίρνετε πάντα το φτηνότερο”), είναι αστεία, είναι έξυπνη, είναι όλα τα καλά του κόσμου, και με κάποια στραβά, αλλά είναι ο εαυτός της και εύχομαι να είμαι εκεί πάντα για εκείνη, σε μια ακρούλα μήπως με χρειαστεί, και να σέβομαι αυτό που θα θέλει να γίνει. Δεν ξέρω αν θα το καταφέρω, γιατί αυτό είναι το πιο δύσκολο κομμάτι της μητρότητας – μην πω και της ανθρωπότητας. Αλλά θέλω να το καταφέρω, γιατί αυτό θα είναι και το ωραιότερο πράγμα που θα έχω μάθει στη ζωή: την αγάπη σε όλο της το εύρος και το πλάτος».