ΤΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΠΟΥ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΚΛΗΡΟΝΟΜΟΥΝ ΑΠΟ ΤΟΝ ΜΠΑΜΠΑ ΤΟΥΣ

Η λογική λέει ότι τα παιδιά κληρονομούν τα μισά τους γονίδια από τη μαμά και τα άλλα μισά από τον μπαμπά. Η βιολογία, όμως, λέει άλλα.

Το ότι απέκτησες το φύλο σου χάρη στον μπαμπά σου το ξέρεις ήδη – το γιατί συνέβη αυτό θα στο θυμίσουμε παρακάτω. Αυτό που ίσως δεν ξέρεις είναι ότι στον μπαμπά σου χρωστάς –ή εξαιτίας του μπαμπά σου απέκτησες– και ορισμένα άλλα χαρακτηριστικά.

Όπως κάποιες γενετικές τάσεις σου –όπως η ευφυΐα, οι συνήθειες ύπνου και οι διατροφικές συνήθειες– φαίνεται να έχουν προκύψει περισσότερο από τα γονίδια της μητέρας σου, έτσι και ορισμένα άλλα χαρακτηριστικά σου πιθανότατα έχουν τη γονιδιακή σφραγίδα του μπαμπά σου.

Έχει νόημα να γνωρίζεις ποια είναι αυτά, καθώς αν δημιουργούν ένα μελανό ιστορικό, θα σε βοηθήσουν να λάβεις τα μέτρα σου και να προφυλάξεις έγκαιρα την υγεία σου.

Φύλο

Τα μωρά λαμβάνουν έναν συνδυασμό χρωμοσωμάτων και από τους δύο γονείς, αλλά οι γυναίκες έχουν μόνο το Χ χρωμόσωμα και έτσι μπορούν να μεταφέρουν μόνο ένα χρωμόσωμα φύλο «Χ» στο έμβρυό τους.

Οι άνδρες έχουν τα χρωμοσώματα ΧΥ και έτσι μπορούν είτε να περάσουν ένα «Χ» χρωμόσωμα (που σε συνδυασμό με το Χ χρωμόσωμα της μητέρας θα δημιουργήσει ένα κορίτσι) ή ένα Υ χρωμόσωμα (που θα δημιουργήσει ένα αγόρι).

Γενετικές μεταλλάξεις

Μελέτη του 2015 που δημοσιεύτηκε στο Nature Genetics δείχνει ότι η έκφραση χιλιάδων διαφορετικών γονιδίων σε ποντίκια άλλαζε ανάλογα με τον γονέα από τον οποίον προέρχονταν. Για την ακρίβεια, περίπου το 60% των γονιδίων του πατέρα ήταν πολύ πιο εκφραστικά από αυτά της μητέρας.

Με λίγα λόγια, μπορεί ένα παιδί να παίρνει τα μισά του γονίδια από τον κάθε γονιό, αλλά το πώς πραγματικά εμφανίζεται αυτό το γενετικό υλικό δεν είναι απόλυτα μοιρασμένο στη μέση.

Εικονογράφηση: Χριστίνα Αβδίκου

Η τύχη του να έχει γερά δόντια ο μπαμπάς σου

Αν αναρωτιέσαι από πού κληρονόμησες την κακή ποιότητα των δοντιών σου, παρατήρησε τα δόντια του μπαμπά σου: Μελέτες δείχνουν ότι τα γονίδια που είναι υπεύθυνα για την υγεία των δοντιών περιλαμβάνουν καταστάσεις όπως εύθραυστα δόντια ή ευαισθησία σε σφραγίσματα και είναι πιο πιθανό να τα κληρονομήσει κανείς από τον πατέρα παρά από τη μητέρα του.

Η «κληρονομιά» αυτή, λοιπόν, δεν έχει μόνο να κάνει με το πόσο στραβά ή πόσο ίσια δόντια θα έχεις, αλλά και με τον κίνδυνο να έχεις δόντια που χαλάνε εύκολα. Αν το μήλο έχει πέσει κάτω απ' τη μηλιά, φρόντισε να κάνεις τακτικούς οδοντιατρικούς ελέγχους.

Κίνδυνος καρδιοπάθειας

Δυστυχώς το γενετικό υλικό δεν καθορίζει μόνο αν ένα παιδί θα πάρει τη μύτη της μαμάς, το πηγούνι του μπαμπά ή τα φουντωτά μαλλιά του παππού. Οι άνδρες, καθώς φέρουν το χρωμόσωμα Υ, φαίνεται πως έχουν κατά 50% περισσότερες πιθανότητες να εμφανίσουν καρδιακή νόσο και να τη μεταδώσουν στους γιους τους. Δεδομένου ότι ο κίνδυνος αυτός εστιάζεται μόνο στο χρωμόσωμα Υ, οι μπαμπάδες είναι δύσκολο να τον κληροδοτήσουν στις κόρες τους.

Το χρωμόσωμα Υ αυξάνει τον κίνδυνο και με άλλους τρόπους: Επηρεάζει το πώς ανταποκρίνεται το ανοσοποιητικό σύστημα στη φλεγμονή και αυτό μπορεί επίσης να αυξήσει τον κίνδυνο καρδιοπάθειας.

Γνωρίζοντας κανείς το οικογενειακό του ιστορικό, ειδικά αναφορικά με την υγεία της καρδιάς του, μπορεί να λάβει τα απαραίτητα προληπτικά μέτρα.

Η ψυχική υγεία συνδέεται με το DNA του μπαμπά

Οι μπαμπάδες φαίνεται πως είναι αυτοί που έχουν περισσότερες πιθανότητες να κληροδοτήσουν στο παιδί καταστάσεις ψυχικής υγείας όπως σχιζοφρένια και ΔΕΠΥ – μάλιστα, οι πιθανότητες αυτές αυξάνονται για τους μπαμπάδες μεγαλύτερης ηλικίας. Ο λόγος είναι ότι καθώς ο άνδρας γερνάει, το σπέρμα του είναι πιο πιθανό να μεταφέρει γενετικές αλλαγές που μπορεί να αυξήσουν τον κίνδυνο διαταραχών στο παιδί.

Η σχιζοφρένια, συγκεκριμένα, έχει συνδεθεί στενά σε μελέτες με την ηλικία του πατέρα – φαίνεται μάλιστα πως ο κίνδυνος φτάνει το 89% για κάθε 10ετία ηλικιακής αύξησης.

Κατανοώντας αυτή τη σύνδεση γίνεται αντιληπτή η σημασία της γενετικής στην ψυχική ευεξία. Αν υπάρχει οικογενειακό ιστορικό, ίσως έχει νόημα να αναλογιστεί κανείς τους κινδύνους πριν αποφασίσει να αποκτήσει παιδί.

Δυσκολίες στη γονιμότητα

Μερικές δεκαετίες πριν, όταν ένα ζευγάρι δυσκολευόταν να αποκτήσει παιδί «υπεύθυνη» θεωρούνταν πάντα η μητέρα – «στέρφα» την αποκαλούσαν οι παλιοί. Δεν θυμάμαι να έχω ακούσει το ίδιο επίθετο στην αρσενική εκδοχή. Ωστόσο, οι μελέτες σήμερα καταλήγουν σε άλλα συμπεράσματα.

Μία από αυτές, που δημοσιεύτηκε στην Journal of Human Reproduction, βρήκε ότι οι γιοι των μπαμπάδων που συνέλαβαν μέσω εξωσωματικής γονιμοποίησης έχουν περισσότερες πιθανότητες να αντιμετωπίσουν προβλήματα γονιμότητας. Έτσι, οι επιστήμονες κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι οι ίδιοι γενετικοί παράγοντες που προκάλεσαν την υπογονιμότητα του πατέρα μπορεί να έχουν κληροδοτηθεί στον γιο.

Τα καλά νέα είναι πως ένα αγόρι που έχει συλληφθεί μέσω εξωσωματικής μπορεί να ελέγχει τη γονιμότητά του από νωρίς, ώστε να αντιμετωπίζει έγκαιρα τυχόν δυσκολίες μεγαλώνοντας.