ΓΙΑΤΙ ΚΑΝΟΥΜΕ ΜΑΖΟΧΙΣΤΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ

Μια ψυχολόγος εξηγεί τι σημαίνει πραγματικά ο όρος μαζοχισμός και πώς η ψυχική αυτή κατάσταση συνδέεται όχι μόνο με την αγάπη και τις σχέσεις μας με τους άλλους, αλλά και με τον ίδιο μας τον εαυτό.

Η λέξη «μαζοχισμός» πήρε το όνομά της από τον Αυστριακό συγγραφέα Λεοπόλδο φον Ζάχερ-Μάζοχ, τον πρώτο άνθρωπο που έγραψε για τις συμπεριφορές και τις ψυχικές διεργασίες που εμπίπτουν στα χαρακτηριστικά του επονομαζόμενου σήμερα μαζοχισμού.

Ο μαζοχισμός, όπως και οι περισσότερες ψυχολογικές διαστροφές, δεν αποτελεί πρόβλημα από μόνος του. Αποτελεί το σύμπτωμα ενός προβλήματος, που έχει τις ρίζες του στον τρόπο που έχουμε μάθει να σχετιζόμαστε με τους σημαντικούς άλλους και εν τέλει με τον ίδιο μας τον εαυτό. Αποτελεί μια ψυχική κατάσταση πρόκλησης πόνου, μέσα από τον οποίο το άτομο λαμβάνει παράλληλα έντονη ευχαρίστηση και ηδονή.

Αν είχε φωνή ο μαζοχισμός, θα έλεγε: «Χρειάζεται να πονέσω και να ταλαιπωρηθώ, για να πετύχω τον στόχο μου. Τότε μόνο θα αισθάνομαι ικανοποιημένος με τον εαυτό μου. Θα βασανιστώ, αλλά έτσι πρέπει να γίνει. Αυτό είναι το σωστό».

Μαζοχισμός, η συνύπαρξη αντιθέτων

Πώς γίνεται ο ψυχικός πόνος να έχει μέσα του ηδονή; Φαίνονται δύο τελείως αντιφατικοί όροι για να μπορούν να συνυπάρχουν στην ίδια ψυχική κατάσταση. Ωστόσο, κάποιες φορές το ένα μπορεί να φέρνει το άλλο. Πώς;

Μια περίπτωση είναι όταν έχω μάθει να λαμβάνω αγάπη μέσα από την αυστηρότητα, μέσα από πολλά «πρέπει» και περιορισμούς. Για παράδειγμα, μία μητέρα που χτυπάει το παιδί της για να το «συμμορφώσει» τείνει να δημιουργεί μετέπειτα ένα ασυνείδητο αίσθημα ενοχής στο παιδί, το οποίο νιώθει ότι για κάποιο λόγο αξίζει την τιμωρία, αξίζει να βασανίζεται. Έτσι, όταν το παιδί γίνεται ενήλικας, επαναλαμβάνει το μοτίβο αυτό μέσω του μαζοχισμού.

Εικονογράφηση: Χριστίνα Αβδίκου

Πολλές φορές, το άτομο υποσυνείδητα θεωρεί ότι προκαλώντας πόνο στον εαυτό του θα πάρει μακροπρόθεσμα ένα μεγαλύτερο καλό, όπως λάμβανε μακροπρόθεσμα την αγάπη και την παρουσία της μαμάς μέσα από το ξύλο. Ο μαζοχισμός γίνεται ο τρόπος που μαθαίνει να σχετίζεται. Αντέχω π.χ. να είμαι μέσα σε μία κακοποιητική σχέση, γιατί βάζω πάνω από όλα τα παιδιά μου. Τα προστατεύω από ένα μεγαλύτερο κακό, που μπορεί να συμβεί αν χωρίσω.

Στον μαζοχισμό, ο ψυχικός πόνος είναι το τίμημα της σχέσης με τους άλλους. Αν δεν πονέσω, μοιάζει κάτι να μην πηγαίνει καλά. Ωστόσο, στον μαζοχισμό το άτομο χρειάζεται να αποδεσμεύσει και να αποσυνδέσει το γεγονός ότι για να του συμβεί κάτι καλό χρειάζεται να υποφέρει.

Ο ΜΑΖΟΧΙΣΜΟΣ ΑΠΟΤΕΛΕΙ ΜΙΑ ΕΣΩΤΕΡΙΚΕΥΜΕΝΗ ΜΟΡΦΗ «ΣΚΛΗΡΗΣ» ΑΓΑΠΗΣ, Η ΟΠΟΙΑ ΕΧΕΙ ΓΙΝΕΙ ΚΟΜΜΑΤΙ ΤΗΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑΣ ΜΑΣ.

Σε όρους ψυχανάλυσης, ο μαζοχισμός μεταφράζεται ως η εκτόνωση ενός ισχυρού και στυγνού Υπερεγώ. Το Υπερεγώ αντιπροσωπεύει το ηθικό μας κομμάτι, το οποίο έρχεται ως απόρροια των κοινωνικών επιταγών και των γονεϊκών απαγορεύσεων.

Ένας αυστηρός γονέας συχνά μεταφράζεται με την μορφή ενός εσωτερικευμένου τιμωρού, ο οποίος μας προστάζει να ενδώσουμε σε μία συγκεκριμένη ενέργεια/συμπεριφορά, χωρίς περιθώρια αμφισβήτησής του. Η μη υπακοή σε αυτόν τον τιμωρό ενέχει ενοχή και το άτομο ενδίδει στις προσταγές του Υπερεγώ προκειμένου να αποφύγει το ενοχικό συναίσθημα. Ο μαζοχισμός, λοιπόν, αποτελεί μία εσωτερικευμένη μορφή «σκληρής» αγάπης, η οποία πλέον έχει γίνει κομμάτι της προσωπικότητάς μας.

Σαδομαζοχισμός, δύο πλευρές του ίδιου νομίσματος

Ένα βήμα πέρα από τον μαζοχισμό είναι ο σαδομαζοχισμός, ο οποίος αν είχε φωνή, θα έλεγε: «Αν εγώ δεν είμαι καλά, δεν θέλω και οι άλλοι να είναι καλά. Τους κάνω την ζωή δύσκολη, ώστε να με συντροφεύσουν στην δυστυχία μου. Παίρνω ευχαρίστηση με το να προκαλώ στον άλλον πόνο». Χαρακτηριστικό παράδειγμα σαδομαζοχισμού είναι όταν ένας άνθρωπος στεναχωρημένος λόγω ενός δυσάρεστου γεγονός ασκεί ψυχολογικό πόλεμο στους οικείους του, προκειμένου να νιώσουν τον πόνο του και να τον συμπονέσουν με έναν εκβιαστικό, εμμονικό και σχεδόν «κακοποιητικό» τρόπο.

Ο σαδομαζοχισμός αποτελεί τις δύο πλευρές έκφρασης του ίδιου νομίσματος:

• Σαδιστής είναι αυτός που έχει μάθει να προσφέρει μια αγάπη που πονάει.
• Ο μαζοχιστής έχει μάθει να δέχεται μια αγάπη που πονάει.

Συχνά, αυτοί οι δύο όροι συνυπάρχουν στο ίδιο άτομο, αφού έχουν κοινή ρίζα: μία μορφή πόνου πίσω από τον οποίο έρχονται μεγαλύτερα καλά. Στον σαδομαζοχισμό η ανάγκη μας να λάβουμε ευχαρίστηση σκοντάφτει στις γονεϊκές και πολιτισμικές επιταγές. Έτσι, δημιουργείται μία διαστρεβλωμένη εικόνα της ηδονής και κατά συνέπεια ένα μείγμα πόνου-ηδονής. Τα δύο αυτά στοιχεία (πόνος και ηδονή) λειτουργούν ως συγκοινωνούντα δοχεία στην προσπάθεια του ανθρώπου να καλύψει την τάση πραγμάτωσής του και συνεπώς στην αναζήτηση της ευτυχίας του.

Δεν χωρά αμφιβολία ότι αναπαράγουμε τον κόσμο γύρω μας με τον τρόπο που μοιάζει «σωστός» για εμάς.

Η Αναστασία-Χαρά Καραγιάννη είναι Ψυχολόγος, Προσωποκεντρική Ψυχοθεραπεύτρια.

Βρείτε εδώ τα audio articles που είναι διαθέσιμα αυτή τη στιγμή.

Για να ακούτε τα άρθρα του OW που είναι διαθέσιμα σε ηχητική μορφή, μπορείτε να μας ακολουθήσετε σε Spotify και σε Apple Podcasts.