ΠΟΙΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΕΧΟΥΝ ΤΑ ΜΩΡΑ (ΚΑΙ ΓΙΑΤΙ ΤΑ ΞΕΧΝΑΜΕ)

Ανακαλύψτε ποια δικαιώματα έχουν τα μωρά από τη στιγμή της γέννησής τους, γιατί συχνά παραμελούνται, και πώς οι ενήλικες μπορούν να τα προστατεύσουν και να τα ενισχύσουν.

Σύμφωνα με τη Διεθνή Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού, η έννοια «παιδί» δεν είναι στατική, καθώς εσωκλείει τον κάθε άνθρωπο από την πρώτη του ανάσα μέχρι τα δεκαοκτώ του χρόνια. Οπότε τα βρέφη, τα νήπια, τα παιδιά μικρής ηλικίας και οι έφηβοι έχουν ακριβώς τα ίδια δικαιώματα, ίσης σημασίας και βαρύτητας.

Η Διεθνής Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού αποτελεί την πρώτη διεθνή σύμβαση που περιλαμβάνει το πλήρες φάσμα των δικαιωμάτων –οικονομικών, κοινωνικών, πολιτιστικών, ατομικών και πολιτικών– που πρέπει να απολαμβάνουν τα παιδιά. Υιοθετήθηκε από τη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών το 1989 και δεσμεύει την Ελλάδα από το 1992.

Το πιο παραμελημένο ηλικιακό γκρουπ παιδιών, ως προς την προάσπιση, την προώθηση και τη δυνατότητα ουσιαστικής άσκησης των δικαιωμάτων τους, είναι τα παιδιά ηλικίας 0-8, που διανύουν, σύμφωνα με την Επιτροπή για τα Δικαιώματα του Παιδιού, την πρώιμη παιδική ηλικία.

Pexels Polina Tankilevitch

Η εν λόγω Επιτροπή είναι το όργανο που επιβλέπει την εφαρμογή της προαναφερθείσας Σύμβασης και ερμηνεύει, μέσω των λεγόμενων Γενικών Σχολίων της, τα άρθρα της Σύμβασης. Μάλιστα, ένα από αυτά τα Γενικά Σχόλια, το Γενικό Σχόλιο Ν° 7 (General Comment N° 7 (2005): Implementing child rights in early childhood), αφορά την πραγμάτωση των δικαιωμάτων του παιδιού κατά την πρώιμη παιδική ηλικία.

Τα δικαιώματα των παιδιών ηλικίας 0-8 συνιστούν μια πρωτόγνωρη για τους περισσότερους έννοια που συχνά προκαλεί χαμόγελα συμπάθειας και έκπληξης, εκφράσεις αμηχανίας, καμιά φορά σχόλια ειρωνείας και δυστυχώς όχι την υιοθέτηση αποτελεσματικών πολιτικών, συστηματικών δράσεων και καίριων νομοθετικών παρεμβάσεων, όπως θα επιθυμούσαν οι υπερασπιστές της. Κατά συνέπεια, η χρονική περίοδος που είναι αναμφίβολα η πιο σημαντική για την ψυχική και σωματική διαμόρφωση ενός ανθρώπου δεν λαμβάνει θεσμοθετημένα την προσοχή που της αξίζει.

Δεν γίνεται εύκολα κατανοητό ότι τα παιδιά αυτής της ηλικίας έχουν δικαιώματα, αποτελούν αυτόνομες προσωπικότητες και ενεργά μέλη της οικογένειάς τους και του ευρύτερου κοινωνικού συνόλου στο οποίο ζουν, με αποτέλεσμα να αντιμετωπίζονται κυρίως ως αποδέκτες παθητικής φροντίδας. Και αυτό κυρίως συμβαίνει γιατί τα βρέφη και τα νήπια δεν έχουν τη δυνατότητα να επικοινωνούν με τα συνήθη μέσα των προβλέψιμων μεγάλων: κάποια από αυτά δεν μιλάνε ακόμα καθόλου, πολλά από αυτά εφευρίσκουν το δικό τους λεξιλόγιο, άλλα τραγουδάνε αυτοσχεδιαστικά, γελάνε πολύ ή κλαίνε πολύ, κινούνται ακατάπαυστα, αντιδρούν αστραπιαία όταν κάτι τα ενοχλήσει.

Pexels Tatiana Syrikova

Συνεπώς, δεν είναι εμφανές πως ένα μωρό έχει, για παράδειγμα, το δικαίωμα να συνέρχεται ειρηνικά ή το δικαίωμα να εκφράζει ελεύθερα τη γνώμη του για όποιο θέμα το αφορά, που πρόκειται για δύο δικαιώματα που κατοχυρώνονται στα άρθρα 15 και 12 της Διεθνούς Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Παιδιού αντίστοιχα. Κι όμως, πόσα μωρά δεν έχουν κατέβει στα καροτσάκια τους στις πορείες για τα Τέμπη ή στο Pride, κοιτώντας χαρούμενα το πλήθος γύρω τους; Επίσης, πόσα μωρά δεν έχουν αρνηθεί πεισματικά να ανοίξουν το στόμα τους μπροστά σε ένα κουτάλι με θρεπτικό φαγητό που με τόση αγάπη μαγείρεψε η μαμά τους, αποδοκιμάζοντας το στεγνά;

ΟΙ ΓΟΝΕΙΣ ΘΑ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΚΑΤΑΝΟΗΣΟΥΝ ΟΤΙ ΕΙΝΑΙ ΕΚΕΙΝΟΙ ΠΟΥ ΑΣΚΟΥΝ ΓΙΑ ΤΟ ΜΩΡΟ ΤΟΥΣ ΤΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΟΥ, ΓΙΑΤΙ ΤΟ ΙΔΙΟ ΒΡΙΣΚΕΤΑΙ ΣΕ ΑΔΥΝΑΜΙΑ ΝΑ ΤΟ ΠΡΑΞΕΙ.

Το όλο θέμα έγκειται λοιπόν στο εξής: δεν είναι ότι παιδιά αυτά λόγω της νεαρής ηλικίας τους δεν έχουν δικαιώματα αλλά ότι, λόγω ακριβώς της νεαρής τους ηλικίας, είναι ευάλωτα και έχουν ανάγκη από προστασία, καθοδήγηση και βοήθεια για να ασκήσουν τα δικαιώματα τους. Με άλλα λόγια, η πραγμάτωση των δικαιωμάτων τους εξαρτάται από τους ενήλικες και, κατά πρώτο και κύριο λόγο, από τους γονείς και την οικογένειά τους γενικότερα. Οι γονείς θα πρέπει, λοιπόν, να κατανοήσουν ότι είναι εκείνοι που ασκούν για το μωρό τους τα δικαιώματά του, γιατί το ίδιο βρίσκεται σε αδυναμία να το πράξει λόγω του νεαρού της ηλικίας του.

Για παράδειγμα, το ότι κάνουν εμβόλια στο παιδί τους και προσέχουν τη διατροφή του δεν είναι μόνο απόδειξη ότι το αγαπούν και το φροντίζουν. Πρόκειται για πράξεις που υλοποιούν το δικαίωμα του παιδιού τους στην υγεία. Επίσης, οι γονείς θα πρέπει να προσαρμόζουν συνεχώς την καθοδήγησή τους προς το παιδί τους σχετικά με την άσκηση των δικαιωμάτων του ανάλογα με την εξέλιξη των ικανοτήτων του και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του, σεβόμενοι την αυτονομία που προοδευτικά ολοένα και περισσότερο θα διεκδικεί και θα αποκτά.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον σε σχέση με τα δικαιώματα των παιδιών μικρής ηλικίας παρουσιάζει η απόφαση Reklos και Davourlis κατά Ελλάδος, με την οποία το 2009 το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ) καταδίκασε τη χώρα μας σε μια υπόθεση που αφορούσε τη λήψη της φωτογραφίας νεογέννητου χωρίς την προηγούμενη συναίνεση των γονιών του στην ιδιωτική κλινική στην οποία γεννήθηκε. Πιο συγκεκριμένα, αμέσως μετά τη γέννησή του το βρέφος τοποθετήθηκε σε αποστειρωμένο περιβάλλον στο οποίο είχαν πρόσβαση μόνο ιατροί και νοσηλευτές.

ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΗΛΙΚΙΑΣ 0-8 ΚΑΙ ΤΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΟΥΣ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΣΤΑΜΑΤΗΣΟΥΝ ΝΑ ΕΙΝΑΙ ΑΟΡΑΤΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΟΛΙΤΕΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ.

Την επόμενη μέρα της γέννησής του, ο φωτογράφος της κλινικής παρουσίασε δύο φωτογραφίες του στη μητέρα του, από τις οποίες προέκυπτε ότι το μωρό είχε φωτογραφηθεί μέσα στο αποστειρωμένο περιβάλλον. Οι γονείς του παιδιού διαμαρτυρήθηκαν στους διευθύνοντες της κλινικής για την είσοδο του φωτογράφου στον συγκεκριμένο χώρο. Τόνισαν ότι το μωρό είναι πολύ πιθανό να ταράχθηκε από τη λήψη των φωτογραφιών και κυρίως επισήμαναν ότι δεν ζητήθηκε η προηγούμενη συναίνεσή τους.

iStock

Ωστόσο, η διεύθυνση της κλινικής δεν ασχολήθηκε ιδιαίτερα με τα παράπονά τους και έτσι οι γονείς αποφάσισαν να απευθυνθούν για λογαριασμό του παιδιού τους στην ελληνική δικαιοσύνη ζητώντας χρηματική ικανοποίηση για ηθική βλάβη λόγω προσβολής της προσωπικότητάς του. Τα ελληνικά δικαστήρια έκριναν ότι δεν υφίσταται περίπτωση προσβολής της προσωπικότητας του βρέφους λόγω του νεαρού της ηλικίας του και απέρριψαν τους ισχυρισμούς τους.

Στη συνέχεια, οι γονείς του παιδιού προσέφυγαν στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου ενώπιον του οποίου προέβαλαν ότι το δικαίωμα του γιου τους για σεβασμό της ιδιωτικής του ζωής παραβιάσθηκε λόγω των αποφάσεων της ελληνικής δικαιοσύνης. Το ΕΔΔΑ δικαίωσε τους γονείς κρίνοντας ότι το δικαίωμα του παιδιού τους για σεβασμό της ιδιωτικής του ζωής δεν διαφυλάχθηκε, καθιστώντας με αυτόν τον τρόπο σαφές ότι ένα νεογέννητο μίας ημέρας έχει δικαιώματα.

Τα παιδιά ηλικίας 0-8 και τα δικαιώματά τους πρέπει να σταματήσουν να είναι αόρατα για την πολιτεία και την κοινωνία. Μια νέα ζωή πρέπει να πάψει να θεωρείται ένα άβουλο ον, μια «κούκλα» που στερείται δικαιωμάτων και της ικανότητας να αποφασίσει για το οτιδήποτε. Πρέπει να σταματήσουμε να πιστεύουμε ότι έχουμε την άνεση να της επιβληθούμε άνευ όρων. Αντίθετα, οφείλουμε με υπομονή και επιμονή να δώσουμε σε αυτή τη νέα ζωή τον χώρο, τον χρόνο και την προσοχή που χρειάζεται, για να αυτοκαθοριστεί, να σταθεί γερά στα πόδια της και να γίνει ψηλότερη από εμάς.

Η Κίρκη Πατσιαντά είναι δικηγόρος, Διδάκτωρ Νομικής.