ΗΣΟΥΝ Ή ΜΕΓΑΛΩΝΕΙΣ ΕΝΑ «ΩΡΙΜΟ ΠΑΙΔΙ»; ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΕΙΣ

Το «ώριμο παιδί» δεν είναι απλώς ένα καλό παιδί. Είναι ένας ρόλος που κρύβει βάρος, ευθύνες και τραύματα που συχνά συνεχίζονται στην ενήλικη ζωή.

Δεν θυμάμαι πολλά από την παιδική μου ηλικία, γιατί η αλήθεια είναι ότι δεν θυμάμαι ποτέ να υπήρξα παιδί. Πάντα είχα περισσότερα άγχη, ευθύνες και φόβους από τους συνομηλίκους μου, που είχαν καθαρά μάτια και γνήσια χαμόγελα όταν παίζαμε στο σχολείο ή στο πάρκο. Είχαν μια αθωότητα, μια ξεγνοιασιά που δεν μπορούσα να κατανοήσω. Δεν με είχε βοηθήσει η ζωή, που από πολύ νωρίς με είχε κάνει ένα «πολύ ώριμο παιδί για την ηλικία μου» – αυτή η μάστιγα.

Οι γονείς μου απολάμβαναν να ακούν πόσο ώριμη είμαι. Εγώ έκανα ό,τι περνούσε από το χέρι μου για να τους θυμίζω ότι ήμουν απλά ένα παιδί. Για παράδειγμα, κάθε φορά που κάποιος καθηγητής έλεγε στους γονείς μου πως ήμουν καλή ή είχα ταλέντο σε κάποια δραστηριότητα που έκανα, την εγκατέλειπα. Δεν ήθελα να τους προσφέρω ικανοποίηση.

Όπως έμαθα χρόνια μετά, μέσω της ψυχοθεραπείας, ήταν ο τρόπος που είχα βρει για να τους εκδικούμαι που με είχαν κάνει δικό τους φροντιστή. Με είχαν αναγάγει σε «γονιό» τους και έπρεπε να τους φροντίζω και να τους προστατεύω. Να μην τους δημιουργώ προβλήματα και άλλους πόνους, γιατί είχαν περάσει ήδη πάρα πολλά. Λες κι εγώ είχα περάσει λιγότερα…

Εν πάση περιπτώσει, για όλους εκεί έξω που μεγάλωσαν ως παιδιά πιο ώριμα από την ηλικία τους ή που μεγαλώνουν τώρα τέτοια παιδιά, υπάρχει ένα βίντεο με περίπου 2,5 εκατομμύρια views που εξηγεί τους λόγους που τα παιδιά αναγκάζονται να επωμιστούν γονεϊκό ρόλο και πώς αυτό προσδιορίζει την ενήλικη ζωή τους.

Οι δημιουργοί του προτείνουν και τρία βιβλία:

• Οι φυλακές της παιδικής μας ηλικίας ή Το δράμα του προικισμένου παιδιού, της Alice Miller,
• Ο γυρισμός στο μέσα μας παιδί, του John Bradshaw,
• Το σώμα δεν ξεχνά, του Bessel van der Kolk.

Πώς γινόμαστε μικροί ενήλικες

Για να εξηγήσει το φαινόμενο, το βίντεο αυτό εικονογραφεί ένα γλαφυρό παράδειγμα: Έστω ότι είσαι 7 ετών και κοιτάς τα μάτια του γονιού σου που «διαλύεται» εξαιτίας ενός εθισμού, εξαιτίας της οργής του ή του εκκωφαντικού «θορύβου» της απουσίας κάποιου που παραείναι «νικημένος» για να εμφανιστεί. Χωρίς να ειπωθεί τίποτα, κάτι αρχέγονο κάνει κλικ στο μυαλό σου: «Αν δεν κρατήσω εγώ ενωμένη την οικογένεια, κανείς δεν θα το κάνει».

Αυτός είναι ο τρόπος με τον οποίο εξαφανίζεται ένα παιδί, όχι σωματικά αλλά ψυχολογικά. Γελάει περισσότερο, κλαίει λιγότερο, μαθαίνει να «διαβάζει» την ενέργεια του χώρου πριν μιλήσει. Εξελίσσεται σε «συναισθηματικό θερμοστάτη» του σπιτιού. Γίνεται ένας μικρός ενήλικας, πολύ πριν ετοιμαστεί για αυτό ο εγκέφαλός του. Και ο κόσμος το επαινεί για τη συμπεριφορά του. Του λέει πως είναι πολύ ώριμο, πολύ υπεύθυνο, πολύ δυνατό. Κανείς, όμως, δεν ρωτά ποιο είναι το κόστος αυτού του αόρατου πένθους.

Εάν δεν γίνει κατανοητό αυτό που έχει συμβεί, το ώριμο παιδί περνάει την ενήλικη ζωή του επαναλαμβάνοντας τα μοτίβα επιβίωσης που κάποτε το έσωσαν, ενώ τώρα το σκοτώνουν αργά και βασανιστικά.

ΟΤΑΝ ΕΝΑ ΠΑΙΔΙ ΤΙΘΕΤΑΙ ΔΙΑΡΚΩΣ ΥΠΕΥΘΥΝΟ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗ ΡΥΘΜΙΣΗ ΤΗ ΔΙΚΗ ΤΟΥ Ή ΤΩΝ ΑΛΛΩΝ, ΑΠΟΣΥΡΕΤΑΙ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΑ.

Τι συμβαίνει αναπτυξιακά σε ένα «ώριμο παιδί»

Όταν τα παιδιά αναγκάζονται να στηρίζουν συναισθηματικά τους ενήλικες, αντί να συμβαίνει το αντίθετο, σύμφωνα με τους ψυχολόγους έχουμε ένα «γονεϊκό παιδί». Αυτό σημαίνει πως το παιδί έχει γίνει ο φροντιστής ενός ενήλικα, ο θεραπευτής, ο ειρηνοποιός, ο προστάτης. Αυτό «επαναπρογραμματίζει» τον εγκέφαλό του: Όταν ένα παιδί τίθεται διαρκώς υπεύθυνο για τη συναισθηματική ρύθμιση τη δική του ή των άλλων, προκαλείται κάτι που ονομάζεται υπερεπαγρύπνηση.

Πάντα «σκανάρει» χώρους για πιθανούς κινδύνους, πάντα είναι επιφυλακτικό, προσεκτικό. Μαθαίνει πως η αγάπη είναι μια συναλλαγή. Εγγυάται την ειρήνη, με την ελπίδα ότι θα του προσφέρουν ασφάλεια. Μαθαίνει πως οι ανάγκες του είναι επικίνδυνες, ενώ των άλλων επείγουσες. Οπότε αποσύρεται – όχι σωματικά, αλλά συναισθηματικά.

 

Το παιδί μετατρέπεται σε μια εκδοχή του που δίνει μία εξαιρετική παράσταση. Γίνεται το καλό παιδί, που επιτυγχάνει διάφορα αθόρυβα, που γίνεται θεραπευτής των φίλων του, που δεν ζητάει ποτέ τίποτα. Ερμηνεύει τον ρόλο τόσο πειστικά, που έρχεται η ώρα που ξεχνάει και το ίδιο πως πρόκειται για μάσκα. Μέσα του, όμως, κάτι το πονάει. Το παιδί που έθαψε μέσα του δεν είναι νεκρό. Ουρλιάζει: Γιατί δεν με προστάτευσε κανείς;

Όσο μεγαλώνει, τα συμπτώματα γίνονται πιο περίπλοκα. Μπορεί να γίνει υπερανεξάρτητο, να αρνείται κάθε βοήθεια, να απομακρύνει από κοντά του ανθρώπους και να μη νιώθει ποτέ πραγματική ασφάλεια στον έρωτα. Μουδιάζει στις χαρούμενες στιγμές, γιατί η χαρά δεν του είναι οικεία – τη βρίσκει έως και επικίνδυνη.

Ενδεχομένως να δυσκολεύεται να ξεκουραστεί, γιατί η παραγωγικότητα είναι το μόνο πράγμα που το κάνει να νιώθει πως αξίζει. Το χειρότερο όλων είναι πως ενδεχομένως δεν καταλαβαίνει πως είναι ακόμα παγιδευμένο στη λειτουργία επιβίωσης: όταν κανονικοποιείται η δυσλειτουργικότητα, το νευρικό σύστημα αποδέχεται το χάος ως σημείο αναφοράς.

Έτσι, καταλήγεις να νιώθεις πως είναι λάθος η γαλήνη και ύποπτη η ειρήνη του μυαλού και της ζωής σου. Η αγάπη είναι ένα χρέος που πρέπει να αποπληρώσεις. Αυτή είναι η ψυχολογία ενός παιδιού που έχει αναγκαστεί να μεγαλώσει πολύ γρήγορα. Δεν βιώνει μόνο λύπη. Πρόκειται για ένα περίπλοκο τραύμα, που αναδιαμορφώνει το πώς βλέπεις τον κόσμο και, πιο σημαντικά, τον εαυτό σου.

Γιατί τα παιδιά αναλαμβάνουν το ρόλο του γονέα

Τα παιδιά από τη φύση τους κάνουν ασυνείδητα ό,τι χρειάζεται για να αισθανθούν το «ανήκειν». Φτάνουν ακόμα και να εγκαταλείψουν τον εαυτό τους. Η απόφαση δεν είναι ποτέ συνειδητή. Είναι βιολογική. Δεν πρόκειται για αδυναμία, αλλά για ένστικτο. Η τραγωδία είναι πως ό,τι το σώζει σε νεαρή ηλικία, το φυλακίζει αργότερα.

Είμαστε πάρα πολλοί αυτοί που κυκλοφορούμε ως πολύ λειτουργικοί ενήλικες και κρύβουμε μέσα μας ένα βαθιά αγνοημένο παιδί, το οποίο ορίζει τις αποφάσεις. Διαπρέπουμε, ώστε να κερδίσουμε την αγάπη. Μένουμε σιωπηλοί, για να αποφύγουμε την εγκατάλειψη.

Φροντίζουμε τους πάντες, αλλά μέσα μας ευχόμαστε να μας ρωτούσε κάποιος αν είμαστε καλά. Και αυτή η φαντασίωση, πως κάποιος θα παρατηρήσει ότι δεν είμαστε όσο δυνατοί παρουσιαζόμαστε και θα μπορέσουμε να καταρρεύσουμε, για να μας κρατήσει, είναι η ανάγκη που δεν ικανοποιείται. Όχι από τον ενήλικα εαυτό μας, αλλά από το παιδί που ποτέ δεν είχε την ευκαιρία να είναι παιδί.

Πώς εξελίσσεται το ώριμο παιδί ως ενήλικας

Το πρώτο πράγμα για την ίαση δεν είναι να διορθώσουμε κάτι, αλλά να δούμε τι μας συμβαίνει, διαφορετικά θα συνεχίσουμε να κάνουμε gaslighting στον εαυτό μας, με σκέψεις όπως «δεν ήταν και τόσο άσχημα» ή «άλλοι πέρασαν χειρότερα» ή «μια χαρά άνθρωπος έγινα». Είναι όμως, μια ακόμα μάσκα. Μέσα μας, ξέρουμε την πραγματικότητα.

Πώς μεγαλώνει ένα παιδί που ωρίμασε πριν την ώρα του; Γίνεται ενήλικας που δεν νιώθει ποτέ ασφαλής, ακόμα και στα πιο ήρεμα περιβάλλοντα. Γίνεται εραστής που δεν εμπιστεύεται την τρυφερότητα. Δίνει τα πάντα, αλλά δεν μπορεί να δεχθεί τίποτα. Γίνεται ο άνθρωπος που απολογείται επειδή κλαίει, που αποφεύγει τα κοπλιμέντα και μπερδεύει την εξάντληση με την επιτυχία. Αυτό είναι το κόστος του να ωριμάζεις πολύ γρήγορα.

ΚΑΝΕΙΣ ΔΕΝ ΘΑ ΕΜΦΑΝΙΣΤΕΙ ΝΑ ΣΩΣΕΙ ΤΟ ΠΑΙΔΙ ΠΟΥ ΕΧΕΙΣ ΘΑΨΕΙ. ΕΣΥ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΥΡΙΣΕΙΣ ΠΙΣΩ ΚΑΙ ΝΑ ΤΟ ΠΑΡΕΙΣ ΑΠΟ ΤΟ ΧΕΡΙ.

Αν η παιδική σου ηλικία σε έχει εκπαιδεύσει να είσαι δυνατός άνθρωπος εις βάρος του να είσαι ευαίσθητος, να είσαι σιωπηλός αντί για ειλικρινής, να «φτιάχνεις» άλλους αγνοώντας τις δικές σου «ρωγμές», τι κληρονομείς ως ενήλικας; Κληρονομείς μια ζωή στην οποία πάντα κρατάς την αναπνοή σου και περιμένεις να σου δώσει κάποιος την άδεια να καταρρεύσεις.

Πώς σώζει ένα ώριμο παιδί τον ενήλικο εαυτό του

Η αλήθεια είναι μία, καταλήγει το βίντεο: Κανείς δεν θα εμφανιστεί να σώσει το παιδί που έχεις θάψει. Eσύ πρέπει να γυρίσεις πίσω και να το πάρεις από το χέρι. Εσύ πρέπει να πεις ό,τι δεν σου είπε ποτέ κανείς: Δεν άξιζες αυτό που έζησες. Ήσουν μόνο ένα παιδί. Τώρα μπορείς να ξεκουραστείς.

Έτσι αρχίζει η διαδικασία της επανασύνδεσης με τον εαυτό σου. Δεν υποκρίνεσαι, δεν προσπερνάς τον πόνο με ψευδή αισιοδοξία. Κατευθύνεσαι προς το εγκαταλειμμένο σου κομμάτι και λες: Σε βλέπω τώρα. Σε ακούω τώρα. Δεν φεύγω.

Η επανασύνδεση με τον πραγματικό σου εαυτό είναι σκληρή, επειδή σου ζητάει να νιώσεις τον θρήνο που δεν είχες ποτέ τον χρόνο να νιώσεις. Σου ζητάει να βιώσεις τον θυμό, τη θλίψη, τις ανάγκες που δεν καλύφθηκαν ποτέ, να κλάψεις για τα γενέθλια στα οποία δεν εμφανίστηκε κανείς, να θρηνήσεις την αθωότητα που έχασες προστατεύοντας ανθρώπους οι οποίοι έπρεπε να προστατέψουν εσένα. Αυτή η θλίψη δεν είναι αδυναμία. Είναι απόδειξη πως γιατρεύεσαι, καθώς ό,τι ήταν κάποτε «παγωμένο» αρχίζει επιτέλους και λιώνει.

Η ΓΙΑΤΡΕΙΑ ΔΕΝ ΣΗΜΑΙΝΕΙ ΝΑ ΓΙΝΟΥΜΕ ΜΙΑ ΝΕΑ ΕΚΔΟΧΗ ΤΟΥ ΕΑΥΤΟΥ ΜΑΣ, ΑΛΛΑ ΝΑ ΘΥΜΗΘΟΥΜΕ ΠΟΙΟΙ ΗΜΑΣΤΑΝ ΠΡΙΝ ΜΑΣ ΠΕΙ Ο ΚΟΣΜΟΣ ΠΟΙΟΙ ΕΠΡΕΠΕ ΝΑ ΓΙΝΟΥΜΕ.

Πώς θα καταλάβουμε τι μας συμβαίνει;

Για να τα βγάλεις πέρα, επιστρατεύεις διάφορες στρατηγικές:

• Μπορεί να γίνεις θεραπευτής όλων των φίλων σου, χωρίς όμως να επιτρέψεις σε κανέναν να δει ποιος είσαι πραγματικά.
• Μπορεί να σε εξάρουν για την ανεξαρτησία σου, ενώ εσύ δεν θες με τίποτα να γίνεσαι βάρος.
• Μπορεί να είσαι σε σχέσεις στις οποίες κάνεις υπερπροσπάθεια, πάντα φτιάχνεις κάτι, μανατζάρεις κάτι, υπεραναλύεις κάτι και αναρωτιέσαι γιατί νιώθεις πικρία.
• Μπορεί να έχεις πρόβλημα να θέσεις όρια, γιατί το «όχι» στο μυαλό σου είναι συνώνυμο της προδοσίας.

Όλα αυτά δεν είναι χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς σου. Ένα από τα καλύτερα πράγματα που μπορείς να κάνεις είναι να ρωτήσεις το παιδί που έχεις μέσα σου: Τι χρειαζόμουν τότε και δεν έλαβα ποτέ;

Μπορεί η απάντηση να είναι ότι χρειαζόσουν κάποιος να σου πει πως δεν έφταιγες, κάποιος να ρωτήσει πώς είσαι, να γελάς χωρίς να φοβάσαι. Πάρα πολύ αργά, αρχίζεις να τα δίνεις όλα αυτά στον εαυτό σου, όχι για να φτιάξεις το παρελθόν σου, αλλά για να σταματήσεις να το ζεις ξανά και ξανά. Τότε σταματάς να αναζητάς γονείς στους συντρόφους σου, να μπερδεύεις το άγχος με το ένστικτο και, τελικά, να τρέχεις μακριά από το παιδί που ήσουν και αυτό που γίνεσαι.

Οι άνθρωποι μπορούμε να κάνουμε τα πάντα –ακόμα και τα πιο παράλογα πράγματα– για να μην έρθουμε αντιμέτωποι με την ψυχή μας. Η γιατρειά δεν σημαίνει να γίνουμε μια νέα εκδοχή του εαυτού μας, αλλά να θυμηθούμε ποιοι ήμασταν πριν μας πει ο κόσμος ποιοι έπρεπε να γίνουμε.

ΕΠΙΤΡΕΨΕ ΣΤΟ ΠΑΙΔΙ ΝΑ ΕΜΦΑΝΙΣΤΕΙ, ΝΑ ΚΛΑΨΕΙ, ΝΑ ΠΑΙΞΕΙ ΚΑΙ, ΤΕΛΙΚΑ, ΝΑ ΓΙΝΕΙ ΟΡΑΤΟ.

Αν υπήρξες άθελά σου ένα ώριμο παιδί, οφείλεις να γνωρίζεις πως η ωριμότητά σου δεν ήταν ποτέ το πρόβλημα. Το πρόβλημα ήταν ότι δεν είχες επιλογή. Τώρα έχεις. Και μπορείς να επιλέξεις να έχεις ευαισθησίες, να ξεκουραστείς, να σταματήσεις να χειρίζεσαι τα συναισθήματα άλλων και να αρχίσεις να τιμάς τα δικά σου.

Αυτό δεν θα συμβεί από τη μια μέρα στην άλλη. Θα υπάρξουν ημέρες που θα νιώθεις σαν παιδί. Αυτό είναι καλό. Αυτός είναι ο σκοπός. Επίτρεψε στο παιδί να εμφανιστεί, να κλάψει, να παίξει και, τελικά, να γίνει ορατό. Δεν διαλύεσαι. Φτάνεις στην ολότητά σου και ίσως, για πρώτη φορά, μεγαλώνεις με τον σωστό τρόπο. Όχι μέσω της πίεσης και του φόβου, αλλά μέσω της αλήθειας ότι ουδέποτε είχες παιδική ηλικία. Έχεις, όμως, μέλλον και μπορείς να το γράψεις εσύ, όχι οι άλλοι.