ΑΥΤΟ ΤΟ ΛΑΘΟΣ ΣΕ ΑΠΟΜΑΚΡΥΝΕΙ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΑΛΛΟΥΣ (ΚΑΙ ΑΠΟ ΤΟΝ ΕΑΥΤΟ ΣΟΥ)

Μήπως λογοκρίνεις όσα νιώθεις; Μήπως δεν επιτρέπεις στον πόνο σου να εκφραστεί, όταν βλέπεις γύρω σου μεγαλύτερα βάσανα; Μάθε πώς η σύγκριση του πόνου ή της χαράς μπορεί να σε απομακρύνει από τους άλλους και να σε αποξενώσει ακόμη κι από τον ίδιο σου τον εαυτό.

Σενάριο πρώτο: Συναντάς έναν παλιό συνάδελφο μετά από καιρό. Σου διηγείται τα δυσάρεστα νέα του. Χώρισε μετά από 10 χρόνια γάμου και αισθάνεται να βουλιάζει στην κατάθλιψη. Η αλήθεια είναι ότι εσύ περνάς πολύ καλά το τελευταίο διάστημα. Βρήκες νέο σύντροφο με τον οποίο για πρώτη φορά νιώθεις ότι έχεις μια φυσιολογική σχέση. Ξαφνικά ντρέπεσαι. Νιώθεις ότι δεν δικαιούσαι να μιλήσεις, κουνάς με συγκατάβαση το κεφάλι, δεν λες τίποτε για σένα και απομακρύνεσαι.

Σενάριο δεύτερο: Μπαίνεις στο Instagram, αναζητώντας τον λογαριασμό μιας φίλης για να της στείλεις μήνυμα να τα πείτε. Πήρες μια μικρή αύξηση και θέλεις να την κεράσεις. Τη βλέπεις να αστράφτει δίπλα στην πισίνα του υπερπολυτελούς ξενοδοχείου όπου κάνει διακοπές. Τι να της πει η δική σου χαρά, που ούτε ως τον Ωρωπό δεν μπορεί να σε στείλει διακοπές; Δεν της στέλνεις ποτέ εκείνο το μήνυμα.

Τα παραπάνω σενάρια έχουν ένα κοινό που μπορεί να σε αποξενώσει από τους άλλους. Και στις δύο περιπτώσεις, το πρόβλημα είναι η σύγκριση των συναισθημάτων. Όχι απλώς η σύγκριση των ανθρώπων και των περιστάσεων, αλλά των ίδιων των συναισθημάτων.

H σύγκριση των συναισθημάτων είναι ο λόγος που δεν μπορείς να νιώσεις την παραμικρή χαρά μέσα στη ζοφερή πραγματικότητα των ημερών μας: Η σκέψη σου για τους άμαχους στη Λωρίδα της Γάζας, η απογοήτευσή σου για τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής, τα αυξανόμενα επεισόδια γυναικοκτονιών, η ανασφάλεια που προκαλούν οι σύγχρονες κυβερνήσεις...

Εικονογράφηση: Ελένη Καστρινογιάννη

Πόνος και χαρά: Μετριούνται τα συναισθήματα;

Υπάρχει πολύς πόνος στον κόσμο. Και συνεχώς μαθαίνεις άσχημα νέα για τους ανθρώπους γύρω σου. Ίσως τα δικά σου προβλήματα μοιάζουν ασήμαντα μπροστά στων άλλων. Μπορεί να συμβαίνει και το αντίθετο. Ωστόσο, σε καμία από τις δύο περιπτώσεις δεν καταφέρνεις να συντονιστείς με τους άλλους ανθρώπους, επειδή πέφτεις στην παγίδα να μετράς τα συναισθήματα με ένα φανταστικό «πονόμετρο» που υπάρχει μέσα στο κεφάλι σου και υπολογίζει πόσο πονάς εσύ και πόσο εκείνοι.

«Δεν θέλω να σου λέω ότι πονάει ο ώμος μου. Ντρέπομαι ενώ εσύ αντιμετωπίζεις χρόνιο πόνο τόσο καιρό», μου λέει μια καλή φίλη και νιώθω ότι βάζει ένα παραπέτασμα ανάμεσά μας. Παρότι, έχω περάσει δύσκολα με τους πόνους μου, αυτό δεν σημαίνει ότι δεν επιτρέπεται στους άλλους να πονάνε λιγότερο από μένα. Αν μάλιστα αυτό τους εμποδίζει να μου μιλάνε για τα δικά τους προβλήματα, αισθάνομαι σαν να μου απαγορεύουν να είμαι δίπλα τους, άρα και καλή τους φίλη.

Κάτι παρεμφερές νιώθω κι όταν κάποιος αδιαφορεί παντελώς για το πρόβλημα που του εκθέτω και συνεχίζει να μου μιλάει για το πόσο τέλεια πέρασε στο ταξίδι που έκανε πρόσφατα. Υπάρχει ένας κοινός παρονομαστής: η αποσύνδεση.

Μήπως λογοκρίνεις όσα νιώθεις;

Πολλές φορές αυτή η αποσύνδεση γίνεται εσωτερικά και αφορά εσένα και κανέναν άλλο. Το να μην επιτρέπεις στον εαυτό σου να χαρεί με την επιτυχία του παιδιού σου επειδή ένας καλός φίλος είχε ένα ατύχημα, σε αποσυνδέει από τα δικά σου υγιή συναισθήματα.

ΟΙ ΣΤΙΓΜΕΣ ΘΑΥΜΑΣΜΟΥ ΚΑΙ ΣΥΝΔΕΣΗΣ ΜΕ ΤΗ ΧΑΡΑ ΔΕΝ ΜΑΣ ΑΠΟΣΠΟΥΝ ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΟΝΟ ΓΥΡΩ ΜΑΣ. ΜΑΣ ΥΠΕΝΘΥΜΙΖΟΥΝ ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΑΚΟΜΑ ΔΥΝΑΤΟ.

Οι ειδικοί μάς συμβουλεύουν να εξηγούμε στα παιδιά ότι όλα τα συναισθήματα είναι αποδεκτά και καλά, ώστε να αναπτύξουν ψυχική ανθεκτικότητα και αυτοεκτίμηση, αλλά τι κάνουμε εμείς με τα δικά μας συναισθήματα; Πόσο τους επιτρέπουμε να υπάρχουν, να ανάβουν και να σβήνουν όπως κάνουν πάντα τα συναισθήματα και να διαδέχονται το ένα το άλλο, όταν τα περνάμε από τη λογοκρισία του νου;

Στην προσπάθειά μας να είμαστε δίκαιοι, άθελά μας συγκρίνουμε τον πόνο. Προσπαθούμε να τον μετρήσουμε, να κατατάξουμε ποιανού η θλίψη είναι πιο νόμιμη, ποιανού η καταστροφή αξίζει περισσότερο, λες και η θλίψη πρέπει να περάσει μια δοκιμασία πριν κερδίσει την ενσυναίσθησή μας.

Όταν συμβαίνει κάτι όμορφο, κάτι ελπιδοφόρο, περνάμε τη χαρά από το ίδιο μέτρο: Μοιάζει να πρέπει να εξηγήσουμε γιατί χαμογελάμε, ενώ ο κόσμος πονάει. Διστάζουμε να γιορτάσουμε, φοβούμενοι ότι θα φανούμε αναίσθητοι. Αλλά αυτές οι στιγμές θαυμασμού και σύνδεσης με τη χαρά δεν μας αποσπούν από τον πόνο γύρω μας. Αντίθετα, μας υπενθυμίζουν τι είναι ακόμα δυνατό. Είναι εκεί για να μας πουν ότι υπάρχει ελπίδα και να υπογραμμίσουν ότι η ζωή είναι μια εναλλαγή πόνου και χαράς.

Στη ζωή, πόνος και χαρά συνυπάρχουν και εναλλάσσονται

Η Catherine Birndorf, MD, ψυχίατρος, ιδρύτρια και διευθύντρια του Κέντρου Μητρότητας της Νέας Υόρκης, συνηθίζει να λέει στους θεραπευόμενούς της: «Η ζωή δεν είναι ούτε το ένα ούτε το άλλο. Μπορούμε να θρηνήσουμε και αμέσως μετά να γιορτάσουμε. Μπορούμε να νιώθουμε χαμένοι και να βρίσκουμε νόημα».

Ο Viktor Frankl, νευρολόγος - ψυχολόγος και επιζών του Ολοκαυτώματος που έχασε τους γονείς, τον αδελφό και την έγκυο σύζυγό του στα ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης, γράφει στο βιβλίο του Το νόημα της ζωής:

«Ο πόνος ενός ανθρώπου είναι παρόμοιος με τη συμπεριφορά ενός αερίου. Εάν μια ορισμένη ποσότητα αερίου αντλείται σε έναν άδειο θάλαμο, θα γεμίσει τον θάλαμο πλήρως και ομοιόμορφα, ανεξάρτητα από το πόσο μεγάλος είναι ο θάλαμος. Έτσι, ο πόνος γεμίζει εντελώς την ανθρώπινη ψυχή και το συνειδητό μυαλό, ανεξάρτητα από το αν ο πόνος είναι μεγάλος ή μικρός. Επομένως, το μέγεθος του ανθρώπινου πόνου είναι κάτι απολύτως σχετικό».

Η ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ ΔΙΕΥΡΥΝΕΤΑΙ ΟΤΑΝ ΣΤΕΚΟΜΑΣΤΕ ΜΕ ΕΝΣΥΝΑΙΣΘΗΣΗ ΑΠΕΝΑΝΤΙ ΣΕ ΚΑΘΕ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗ ΙΣΤΟΡΙΑ, ΟΧΙ ΜΟΝΟ ΣΤΗΝ ΠΙΟ ΔΥΝΑΤΗ.

Ο ψυχίατρος Σπύρος Καλημέρης υπογραμμίζει ότι υπάρχουν πολιτισμικές διαφορές στον τρόπο που τα συναισθήματα βιώνονται και γίνονται αντιληπτά. «Οι Δυτικοί λαοί αντιμετωπίζουν την ευτυχία και τη θλίψη ως αντίθετα φαινόμενα τα οποία δεν μπορούν να συνυπάρξουν. Κατά την έντονη προσπάθειά τους να επιτύχουν την ευτυχία, αποφεύγουν ενεργά τα αρνητικά συναισθήματα, πιστεύοντας ότι θα απειλήσουν την ευημερία τους. Αντίθετα, οι λαοί της Ανατολής είναι πιο δυναμικοί στο να βιώνουν αντιφατικά συναισθήματα ταυτόχρονα. Αναγνωρίζουν ότι υπάρχει πάντα μια δόση θλίψης σε κάθε στιγμή ευτυχίας, ενώ ταυτόχρονα μπορούν να βρουν χαρά ακόμη και στις πιο δύσκολες στιγμές. Έτσι, οι αρνητικές εμπειρίες δεν αποτελούν απειλή για εκείνους, καθώς δεν εμποδίζουν την ανάδειξη της ευτυχίας. Αναγνωρίζουν ότι τα συναισθήματα αλλάζουν συνεχώς, όπως και ο άνθρωπος» λέει ο ειδικός, φωτίζοντας και μια άλλη διάσταση του θέματος.

Η συναισθηματική πολυπλοκότητα είναι μια σημαντική πτυχή της ψυχολογίας μας. Σπάνια βιώνουμε ένα μόνο συναίσθημα. Αντίθετα, βιώνουμε ένα μείγμα συναισθημάτων ταυτόχρονα. Μπροστά σε ένα νέο ξεκίνημα στη ζωή, για παράδειγμα, ένα κομμάτι μας μπορεί να είναι ενθουσιασμένο, ένα άλλο αγχωμένο, ένα άλλο αισιόδοξο και ένα τελευταίο να φοβάται τη νέα αυτή εμπειρία.

Γιατί δεν πρέπει να συγκρίνεις τα συναισθήματά σου;

Αν θα θέλαμε να συνοψίσουμε όλα τα παραπάνω, ούτως ώστε να καταδείξουμε τις αρνητικές επιπτώσεις της σύγκρισης των συναισθημάτων, θα σημειώναμε 5 βασικά προβλήματα:

1. Η σύγκριση των συναισθημάτων μας με αυτά που αντιλαμβανόμαστε ως «φυσιολογικά» ή «καλύτερα» μπορεί να δημιουργήσει μια αίσθηση ανεπάρκειας ή αποτυχίας.
2. Η διαρκής σύγκριση μπορεί να οδηγήσει σε αμφισβήτηση των δικών μας αντιδράσεων και της αυθεντικότητάς μας, πράγμα που με τη σειρά του μπορεί να καταλήξει σε αποξένωση από τον εαυτό.
3. Εάν οι συγκρίσεις υπογραμμίζουν σταθερά τις αντιληπτές διαφορές μεταξύ του εαυτού μας και των άλλων, το αποτέλεσμα μπορεί να είναι να αποσυρθούμε σταδιακά από τις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις και να απομονωθούμε.
4. Η διαρκής κριτική των συναισθημάτων μας σε σχέση με των άλλων δυσχεραίνει την ενσυναίσθηση και εντείνει την αποξένωση.
5. Τέλος, αρνητικές κοινωνικές συγκρίσεις, όπως αυτές που προκύπτουν από τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης, μπορεί να προκαλέσουν ή να επιδεινώσουν τα συναισθήματα άγχους και κατάθλιψης, συμβάλλοντας περαιτέρω στην αποξένωση.

Ο πόνος δεν είναι διαγωνισμός. Η σύγκριση του πόνου το μόνο που πετυχαίνει είναι να μας αποσυνδέει. Η αλληλεγγύη διευρύνεται όταν στεκόμαστε με ενσυναίσθηση απέναντι σε κάθε ανθρώπινη ιστορία, όχι μόνο στην πιο δυνατή. Η αναγνώριση του πόνου κάποιου άλλου δεν σβήνει τον δικό μας. Και το να χαιρόμαστε με τη χαρά κάποιου άλλου δεν μειώνει τα δικά μας προβλήματα. Ίσως απλώς ανοίγει μια πόρτα στον συνάνθρωπο, στην ελπίδα και στην παραδοχή ότι όλα είναι σημαντικά.

Βρείτε εδώ τα audio articles που είναι διαθέσιμα αυτή τη στιγμή.

Για να ακούτε τα άρθρα του OW που είναι διαθέσιμα σε ηχητική μορφή, μπορείτε να μας ακολουθήσετε σε Spotify και σε Apple Podcasts.