ΓΙΑΤΙ ΣΥΜΠΕΡΙΦΕΡΕΣΑΙ ΣΑΝ ΠΑΙΔΙ ΟΤΑΝ ΒΡΙΣΚΕΣΑΙ ΜΕ ΤΗΝ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΣΟΥ;

Το να βρεθείς με την οικογένεια σε κάποιο τραπέζι στις γιορτές μπορεί να σε πισωγυρίσει συναισθηματικά και να νιώσεις αδύναμος, όπως τότε που ήσουν μικρό παιδί. Μάθε γιατί συμβαίνει αυτό και πώς θα το διαχειριστείς.

Το σενάριο είναι γνωστό και επαναλαμβάνεται με το που έρχονται γιορτές και η παλιά οικογένεια μαζεύεται γύρω από ένα τραπέζι όπως τότε που ήσουν παιδί. Παρότι έχεις τώρα τη δική σου οικογένεια, είσαι επικεφαλής μιας ομάδας στη δουλειά σου και τα βγάζεις πέρα μια χαρά, παρότι φίλοι και γνωστοί σε εκτιμούν και μπορείς να έχεις μαζί τους μια αληθινά ισότιμη σχέση, εκεί, γύρω από μερικές πιατέλες με φαγητό, ο ενήλικος εαυτός σου μοιάζει να σε εγκαταλείπει και στη θέση του επιστρέφει το μικρό και συχνά πληγωμένο παιδί.

Η μικρότερη αδελφή σου κάνει ένα σχόλιο για το βάρος σου; Γίνεσαι ξανά 13, νιώθεις ανεπαρκής και μπαίνεις σε θέση άμυνας, παρόλο που έχεις μια υγιή σχέση με το σώμα σου. Ο πατέρας σου έχει να πει κάτι επικριτικό για την καριέρα σου; Πιάνεις τον εαυτό σου να εξηγεί και να δικαιολογεί σαν έφηβος που αναζητά έγκριση, παρόλο που δεν έχεις τίποτα να αποδείξεις. Και κάπως έτσι, το οικογενειακό τραπέζι σού χαλάει την ημέρα...

Γιατί συμβαίνει αυτό; Όπως λέει ο Αμερικανός Chester Chet Sunde, κλινικός ψυχολόγος με ειδίκευση στο μετατραυματικό στρες, ο ψυχισμός μας ανέπτυξε τη θεμελιώδη δομή του μέσα στο οικογενειακό μας σύστημα.

Εκεί μάθαμε ποια μέρη του εαυτού μας ήταν αποδεκτά, ποια έπρεπε να κρυφτούν, πώς να τραβήξουμε την προσοχή, πώς να παραμείνουμε ασφαλείς. Αυτά τα μοτίβα κωδικοποιήθηκαν βαθιά, όχι μόνο ως αναμνήσεις, αλλά ως αυτόματες ψυχολογικές αντιδράσεις.

Εικονογράφηση: Χριστίνα Αβδίκου

Όταν λοιπόν επιστρέφουμε στο οικογενειακό πλαίσιο, ακόμη και δεκαετίες αργότερα, αυτά τα παλιά πρότυπα επανενεργοποιούνται. Όχι επειδή τα αδέλφια σου σε «κάνουν» να οπισθοδρομήσεις, αλλά επειδή το γνώριμο περιβάλλον ως σύνολο ενεργοποιεί αυτόματα τις αμυντικές δομές που έχτισες σε αυτό το πλαίσιο.

Γιατί νιώθεις να χάνεις τον εαυτό σου στο τραπέζι με την οικογένεια;

Το ερώτημα είναι το εξής: Τι πραγματικά καταρρέει όταν παλινδρομείς; Πολύ προτού αποκτήσεις τη συγκροτημένη προσωπικότητα που έχεις ως ενήλικας, λαχταρούσες την επικύρωση, χρειαζόσουν να νιώθεις ασφαλής ως παιδί, αλλά η δική σου κρίση είτε δεν είχε ακόμη αναπτυχθεί είτε δεν γινόταν σεβαστή.

ΣΤΑ ΤΡΑΠΕΖΙΑ ΤΩΝ ΓΙΟΡΤΩΝ ΝΙΩΘΕΙΣ ΜΙΑ ΕΠΕΙΓΟΥΣΑ ΑΝΑΓΚΗ ΝΑ ΑΠΟΔΕΙΞΕΙΣ ΠΟΙΟΣ ΕΙΣΑΙ ΚΑΙ ΝΑ ΥΠΕΡΑΣΠΙΣΤΕΙΣ ΕΠΙΛΟΓΕΣ ΠΟΥ ΔΕΝ ΧΡΕΙΑΖΕΤΑΙ.

Αυτό που καταρρέει είναι η σταθερή αίσθηση του ποιος είσαι. Την έχεις στην επαγγελματική σου ζωή, την έχεις με τους φίλους σου και στα περισσότερα περιβάλλοντα μέσα στα οποία κινείσαι, αλλά διαλύεται στο οικογενειακό τραπέζι. Όχι εντελώς, πάντως αρκετά ώστε να ενεργείς σαν παιδί. Ή τουλάχιστον όχι εκ μέρους του ενήλικου εαυτού σου.

Πώς η αναγνώριση μπορεί να βοηθήσει;

Ο Chester Chet Sunde, μετά από έρευνα αλλά και κλινική εμπειρία, έχει καταλήξει στο εξής: Το να αναγνωρίζουμε τα αμυντικά μοτίβα όταν συμβαίνουν, ακόμη και χωρίς να τα αλλάζουμε, μειώνει αυτομάτως την ισχύ τους. Τη στιγμή που μπορείς να σκεφτείς «παλινδρομώ τώρα», έχεις ήδη δημιουργήσει κάποια απόσταση από το μοτίβο.

Πώς θα το αναγνωρίσεις; Συχνά εκείνο που αντιδρά πρώτο είναι το σώμα: ένταση στο στήθος ή τον λαιμό, ρηχή αναπνοή, κόμπος στο στομάχι... Συναισθηματικά, παρατηρείς δυσανάλογες αντιδράσεις: μεγάλο θυμό, αδικαιολόγητο άγχος, αίσθημα κριτικής ακόμη κι όταν τα σχόλια είναι ουδέτερα...

Αλλά το πιο ενδεικτικό είναι ότι νιώθεις μια επείγουσα ανάγκη να αποδείξεις ποιος είσαι και να υπερασπιστείς επιλογές που δεν απαιτούν υπεράσπιση.

Άλλες φορές μπορεί να πιάσεις τον εαυτό σου να επιστρέφει σε παλιούς οικογενειακούς ρόλους: ο ειρηνοποιός, ο αποδιοπομπαίος τράγος, το καλό παιδί. Ή να ανταγωνίζεσαι με τα αδέλφια σου για ασήμαντα πράγματα. Ή να αναζητάς την έγκριση που στην πραγματικότητα δεν χρειάζεσαι.

Όμως, ο ολοκληρωμένος ενήλικας που πλέον είσαι δεν εξαφανίζεται κατά τη διάρκεια της παλινδρόμησης. Μπορεί να επισκιάζεται προσωρινά από παλιότερα μοτίβα, αλλά είναι ακόμα εκεί.

ΟΤΑΝ ΕΠΙΣΤΡΕΦΟΥΜΕ ΣΤΟ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ, ΕΝΕΡΓΟΠΟΙΟΥΝΤΑΙ ΟΙ ΑΜΥΝΤΙΚΕΣ ΔΟΜΕΣ ΠΟΥ ΧΤΙΣΑΜΕ ΕΝΤΟΣ ΤΟΥ.

Έχεις περάσει χρόνια χτίζοντας μια ολοκληρωμένη αίσθηση του εαυτού σου: έχεις λογική κρίση, συναισθηματική σταθερότητα, ικανότητα να ξέρεις τι θες. Αυτό δεν εξαφανίζεται μόνο και μόνο επειδή βρίσκεσαι με την οικογένειά σου στο τραπέζι της παιδικής σου ηλικίας. Απλώς δεν έχει το πάνω χέρι τη δεδομένη στιγμή.

Αναζήτησε συνειδητά τον ενήλικο εαυτό σου

Τα παλιά μοτίβα είναι ενεργά και ισχυρά, αλλά ο ενήλικος εαυτός σου είναι ακόμα παρών, εξακολουθεί να παρατηρεί, εξακολουθεί να είναι ικανός να κάνει επιλογές ακόμη και από μια εν μέρει οπισθοδρομική κατάσταση.

ΤΗ ΣΤΙΓΜΗ ΠΟΥ ΜΠΟΡΕΙΣ ΝΑ ΣΚΕΦΤΕΙΣ «ΠΑΛΙΝΔΡΟΜΩ ΤΩΡΑ», ΕΧΕΙΣ ΗΔΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΗΣΕΙ ΚΑΠΟΙΑ ΑΠΟΣΤΑΣΗ ΑΠΟ ΤΟ ΜΟΤΙΒΟ.

Ο αδελφός σου μπορεί να ενεργοποιήσει το παλιό μοτίβο και να σε κάνει να νιώθεις ότι δεν είσαι ποτέ αρκετός, όμως υπάρχει χώρος ανάμεσα στο να νιώθεις το παλιό μοτίβο και να ενεργείς από αυτό. Εκεί βρίσκεται ο συγκροτημένος, ενήλικος εαυτός σου. Εκεί υπάρχει η όποια ελευθερία έχεις.

Δεν θα ισχυριστούμε ότι μπορείς να αποτρέψεις εντελώς το πισωγύρισμα. Τα μοτίβα είναι πολύ βαθιά, το οικογενειακό πλαίσιο πολύ ισχυρό. Αλλά είναι είναι φυσιολογικό και είναι ΟΚ.

Τι μπορείς να κάνεις;

Καταρχάς, παρατήρησε πότε συμβαίνει. Νιώσε τα πόδια σου στο έδαφος και προσπάθησε να θυμάσαι ποιος έχεις γίνει. Ύστερα επίλεξε μια απάντηση συνειδητά αντί να αντιδράς αυτόματα.

Δεν θα είσαι τέλειος. Μπορεί να ξαναγίνεις για λίγο 15, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι απέτυχες. Επιβεβαιώνει απλώς ότι τα μοτίβα είναι ισχυρά και σε καμία περίπτωση δεν υποδηλώνει ότι ο ενήλικος, συγκροτημένος εαυτός σου εξαφανίζεται. Είναι ακόμη εκεί και έχει περισσότερες επιλογές στο πισωγύρισμα απ' ό,τι νομίζει. Όχι απεριόριστες, αλλά αρκετές.