ΥΠΑΡΧΕΙ ΜΙΑ ΣΙΩΠΗ ΠΟΥ ΦΕΡΝΕΙ ΚΟΝΤΑ ΤΟ ΖΕΥΓΑΡΙ

Η σιωπή στη σχέση μπορεί να είναι τρόπος σύνδεσης και επικοινωνίας. Νέα έρευνα δείχνει ότι οι βουβές στιγμές ανάμεσα στα ζευγάρια μπορεί όχι μόνο να φθείρουν αλλά και να δυναμώνουν, να γίνουν πηγή γαλήνης, εγγύτητας και αγάπης.

Ένα ζευγάρι κάθεται στο παγκάκι ενός πάρκου. Εκείνος χαζεύει τα σύννεφα που κινούνται νωχελικά στον απογευματικό ουρανό. Εκείνη έχει χαθεί στις σελίδες του βιβλίου της. Γλυκιά εικόνα δυο ερωτευμένων; Ψυχρή αποτύπωση μιας απομάκρυνσης; Λίγο κι απ’ τα δύο; Η σκηνή επιδέχεται πολλές ερμηνείες, όχι απαραιτήτως εύκολες.

Οι επιστήμονες έχουν αφιερώσει δεκαετίες ερευνών για να δείξουν στα ζευγάρια πώς να μιλάνε μεταξύ τους για να επικοινωνούν καλύτερα, πώς να εκφράζουν συναισθήματα, να διαχειρίζονται συγκρούσεις, να διεκδικούν και να συμβιβάζονται – πολλά λόγια μα και πράξεις, αφήνοντας εκτός συζήτησης την πολύτιμη σιωπή.

Αυτήν την «άγνωστη χώρα» αποφάσισε να εξερευνήσει η Δρ Netta Weinstein από το Πανεπιστήμιο του Reading, μελετώντας όσα συμβαίνουν στο ζευγάρι στα διαστήματα που ενεργοποιούν τη σίγαση. Η έρευνά της, που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Motivation and Emotion, έδειξε ότι τέτοιες βουβές στιγμές έχουν ενδεχομένως μεγαλύτερη αξία απ’ όση θα πιστεύαμε – πολύ πιθανώς και για εκείνο το ζευγάρι που κάθεται απέναντί σου χωρίς να ανταλλάσσουν κουβέντα, χωμένοι με τα μούτρα στο κινητό.

Εικονογράφηση: Ελένη Καστρινογιάννη

Τα τρία είδη σιωπής

Η Δρ Weinstein και η ομάδα της απευθύνθηκαν σε ζευγάρια φοιτητών και μεγαλύτερων ενηλίκων με τα οποία συνεργάζονταν ήδη, ζητώντας τους να περιγράψουν τα διαστήματα σιωπής με τους συντρόφους τους· όχι τις αμήχανες παύσεις κατά τη συζήτηση σε κάποιο δείπνο, αλλά την παρατεταμένη, απτή σχεδόν σιωπή ανάμεσα σε ανθρώπους με κοινή ζωή.

Η έρευνα αποκάλυψε ότι η σιωπή δεν είναι μία και ίδια για όλους. Αντιθέτως, διακρίνεται σε κατηγορίες, καθεμία με τα δικά της ποιοτικά χαρακτηριστικά και ξεχωριστό συναισθηματικό αποτύπωμα.

Οι τρεις βασικές μορφές σιωπής ανάμεσα στα ζευγάρια ήταν:

• Η αβίαστη ή οικεία σιωπή (intrinsic), εκείνη που αναδύεται φυσικά, όταν οι σύντροφοι αισθάνονται αρκετά άνετα ώστε να μη χρειάζονται λόγια.
• Η αγχώδης ή εσωτερικευμένη σιωπή (introjected), όταν κάποιος φοβάται να μιλήσει, καταπνίγει τις σκέψεις του και ανησυχεί για το πώς θα αντιδράσει ο άλλος.
• Η εχθρική ή τιμωρητική σιωπή (external), όταν η απουσία του λόγου γίνεται σκόπιμα δίκην ποινής ή για να τονιστεί η απόσταση και ψυχρότητα.

Υπάρχουν εντούτοις και φορές που η σιωπή απλώς συμβαίνει, χωρίς να φέρει κάποια ιδιαίτερη σημασία πέρα από τα τυχαία κενά στην ανθρώπινη αλληλεπίδραση.

ΔΕΝ ΧΡΕΙΑΖΕΤΑΙ ΠΑΝΤΑ ΝΑ ΓΕΜΙΖΟΥΜΕ ΤΟΝ ΧΩΡΟ ΜΕ ΛΟΓΙΑ· ΟΙ ΣΤΙΓΜΕΣ ΣΙΩΠΗΣ ΜΠΟΡΟΥΝ ΝΑ ΓΙΝΟΥΝ ΙΣΧΥΡΟ ΜΕΣΟ ΣΥΝΔΕΣΗΣ.

Τα κίνητρα και ο αντίκτυπος της σιωπής

Η ομάδα της Weinstein πραγματοποίησε τέσσερα διαφορετικά πειράματα:

1. Κάποιοι από τους συμμετέχοντες έπρεπε να ανακαλέσουν πρόσφατα επεισόδια σιωπής.
2. Άλλοι κατέγραφαν τις βουβές στιγμές τους καθημερινά για δύο εβδομάδες.
3. Υπήρξαν ομάδες που κλήθηκαν να θυμηθούν συγκεκριμένους τύπους σιωπής με βάση το κίνητρο πίσω από την απόφαση να μη μιλάνε.
4. Μια ομάδα ανέτρεξε στα διαστήματα σιωπής σε σχέσεις που είχαν αποτύχει.

Όλοι ανέφεραν τη συχνότητα, τα συναισθήματα και την ικανοποίηση από τη σχέση τους, με δηλώσεις όπως «επειδή φοβόμουν ότι θα θύμωνε αν έλεγα κάτι», «επειδή λατρεύω τις στιγμές που μπορώ να είμαι δίπλα του/της ακόμα κι αν δεν μιλάμε», «επειδή ήθελε να σωπάσω», «επειδή ήθελα να νιώσει άσχημα» και «επειδή δεν χρειαζόταν να μιλήσω για να με καταλάβει ο/η σύντροφός μου».

Αποδείχθηκε ότι το κίνητρο καθορίζει τα πάντα. Όταν τα ζευγάρια χαρακτήριζαν τη σιωπή τους αγχώδη ή εχθρική, ανέφεραν περισσότερα αρνητικά συναισθήματα και χαμηλότερη ικανοποίηση από τη σχέση, ενώ ο λόγος που δεν μιλούσαν είχε μεγαλύτερη βαρύτητα από την ίδια τη σιωπή. Αντιθέτως, η οικεία σιωπή συνδέθηκε με υγιείς σχέσεις. Τα ζευγάρια που περνούσαν διαστήματα χωρίς να ανταλλάσσουν κουβέντα σαν να είναι κάτι φυσικό, ένιωθαν καλά για αυτές τις στιγμές και συνολικά για τη σχέση τους. Δεν ήταν συναισθήματα ενεργητικά και ενθουσιώδη, αλλά αυτό που οι ερευνητές αποκαλούν «θετικά συναισθήματα χαμηλής διέγερσης» (low-arousal): ειρηνικά, ήρεμα, χαλαρά.

Η Δρ Weinstein χαρακτήρισε το εύρημα συναρπαστικό. Προηγούμενες έρευνες έχουν δείξει ότι τέτοιου είδους ηρεμία μπορεί να σου προσφέρει μόνο η μοναχικότητα. Τα ευρήματα της ομάδας της ανέτρεψαν τα δεδομένα, δείχνοντας ότι τα ζευγάρια μπορούν βρίσκονται μαζί και χώρια σε αυτή την κατάσταση γαλήνης, βιώνοντας ταυτόχρονα τη σύνδεση και τα αναζωογονητικά οφέλη της σιωπής. Όπως είπε η ψυχολόγος, «δεν χρειάζεται πάντα να γεμίζουμε τον χώρο με λόγια· οι στιγμές σιωπής μπορούν να γίνουν ισχυρός μέσο σύνδεσης»

Τι είπαν άλλοι ειδικοί

Στο άρθρο του Scientific American για την πρόσφατη μελέτη, παρατίθεται η άποψη της Claudia Haase, καθηγήτριας ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο Northwestern, με ερευνητικό αντικείμενο το πώς τα ζευγάρια διαχειρίζονται τα συναισθήματα καθώς μεγαλώνουν (μια διαδικασία μεταχηματισμού που έχει περιγράψει σε άρθρο της στο Annual Review of Developmental Psychology το 2023). Η ίδια παρατηρεί ζευγάρια να αλληλεπιδρούν σε εργαστηριακές συνθήκες, αν και δεν έχει μελετήσει συγκεκριμένα τις κοινές σιωπές. Ωστόσο, αναγνωρίζει τη σημασία τους.

Η Weinstein και οι συνεργάτες της «εξετάζουν πραγματικά ένα θέμα που δεν έχει λάβει σχεδόν την προσοχή που του αξίζει», σημειώνει η Haase. Βλέπει νόημα σε κάθε μορφή σιωπής: από την άρνηση εμπλοκής (stonewalling) μέχρι την άνετη ηρεμία που σηματοδοτεί «μια αίσθηση ότι είμαστε ασφαλείς ο ένας με τον άλλο».

Η ΑΝΕΤΗ ΣΙΩΠΗ ΤΟΥ ΕΝΟΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΕΚΛΗΦΘΕΙ ΩΣ ΑΠΟΡΡΙΨΗ ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΛΛΟ. ΓΙ' ΑΥΤΟ ΚΑΛΥΤΕΡΑ ΝΑ ΖΗΤΑΜΕ ΚΑΙ ΝΑ ΔΙΝΟΥΜΕ ΔΙΕΥΚΡΙΝΙΣΕΙΣ.

Πώς να βάλεις τη σιωπή στη σχέση σου

Η Weinstein στάθηκε σε κάτι που τα ζευγάρια δεν λαμβάνουν πάντα υπ' όψιν: συνήθως ανησυχούν μήπως πουν κάτι λάθος ή για το πώς τα λόγια τους μπορεί να πληγώσουν ή να βοηθήσουν τον/τη σύντροφό τους, αλλά σπάνια αναρωτιούνται τι επικοινωνούν οι σιωπές τους.

Από την άλλη, η Haase επισημαίνει πως τίποτα δεν πρέπει να θεωρείται δεδομένο. Η άνετη σιωπή του ενός μπορεί να εκληφθεί ως απόρριψη από τον άλλο. Αυτό που για τον ένα μοιάζει με ειρηνική συνύπαρξη, στον άλλο ίσως φαίνεται σημάδι ότι τον αγνοεί και αποκλείει. Γι' αυτό είναι καλύτερα να ζητάμε και να δίνουμε διευκρινίσεις.

Τέλος, για όσους και όσες το επιθυμούν να δοκιμάσουν διαστήματα συναινετικής, οικείας σιωπής στη σχέση τους, οι ειδικοί συστήνουν το διάβασμα με τον/τη σύντροφο στο ίδιο δωμάτιο, μια βόλτα σε ένα μονοπάτι που οδηγεί σε όμορφη θέα ή και να ξαπλώσουν στο πάτωμα ακούγοντας κλασική ή άλλη χαλαρωτική μουσική. «Αυτές οι στιγμές», λέει η Weinstein, «είναι γεμάτες αγάπη, εγγύτητα και σύνδεση».