MΗΠΩΣ ΔΕΝ ΕΙΣΑΙ ΤΟΣΟ ΗΘΙΚΟ ΑΤΟΜΟ ΟΣΟ ΝΟΜΙΖΕΙΣ;

Αν είχες παραγγείλει ένα προϊόν, αλλά το κατάστημα κατά λάθος σου το έστελνε δύο φορές, τι θα έκανες; Η απάντηση θα σου αποκαλύψει πόσο ηθικό άτομο είσαι!

Ζούμε σε μια χώρα όπου καθημερινά έχουμε πολλές δυνατότητες να διαπιστώσουμε έως πού μπορούμε να φτάσουμε, δηλαδή ποια όρια είμαστε ικανοί να εξαφανίσουμε, εφόσον ξέρουμε πως κατά 90% δεν θα τιμωρηθούμε για παραβάσεις μας. Απλά κάνε ένα rewind στη διαδρομή που έκανες σήμερα με το αυτοκίνητο, πριν περάσουμε στη συζήτηση για το πόσο ηθικό άτομο νομίζεις ότι είσαι.

Η ορκωτή λογίστρια Kelly Richmond Pope πήγε το θέμα της προσωπικής ηθικής ένα επίπεδο παραπέρα: στο τι θα ήμασταν διατεθειμένοι να κάνουμε γενικά, αν ξέραμε ότι δεν θα το αντιληφθεί κανείς.

Καθηγήτρια στο DePaul University, διεθνώς αναγνωρισμένη για θέματα ρίσκου και οικονομικών εγκλημάτων και κινηματογραφίστρια που αναλύει το εταιρικό έγκλημα, η ίδια διερευνά για το Big Τhink πώς συχνά αγνοούμε ακούσια τις ηθικές μας «πυξίδες» και στρίβουμε προς ανήθικες συμπεριφορές, όταν δεν φαίνεται να υπάρχουν πιθανές συνέπειες. Υποστηρίζει πως το κάνουμε αφού προηγουμένως πείσουμε τον εαυτό μας πως και οι άλλοι συμπεριφέρονται με παρόμοιο τρόπο. Είναι όμως έτσι στην πραγματικότητα;

Για να απαντήσει σε αυτήν την ερώτηση, μοιράστηκε το αποτέλεσμα έρευνας δεοντολογίας που κάνει με δείγμα φοιτητών της. Τελικά, διαπιστώνει πως μάλλον όλοι είμαστε λίγο ανήθικοι. Μπορούμε βέβαια να αναγνωρίσουμε τα τρωτά σημεία και να κάνουμε αλλαγές που θα σβήσουν κάθε ενδεχόμενο ανήθικης συμπεριφοράς, εφόσον αυτό είναι κάτι που θέλουμε.

«Δεν είμαστε πάντα ειλικρινείς με τον εαυτό μας, τουλάχιστον όσο θα χρειαζόταν να είμαστε», επισημαίνει. «Επειδή πιστεύουμε πως δεν θα μας πιάσει κανείς, πολλοί εκλογικεύουμε όσα κάνουμε. Έτσι, θεωρούμε ότι είμαστε ηθικά άτομα. Ίσως να μην είμαστε όσο πιστεύουμε. Για παράδειγμα, πολλοί παίρνουμε πράγματα από το γραφείο στο σπίτι. Πολλοί χρησιμοποιούμε τους υπολογιστές στη δουλειά για προσωπική χρήση. Έχει λοιπόν ενδιαφέρον το πώς αιτιολογούμε όσα κάνουμε. Aν είμαστε όμως πραγματικά ειλικρινείς και ρωτήσουμε τον εαυτό μας “αν έπρεπε να αναφέρω αυτό που έκανα, θα υπήρχε πρόβλημα;”, θα μείνουμε μακριά από μελλοντικά λάθη».

Εικονογράφηση: Ελένη Καστρινογιάννη

Στην πραγματικότητα κανείς δεν είναι εγγενώς ηθικό άτομο

«Κάτι που κάνω στους φοιτητές μου είναι να τους δίνω να συμπληρώνουν ένα ερωτηματολόγιο ηθικής στα πρώτα μαθήματα», προσθέτει. «Μεταξύ των ερωτήσεων είναι η εξής: Εσύ και ένας συνάδελφος που δουλεύει στον ίδιο τομέα με εσένα πηγαίνετε για εργασιακό γεύμα. Περνάτε 5 λεπτά να μιλάτε για δουλειά και μία ώρα για να συζητάτε προσωπικά θέματα. Θα πληρώσεις με την εταιρική κάρτα;

Δεν έτυχε ποτέ να πάρω την ίδια απάντηση, στο 100%. Περίπου το 50% λέει πως είναι εργασιακό γεύμα (το δικαιολογούν ως “δικτύωση” και πως η αρχική πρόθεση ήταν να συζητήσουν για τη δουλειά) και οι άλλοι μισοί ότι είναι προσωπικό, γιατί ήδη γνωρίζονταν με το άλλο άτομο.

Αυτό που πρέπει να κάνουμε όλοι είναι να παραδεχόμαστε τις ανήθικες “οπτικές” των αποφάσεών μας. Μόνο αν είμαστε ειλικρινείς με αυτές και με το τι μπορούμε να κάνουμε και να “ξεφύγουμε” από την όποια “τσιμπίδα”, θα μπορούμε να προστατευτούμε.

Θα σας πω κάτι που συνέβη σε εμένα. Παρέλαβα μια τσάντα που είχα παραγγείλει και ήμουν τόσο ενθουσιασμένη για αυτήν τη αγορά. Έφτασε στην πόρτα μου, σε ένα μεγάλο κουτί. Την επομένη, εμφανίστηκε στην πόρτα μου ένα άλλο κουτί που περιείχε μια ίδια τσάντα με αυτήν που είχα παραγγείλει και είχα ήδη λάβει. Εκείνο που με σόκαρε ήταν το σχόλιο που έκαναν οι περισσότεροι όταν έλεγα τι μου συνέβη και πως θα επέστρεφα τη δεύτερη τσάντα. Με ρώτησαν αν είμαι τρελή και μου εξήγησαν ότι θα μπορούσα να πουλήσω τη δεύτερη τσάντα στο eBay, “γιατί ποιος θα το καταλάβει;”.

Άρχισα να ρωτώ περισσότερους. Ουδείς μου είπε να στείλω πίσω την τσάντα. Τι θα γινόταν αν την πουλούσα στο eBay, όπως μου συνέστησαν, και σε εύθετο χρόνο επικοινωνούσε μαζί μου η εταιρεία που είχε κάνει το λάθος; Τι θα έλεγα; Πως δεν έλαβα ποτέ δεύτερη τσάντα; Τι θα συνέβαινε αν κάποιος έχανε τη δουλειά του, για αυτό το ψέμα μου; Χρειάζεται να σκεφτόμαστε το πώς οι αποφάσεις μας επηρεάζουν ευρύτερα ζητήματα;

Αυτό που έκανα ήταν να στείλω πίσω τη δεύτερη τσάντα. Το είπα και σε όλους. Τους ενημέρωσα πως είχα τηλεφωνήσει στο κατάστημα και δεν ήξεραν καν ότι μου έχουν στείλει δύο φορές την παραγγελία μου. 

Ξέρετε τι μου είπαν όλοι; Πως είμαι τρελή και ότι μπορούσα να την έχω “γλιτώσει”. Σας τα λέω αυτά για να σας δείξω πως όταν κάνουμε κάτι που δεν είναι σωστό και δεν μας κοιτάει κανείς, πιστεύουμε πως δεν θα μας πιάσουν. Αυτό όμως σημαίνει ότι δεν είμαστε όσο ηθικοί πιστεύουμε.

Άρα, είναι χρήσιμο να αναγνωρίσουμε πως ουδείς είναι τόσο ηθικό άτομο όσο πιστεύει. Όλοι χρειαζόμαστε εσωτερικούς ελέγχους για να μας προστατεύουν, αφού αυτός είναι ο μόνος τρόπος για να αναγνωρίσουμε τoν καιροσκοπικό εαυτό μας».

Βρείτε εδώ τα audio articles που είναι διαθέσιμα αυτή τη στιγμή.

Για να ακούτε τα άρθρα του OW που είναι διαθέσιμα σε ηχητική μορφή, μπορείτε να μας ακολουθήσετε σε Spotify και σε Apple Podcasts.