TΗΝΟΣ: ΤΟ ΘΑΥΜΑ ΤΟΥ ΝΗΣΙΟΥ ΒΡΙΣΚΕΤΑΙ ΣΤΗΝ ΕΝΔΟΧΩΡΑ
Ταξιδεύουμε σε ένα από τα πιο παρεξηγημένα νησιά των Κυκλάδων και προσπαθούμε πριν απ' όλα να το κατανοήσουμε. Γιατί πώς αλλιώς μπορείς να γνωρίσεις σε βάθος την Τήνο, αν δεν την καταλάβεις; Να παρατηρήσεις τη ζωή και την κίνηση της Χώρας (και της Μεγαλόχαρης) κι ύστερα να αφήσεις τη θάλασσα και να αναζητήσεις το θαύμα της ενδοχώρας. Ένα από τα ωραιότερα αγροτικά τοπία του τόπου μας, έναν τόπο όπου άνθισαν οι τέχνες και γεννήθηκαν ορισμένες από τις πιο άξιες καλλιτεχνικές ψυχές.
Η Τήνος είναι από τους πρώτους τουριστικούς προορισμούς της Ελλάδας –εντάξει, βασικά για θρησκευτικούς λόγους– και συγχρόνως ένα από τα νησιά όπου πολλές και πολλοί εξ ημών τα προηγούμενα πολλά χρόνια δεν πηγαίναμε, ακριβώς γι’ αυτό. Επειδή δεν είχαμε λόγο. Ύστερα ήρθαν οι χίψτερ και τα περιοδικά –όχι απαραιτήτως με αυτή τη σειρά– και ανακάλυψαν τα χωριά της.
Κάπως έτσι, σήμερα μιλάμε για ένα από τα κυκλαδονήσια που σημειώνουν πληρότητες και καταγράφουν αριθμούς τέτοιους, ώστε στα δημοφιλή μαγαζιά τον Αύγουστο χρειάζεται να κάνεις κράτηση για ένα πρωινό ή δείπνο. Τουριστική ανάπτυξη γαρ, θα γράψω και θα σταματήσω τη συζήτηση εδώ.
Σε προσωπικό επίπεδο, η μόνη επαφή μου με την Τήνο ήταν μια ολιγόωρη παραμονή στη Χώρα και στην Παναγία πριν από πολλά χρόνια, καλύπτοντας ένα ρεπορτάζ που περιλάμβανε την επίσκεψη σε διαφορετικά νησιωτικά προσκυνήματα, ακολουθώντας τον τότε Αρχιεπίσκοπο Χριστόδουλο – για τόσο παλιά μιλάμε! Από εκεί και πέρα, όσα διάβαζα και έβλεπα σε ρεπορτάζ και social media.
Mέχρι πριν από λίγες εβδομάδες, που βρέθηκα στο νησί –και πάλι για θέμα– έχοντας αυτή τη φορά την ευκαιρία να περιεργαστώ λίγο περισσότερο το «φαινόμενο» της Χώρας και της Παναγίας, αλλά πολύ περισσότερο να πάω παραμέσα και να ζήσω για λίγο τη μαγεία της τηνιακής ενδοχώρας: το αγροτικό τοπίο, τα χωριά, τα μονοπάτια, την ατμόσφαιρά της.
Η Τήνος είναι μαγική και δεν έχω κλείσει ακόμα τους λογαριασμούς μου μαζί της. Γι' αυτό και σε ετούτο εδώ το θέμα θα προσπαθήσω περισσότερο να την αφουγκραστώ, αφήνοντας για μια επόμενη φορά το αμιγώς ταξιδιωτικό αφιέρωμα. «Η Παναγιά έσωσε την Τήνο», μου είπε η καλή φίλη που με φιλοξένησε για να συμπληρώσει ότι «την έσωσε (σ.σ. την ενδοχώρα) από τον τουρισμό». Το αμείλικτο ερώτημα που ακολουθεί είναι: Για πόσο ακόμα; Και πάλι σταματάω τη συζήτηση εδώ.
Μια Χώρα όπου συνυπάρχουν όλα
Φέτος στην Τήνο γιορτάζουν τα διακόσια χρόνια από την εύρεση της θαυματουργής εικόνας της Παναγίας και τη θεμελίωση του Ιερού Ναού της Παναγίας Ευαγγελίστριας, που έμελλε να γίνει το σημαντικότερο θρησκευτικό προσκύνημα της χώρας.
Κατά μία έννοια, λοιπόν, φέτος γιορτάζουν τα διακόσια χρόνια από την εγκαθίδρυση του θρησκευτικού τουρισμού στο νησί. Παρόλο που πολλά ιστορικά μπορούν να ειπωθούν περί αυτού (και καλώς), το κομμάτι της πίστης (της όποιας πίστης) είναι κάτι που δεν αφορά κανέναν άλλον πέρα από αυτόν που τη βιώνει όπως τη βιώνει. Γιατί το λέω αυτό; Γιατί ήταν το πρώτο πράγμα που σκέφτηκα, όταν φτάνοντας στο νησί, καθώς ανέβαινα τον ανηφορικό δρόμο προς την Παναγία, βρήκα μπροστά μου μια νέα γυναίκα να κάνει αυτήν την πορεία με πόνο, με δάκρυα, με σπαραγμό. Απομακρύνθηκα σιωπηλά, κατέβασα την κάμερά μου, παραμέρισα την ταξιδιωτική μου περιέργεια και την άφησα να ανέβει τον «Γολγοθά» της με την ησυχία της. Δεν έχω άλλη πληροφορία, αλλά ένιωσα ότι αυτή η νέα γυναίκα ανέβαινε έναν «Γολγοθά».
Κι έπειτα έπεσε στα χέρια μου το βιβλίο της ανθρωπολόγου Jill Dubisch (1943-2023), Το θρησκευτικό προσκύνημα στη σύγχρονη Ελλάδα (εκδόσεις Αλεξάνδρεια), και διάβασα πώς αναπτύσσεται η ιδέα του προσκυνήματος, να ταξιδεύει κανείς μακριά από τον τόπο του αναζητώντας το θαυματουργό. Και κάπως έτσι άρχισα να παρατηρώ όλες και όλους τους σύγχρονους προσκυνητές που συνάντησα στον δρόμο με δεύτερες σκέψεις και μια συγκατάβαση. Και αυτή είναι άλλη μια συζήτηση που μπορεί να μείνει εδώ (προς το παρόν).
Γιατί, κατά τ' άλλα, εκτός από το προσκύνημα αυτό καθαυτό, όλα τα υπόλοιπα που συμβαίνουν στη Χώρα της Τήνου πέριξ του προσκυνήματος επαναφέρουν τη σκέψη στον απόλυτο ορθολογισμό, καθώς είναι την ίδια στιγμή ένα τεράστιο αλισβερίσι μεταξύ εμπόρων και πιστών, εκκλησιαστικών και μη παραγόντων: «ακοίμητα» κεριά και λαμπάδες, κομποσκοίνια, εικόνες, λιβάνια και πάσης φύσεως φυλαχτά, αλλά και μπουκαλάκια για τον αγιασμό σε όλα τα μεγέθη παρατίθενται σε τουλάχιστον δύο μεγάλους δρόμους του νησιού σε διάφορες τιμές, σχέδια και χρώματα.
Κι ύστερα, φεύγεις από εκεί και στους διπλανούς δρόμους σε βρίσκει η άλλη όψη της τουριστικής ανάπτυξης του νησιού. Η σύγχρονη. Της τελευταίας δεκαετίας. Αφήνεις τα κομποσκοίνια και τις ψησταριές όπου τρώνε οι γιαγιάδες μετά την εκκλησία και πριν το πλοίο της επιστροφής, δηλαδή, και αρχίζεις μέσα σε ένα λεπτό να περιφέρεσαι ανάμεσα σε ωραία δερμάτινα σανδάλια, χρωματιστά παρεό και καφτάνια, μοντέρνα κεραμικά, καφέδες τέταρτης γενιάς, κοκτεϊλάδικα περιωπής και όλα τα ωραία που βρίσκεις πλέον στο κέντρο της Αθήνας και στις Κυκλάδες χωρίς απαραιτήτως να ξεχωρίζεις αν είναι εδώ ή εκεί. Εννοείται πως ορισμένες προσπάθειες είναι αληθινά καλές και γουστόζικες και εννοείται πως υπάρχουν ταβέρνες και εστιατόρια που κάνουν σοβαρή και ποιοτική δουλειά και εννοείται πως ο κόσμος πρέπει να δουλεύει, αλλά η σκέψη και το μέτρο δεν έβλαψαν ποτέ κανέναν, οπότε δώστε μας ένα συγχωροχάρτι (το σηκώνει και το θέμα) αν δεν είναι πολύ αρεστά τα παραπάνω σχόλια.
Και για να μην είμαστε μόνο κριτικές και σχόλια, σημειώστε επίσης το παλαιοβιβλιοπωλείο και καφέ Αντίλαλος (Αφεντούλη και Παξιμάδη τηλ. 2283026488), μέσα στα στενά της Χώρας, που κρύβει χάρτινους θησαυρούς στις προθήκες του, αλλά και την ψαροταβέρνα Άγκυρα (Πλ. Κυπρίων Εθνομαρτύρων, τηλ. 2283023016) κοντά στο λιμάνι που, ναι, θέλει κράτηση για να βρεις τραπέζι μεσημέρι και βράδυ, αλλά έχει πολύ καλό φαγητό και αξίζει να την έχετε στα υπόψη. Και γενικά σημειώστε πως στην Τήνο, όπως και παντού, οι καλές δουλειές –και κυρίως οι δουλειές που καταφέρνουν να ενταχθούν στην κοινότητα και στο περιβάλλον– πάνε περίφημα.
Το θαύμα των χωριών της Τήνου
Το πραγματικό θαύμα της Τήνου, όμως, κρύβεται στην ενδοχώρα. Χωρίς να περάσω σε ταξιδιωτικές λεπτομέρειες, καθώς ο χρόνος του δικού μου ταξιδιού ήταν περιορισμένος, θα πω ότι ένα ταξίδι στην Τήνο θέλει μέρες, θέλει μέσο μεταφοράς και διάθεση για περπάτημα. Γι΄ αυτό και οι ενδιάμεσες εποχές, η άνοιξη και το φθινόπωρο, είναι οι «καλές» της, ενώ για τους καλοκαιρινούς επισκέπτες πρέπει να σημειώσουμε ότι στην Τήνο αξίζει να ξυπνάς (και να περπατάς) πολύ νωρίς το πρωί, όπως και να ακροβολίζεσαι στο σωστό μέρος κάθε φορά για να απολαμβάνεις το ηλιοβασίλεμα. Για τις παραλίες, οδηγός –όπως παντού στις Κυκλάδες– είναι ο καιρός και συγκεκριμένα ο αέρας. Για τα χωριά, πάλι, χρειάζεται χρόνος και περιέργεια – ξεπερνούν άλλωστε τον μαγικό αριθμό των σαράντα.
Ξεκινήστε με μια επίσκεψη στο εξαιρετικά ενημερωμένο Tinos Trails, μέσα στο οποίο καταγράφεται ένα πεζοπορικό δίκτυο που ξεπερνά τα 150 χιλιόμετρα, με όλες τις μικρές και τις μεγάλες, εύκολες και δύκολες διαδρομές, και οργανώστε τις βόλτες σας. Αξίζει όσο τίποτα. Βασική προϋπόθεση τα κλειστά παπούτσια, το καπέλο και το αντηλιακό (τα γνωστά).
Συνεχίστε έπειτα με βόλτες σε ένα προς ένα τα χωριά του νησιού, εκκινώντας από τον υπέροχο Πύργο, γενέτειρα του ζωγράφου Νικηφόρου Λύτρα, του συναρπαστικού γλύπτη Γιαννούλη Χαλεπά, του επίσης σημαντικού γλύπτη Δημήτριου Φιλιππότη και του συγγραφέα και εκδότη Στρατή Φιλιππότη, αλλά και του αρχαιολόγου και κορυφαίου μελετητή της αρχαιοελληνικής γλυπτικής και αρχιτεκτονικής, Γεώργιου Δεσπίνη. Εδώ και το Μουσείο Τηνίων Καλλιτεχνών (τηλ. 2283031262), αλλά και το εξαιρετικό Μουσείο Μαρμαροτεχνίας, που αποτελεί μοναδικό παράδειγμα παρουσίασης της τοπικής τέχνης του μαρμάρου.
Στο σημείο αυτό αξίζει επίσης να σημειώσουμε ότι αυτήν την περίοδο παρουσιάζεται στη Χώρα της Τήνου, και συγκεκριμένα στο Ίδρυμα Τηνιακού Πολιτισμού, η έκθεση «Χαλεπάς – Γλυπτικής μέγιστον μάθημα», που ενώνει δύο εξαιρετικά σημαντικά σύνολα στο έργο του Γιανούλη Χαλεπά. Πρόκειται για τη συλλογή του Ιδρύματος Τηνιακού Πολιτισμού, με έργα της πρώτης και κυρίως της δεύτερης περιόδου του καλλιτέχνη στην Τήνο, και τη συλλογή του Ιδρύματος Ωνάση, από την οποία παρουσιάζονται για πρώτη φορά έργα της τρίτης, αθηναϊκής περιόδου του γλύπτη.
Συνεχίζοντας την περιήγηση στα χωριά, στα Υστέρνια θα έρθετε απόγευμα για να περιηγηθείτε στο χωριό και έπειτα να χαρείτε την ανεμπόδιστη θέα στο Αιγαίο και ασφαλώς το ηλιοβασίλεμα, ενώ απίθανη θέα από ψηλά και μοναδική αρχιτεκτονική θα απολαύσετε και στην Καρδιανή. Η Βωλάξ (ή Βώλακας όπως γράφεται συνήθως) περιβάλλεται από γιγάντιους βράχους σαν μενίρ, αληθινά λίθινα μνημεία δηλαδή, ενώ και το ίδιο το χωριό, όπως και όλα, δεν χορταίνεις να το περπατάς.
Και κάπως έτσι θα περάσετε από τη Στενή, τη Μυρσίνη, τον Κρόκο και τον Κουμάρο, από τον διάσημο Φαλατάδο, τον Τριπόταμο και τα Δυο Χωριά, από την Αγάπη και τον Κάμπο. Στο τελευταίο βρίσκεται και το Μουσείο Κώστα Τσόκλη (τηλ. 22830 51009), με έργα του Έλληνα εικαστικού σε έναν τόπο που γνώρισε πριν από τριάντα και πλέον χρόνια, αγάπησε πολύ και διάλεξε για δεύτερο σπίτι του.
Στα περισσότερα χωριά θα βρείτε φιλόξενα καφενεία, αλλά και «νόστιμες» ταβέρνες και εστιατόρια – ορισμένα, όπως το Θαλασσάκι (τηλ. 2283031366) στα Υστέρνια, με φήμη που ξεπερνά τα όρια της Τήνου. Παντού θα απολαύσετε τη φιλοξενία των ανθρώπων και την ομορφιά τόσο των κτιρίων όσο και των τοπίων. Είναι σαν ζωγραφιά η ενδοχώρα της Τήνου. Μαγευτική. Συναρπαστικά ωραία.
Εκλεκτές διευθύνσεις
Αν και με τόσα χωριά η χαρά της ανακάλυψης είναι μέσα στο παιχνίδι, δεν μπορούμε να μην σημειώσουμε μερικές διευθύνσεις που αξίζει να βάλετε στη λίστα σας για την επόμενη φορά στο νησί, όπως ο Μεγάλος Καφενές (τηλ. 2283 031647) στον Πύργο, το παραδοσιακό καφενείο της κυρα Λένης (τηλ. 2283051409) και το πιο μοντέρνο και φιλόξενο Κροκ Μεσιέ (τηλ. 2283051089) στον Κρόκο.
Επίσης, το καφε-οινο-παντοπωλείο της Τερέζας (τηλ. 2283041320) στη Μυρσίνη και το καφενείο της Δήμητρας (τηλ. 2283031937) στην Καρδιανή. Σημειώστε και τη «λαχταριστή» Καμάρα τ' Αγαπιού (τηλ. 2283051795) στην Αγάπη, την εξαιρετική κουζίνα της Απόδρασης (τηλ. 2283041934) στη Στενή και τους μεζέδες της Σβούρας (τηλ. 2283051830) στην Κώμη – αδελφάκι της επίσης αγαπημένης Σβούρας στο Κουκάκι (από τα «αδελφάκια» που ήρθαν στην Τήνο και πέτυχαν).
SLOW MONDAY NEWSLETTER
Θέλεις να αλλάξεις τη ζωή σου; Μπες στη λογική του NOW. SLOW. FLOW.
Κάθε Δευτέρα θα βρίσκεις στο inbox σου ό,τι αξίζει να ανακαλύψεις.
