ΥΠΑΡΧΕΙ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΑ ΑΝΤΗΛΙΑΚΑ ΝΑ ΠΡΟΚΑΛΟΥΝ ΚΑΡΚΙΝΟ;

Αν και κάποια αντηλιακά φίλτρα θεωρούνται ύποπτα, ο μύθος που διακινείται είναι επικίνδυνος, γιατί, τελικά, το μόνο σίγουρο είναι ότι καρκίνο προκαλεί η έκθεση στον ήλιο.

Το Instagram «ξέρει» τι δουλειά κάνω (βασικά, ξέρει τα πάντα για τους χρήστες του)! Γι’ αυτό ανάμεσα σε όλα τα βίντεο για το skincare, την ομορφιά και τη μόδα που μου προτείνει κατά καιρούς, μου εμφάνισε μια μέρα έναν διοπτροφόρο κύριο (δεν αναφερόταν αν είναι γιατρός), ο οποίος, έχοντας μπερδέψει τα υπαρκτά ερευνητικά δεδομένα τα οποία ανέφερε, προειδοποιούσε να μη χρησιμοποιούμε αντηλιακό γιατί αυτό είναι που προκαλεί καρκίνο του δέρματος! Το συγκεκριμένο βίντεο είχε πάνω από 480 χιλιάδες likes, ενώ βρήκα και άλλα όπου ειδικοί (για την επαγγελματική αξιοπιστία των οποίων δεν βάζω το χέρι μου στη φωτιά) ισχυρίζονται ότι τα αντηλιακά προκαλούν καρκίνο.

Με μια πλούσια βιβλιογραφία που επιβεβαιώνει ότι η έκθεση στον ήλιο μπορεί να αποβεί ολέθρια για το δέρμα και ότι η χρήση αντηλιακού αποτελεί τη μοναδική προστασία, είναι να απορείς που αυτός ο μύθος γνωρίζει τόση απήχηση. Αλλά, θα μου πεις, υπάρχουν άνθρωποι που εξακολουθούν να πιστεύουν ότι η Γη είναι επίπεδη, οπότε δεν θα αμφισβητούσαν και το αντηλιακό; Φυσικά, το θέμα μας εδώ δεν είναι η δυσπιστία και η καχυποψία των ανθρώπων για την επιστήμη, αλλά να υπενθυμίσουμε ενόψει καλοκαιριού γιατί δεν ισχύει (ακριβώς) ο μύθος ότι το αντηλιακό προκαλεί καρκίνο.

Οι κίνδυνοι της έκθεσης στον ήλιο

Τα στοιχεία που συνδέουν τον καρκίνο του δέρματος με την έκθεση στον ήλιο είναι αδιαμφισβήτητα, αλλά, δυστυχώς, φαίνεται ότι είναι αναγκαίο να τα επαναλαμβάνουμε συχνά, ειδικά πριν ξεκινήσουν τα μπάνια στη θάλασσα. Σύμφωνα με σχετική ανακοίνωση του ΕΟΔΥ, «η έκθεση στην υπεριώδη ακτινοβολία που προέρχεται από τον ήλιο και από λαμπτήρες ή κρεβάτια για τεχνητό μαύρισμα (solarium), μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο καρκίνου του δέρματος, συμπεριλαμβανομένου του μελανώματος [σ.σ. του πιο επιθετικού και απειλητικού για τη ζωή καρκίνου του δέρματος]. Έξι στις δέκα περιπτώσεις μελανώματος οφείλονται σε υπερβολική έκθεση στον ήλιο».

Στην ίδια ανακοίνωση αναφέρεται ότι παράγοντες που μπορεί να αυξήσουν τον κίνδυνο ανάπτυξης μελανώματος είναι:

• το ανοιχτόχρωμο δέρμα (επειδή είναι λιγότερο προστατευμένο από την υπεριώδη ακτινοβολία),
• το ιστορικό ηλιακού εγκαύματος,
• η παρουσία πολλών ή ασυνήθιστων σπίλων και
• το οικογενειακό ιστορικό μελανώματος.

Το αμερικανικό Skin Cancer Foundation επισημαίνει ότι το 86% των μελανωμάτων οφείλεται στην έκθεση στην ακτινοβολία UV του ήλιου, όπως και το 90% των καρκίνων του δέρματος χωρίς μελάνωμα και το 80% των ορατών σημαδιών γήρανσης στις λευκές γυναίκες.

Η λύση δεν είναι, φυσικά, να μη μας βλέπει ποτέ ο ήλιος, αλλά να προστατευόμαστε: με γυαλιά, καπέλα, ρούχα που καλύπτουν το σώμα, αποφυγή της έκθεσης στον ήλιο μεταξύ 10 το πρωί και 4 το απόγευμα, και, το σημαντικότερο, με την εφαρμογή αντηλιακού (και συχνή επανάληψη).

Γιατί κυκλοφορεί ο μύθος ότι το αντηλιακό είναι επικίνδυνο;

Η ιστορία ξεκίνησε από έρευνες της αμερικανικής Υπηρεσίας Τροφίμων και Φαρμάκων, του γνωστού FDA. Εκεί αναφέρεται ότι έξι συστατικά που υπάρχουν στα αντηλιακά με χημικά φίλτρα (για τις ιδιότητες και τις διαφορές των χημικών και των φυσικών φίλτρων μπορείς να διαβάσεις εδώ) απορροφώνται συστηματικά από το σώμα μέσω του δέρματος. Αυτά τα συστατικά είναι:

• η  αβοβενζόνη (avobenzone),
• η οξυβενζόνη (oxybenzone),
• το οκτοκρυλένιο (octocrylene),
• το σαλικυλικό ομομενθύλιο (homosalate),
• το σαλικυλικό οκτύλιο (octisalate) και
• το οκτανικό οξύ (octinoxate).

Οι έρευνες δείχνουν ότι μέχρι και αρκετές εβδομάδες έπειτα από την τελευταία χρήση αυτά τα συστατικά ανιχνεύονται στο δέρμα και στο αίμα. Ποιος είναι, λοιπόν, ο κίνδυνος;

Illustration / Χριστίνα Αβδίκου

Η Empily Spilman, σύμβουλος του Environmental Working Group, μη κερδοσκοπικής οργάνωσης για την προστασία της ανθρώπινης υγείας και του περιβάλλοντος, αναφέρει ότι το οκτανικό οξύ και η οξυβενζόνη «έχουν συνδεθεί με τη διαταραχή του ενδοκρινικού συστήματος», δηλαδή της παραγωγής και έκκρισης των ορμονών, κάτι που μπορεί να προκαλέσει διάφορα προβλήματα υγείας, συμπεριλαμβανομένων ορισμένων τύπων καρκίνου. Ειδικά η οξυβενζόνη μπορεί να αυξήσει την πιθανότητα για εμφάνιση καρκίνου του μαστού και ενδομητρίωσης. Η έρευνα για την επίδραση των υπόλοιπων τεσσάρων συστατικών στο ενδοκρινικό σύστημα, για την οποία υπάρχουν ενδείξεις, είναι σε εξέλιξη.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει λάβει μέτρα από το 2021: έχει επιβάλει μείωση του ποσοστού της οξυβενζόνης και του σαλικυλικού ομομενθυλίου στις αντηλιακές συνθέσεις, ενώ αναμένεται και απόφαση σχετικά με την ασφάλεια του οκτανικού οξέος. Στις ΗΠΑ, αντίθετα, όπου επικρατούν διαφορετικά κριτήρια, οι συγκεντρώσεις των δύο πρώτων συστατικών επιτρέπεται να είναι υψηλότερες. Στη σύγχυση πάντως σχετικά με το τι είναι ασφαλές και τι όχι έρχεται να προστεθεί και το γεγονός ότι το οκτοκρυλένιο μπορεί με τον καιρό να αποσυντεθεί σε μια καρκινογόνα ουσία, τη βενζοφαινόνη.

Ποια αντηλιακά είναι, τελικά, ασφαλή

Καταρχάς, οι κίνδυνοι από την έκθεση στον ήλιο χωρίς προστασία είναι δεδομένοι και δεν χωρούν αμφισβήτηση. Το αντηλιακό, σύμφωνα με τους ειδικούς, είναι εντελώς απαραίτητο, και οι αμφιβολίες για τις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις ορισμένων συστατικών του στην υγεία μας δεν πρέπει να μας αποτρέπουν από την ευλαβική εφαρμογή του. Αυτές οι αμφιβολίες εντοπίζονται σε ορισμένα χημικά φίλτρα και μπορεί να βασίζονται ακόμα και σε έρευνες σε ζώα και όχι σε ανθρώπους, αλλά η αυστηρότητα των κανονισμών της ΕΕ εγγυάται ότι δεν επιβαρύνουμε τον οργανισμό μας αν χρησιμοποιούμε αντηλιακά με τέτοια φίλτρα.

Από την άλλη, αν θέλεις να αισθάνεσαι απόλυτα ασφαλής, υπάρχει η επιλογή των αντηλιακών με φυσικά φίλτρα, δηλαδή οξείδιο του ψευδαργύρου και διοξείδιο του τιτανίου, τα οποία δεν εισχωρούν από το δέρμα στο εσωτερικό του σώματος (γι’ αυτό αφήνουν και «βαρύτερη» αίσθηση). Και εδώ υπάρχει μια υποσημείωση: το διοξείδιο του τιτανίου θεωρείται καρκινογόνο αν εισέλθει στο σώμα από την αναπνευστική οδό, γι’ αυτό πρέπει να αποφεύγεις προϊόντα σε μορφή πούδρας ή σπρέι που το περιέχουν. Η Spilman συμβουλεύει επίσης να αποφεύγεις τα αντηλιακά που περιέχουν αόριστα «άρωμα», γιατί εκεί μπορεί να κρύβονται κάποια δυνητικά επιβλαβή χημικά, όπως φθαλικές ενώσεις, και να προτιμάς τα παιδικά αντηλιακά, τα οποία παρασκευάζονται γενικά με αυστηρότερες προδιαγραφές ασφαλείας.