Ο ΠΙΟ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΟΥ ΠΡΟΔΙΑΘΕΤΕΙ ΓΙΑ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ

Δεν είναι ούτε τα τραυματικά γεγονότα της ζωής, ούτε η θλίψη, ούτε το πένθος. Την παγίδα της κατάθλιψης τη στήνουμε άθελά μας οι ίδιοι στον εαυτό μας, στην προσπάθειά μας να επιλύσουμε τα όποια προβλήματά μας και να εντοπίσουμε τα λάθη μας.

Καθώς η κατάθλιψη εξελίσσεται σε μάστιγα της σύγχρονης εποχής, οι έρευνες συνεχίζονται για να εντοπιστούν οι παράγοντες που την πυροδοτούν. Όσο κι αν ψάχνουν όμως οι ειδικοί, όπως συμβαίνει με τις περισσότερες ασθένειες η απάντηση δεν είναι εύκολη, ούτε μονοσήμαντη. Η κατάθλιψη είναι μια πολυπαραγοντική νόσος και κανείς δεν μπορεί να πει με βεβαιότητα ότι οφείλεται σε μια συγκεκριμένη σειρά αιτίων.

Άλλες φορές μπορεί να οφείλεται πρωταρχικά σε κάποιο οργανικό αίτιο, όπως ο υποθυρεοειδισμός, κι άλλες σε ένα βαθύ ψυχικό τραύμα. Για να εκδηλωθεί η νόσος, σημαντικό ρόλο παίζει και η γενετική προδιάθεση, αφού πρόσφατα ανακαλύφθηκαν συγκεκριμένα γονίδια που την ευνοούν. Όμως, άλλο τόσο ρόλο παίζει και ο τρόπος που έχουμε μεγαλώσει και έχουμε μάθει να στεκόμαστε απέναντι στα προβλήματα της ζωής μας.

Οι παραπάνω διαπιστώσεις δεν βοηθούν καθόλου σε περίπτωση που αναζητάς όχι μόνο το γιατί εμφάνισες κατάθλιψη, αλλά κυρίως το πώς θα την προλάβεις. Αν υπήρχε έστω και ένα πράγμα που θα μπορούσες να ελέγξεις ή να αποτρέψεις προκειμένου να μην πάθεις κατάθλιψη, ποιο θα ήταν αυτό;

Πιθανότατα, κανένας ψυχίατρος δεν θα σου απαντήσει. Παρατηρώντας όμως τις συνθήκες μιας καταθλιπτικής διαταραχής, υπάρχουν διάφορα συμπτώματα που τη συνοδεύουν. Ορισμένα που σίγουρα την εντείνουν μπορεί να έχουν εμφανιστεί λίγο πριν.

Η Αμερικανίδα Abigail Shrier (Άμπιγκέιλ Σράιερ), συγγραφέας και πρώην αρθρογράφος της Wall Street Journal, γνωστή για το έργο της στον τομέα της ανθρώπινης συμπεριφοράς και των σχέσεων, έκανε μία διεξοδική έρευνα στην προσπάθειά της να βρει την απάντηση. Και ανακάλυψε ότι τελικά υπάρχει ένα στοιχείο που θα μπορούσε να απαντήσει στην ερώτηση τι μας οδηγεί σε κατάθλιψη.

Τι μας οδηγεί σε κατάθλιψη;

Οι επιστήμονες, μετά από χρόνια μελετών, κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι οι υπερβολικές και βασανιστικές σκέψεις αποτελούν μόνιμη πηγή στρες και προβληματισμού, η οποία είναι πιθανόν να συμβάλλει στην εμφάνιση κατάθλιψης. Ο όρος που χρησιμοποιούν είναι η λέξη rumination, που στα ελληνικά αποδίδεται ως μηρυκασμός ή αναμάσηση σκέψεων.

Ο συνεχής μηρυκασμός μπορεί να συμβάλει στην ανάπτυξη κατάθλιψης ή άγχους και μπορεί να επιδεινώσει τις υπάρχουσες συνθήκες, σύμφωνα με την Αμερικανική Ψυχιατρική Ένωση.

Η αναμάσηση των προβλημάτων έρχεται ως φυσικό επακόλουθο σε περιόδους που αντιμετωπίζουμε κάποια δυσκολία και σχεδόν όλοι πέφτουμε στην παγίδα της προκειμένου να βρούμε μία πιθανή λύση, εναλλακτικούς τρόπους αντιμετώπισης ή να καταστρώσουμε κάποιο σχέδιο.

Εικονογράφηση: Ελένη Καστρινογιάννη

Στην πραγματικότητα, αναζητάμε διαρκώς απαντήσεις και καθησυχασμό, πράγμα που είναι απολύτως δικαιολογημένο. Δυστυχώς, όμως, το πιο πιθανό είναι αυτές οι πρακτικές να μας κάνουν να νιώσουμε ακόμη πιο αδύναμοι απέναντι στις σκέψεις μας. Μάλιστα, έχει βρεθεί ότι ακόμη και σε άτομα χωρίς κατάθλιψη ή άγχος, ο μηρυκασμός μπορεί να συμβάλει σε αρνητικά συναισθήματα, ακριβώς επειδή δημιουργείται ένας φαύλος κύκλος: όσο περισσότερο ένα άτομο μηρυκάζει, τόσο χειρότερα αισθάνεται, και αυτό παρατείνει τον μηρυκασμό κι άλλο.

Πώς μας μπλοκάρει ο μηρυκασμός των σκέψεων;

«Ένας από τους ισχυρότερους προγνωστικούς παράγοντες της κατάθλιψης δεν είναι απλώς η θλίψη, είναι ο μηρυκασμός, η συνήθεια δηλαδή να επαναλαμβάνουμε ατελείωτα τον πόνο, τα προβλήματα και τις αντιληπτές αποτυχίες μας. Αν και μπορεί να αισθανόμαστε ότι είναι παραγωγικό να αναλύουμε τι κάνουμε λάθος, οι νευροεπιστήμες δείχνουν ότι αυτός ο τρόπος στην πραγματικότητα ενισχύει τις νευρωνικές συνάψεις που συνδέονται με την πρόκληση του πόνου, με αποτέλεσμα να επιδεινώνεται η κατάθλιψη» αναφέρει σε συνέντευξή της η Abigail Shrier. 

Πράγματι, μια μελέτη από το Πανεπιστήμιο του Λίβερπουλ, που εξέτασε τη συσχέτιση ανάμεσα στις προηγούμενες εμπειρίες ενός ατόμου και την εμφάνιση κατάθλιψης και άγχους, διαπίστωσε ότι ο πιο σημαντικός τρόπος με τον οποίο διάφορα βιώματα, όπως τραυματικά γεγονότα, οδήγησαν σε κατάθλιψη είναι «κάνοντας κάποιον να μηρυκάζει και να κατηγορεί τον εαυτό του για το πρόβλημα».

Θεραπείες που διακόπτουν τον φαύλο κύκλο των αρνητικών σκέψεων

Ενώ δεν μπορούμε να αλλάξουμε το οικογενειακό ιστορικό ενός ατόμου ή τις εμπειρίες της ζωής του, είναι δυνατόν να το βοηθήσουμε να αλλάξει τον τρόπο που σκέφτεται και να του διδάξουμε θετικές στρατηγικές αντιμετώπισης που μπορούν να μετριάσουν και να μειώσουν τα επίπεδα άγχους.

Σε αυτό το σκεπτικό βασίζεται η Γνωστική Συμπεριφορική Θεραπεία (CBT), που χρησιμοποιείται ευρύτατα στην αντιμετώπιση της κατάθλιψης. Οι ψυχοθεραπευτές που την εφαρμόζουν, αντί να τροφοδοτούν τον φαύλο κύκλο των σκέψεων, προσπαθούν να ενεργοποιήσουν τη συμπεριφορά αναπλαισιώνοντας τα μοτίβα των μη υγιών σκέψεων.

Στη φαρέτρα των επιστημόνων προστέθηκε πολύ πρόσφατα και μία ακόμη θεραπεία, η μεταγνωστική. Η μεταγνωστική θεραπεία, που θεμελιώθηκε από τον Βρετανό καθηγητή κλινικής ψυχολογίας Adrian Wells το 2009, στοχεύει στη διαχείριση των σκέψεων για… τις σκέψεις μας και ουσιαστικά στην υπερανάλυση.

Πολύ απλοϊκά, θα λέγαμε ότι είναι μια προσπάθεια απόσπασης από τις βασανιστικές σκέψεις, που επιδιώκει να αλλάξει τον τρόπο με τον οποίο ανταποκρινόμαστε σε αυτές, χωρίς όμως να χρησιμοποιεί άλλες για να τις ελέγξει. Η θεραπεία δεν είναι ακόμη διαθέσιμη στην Ελλάδα, αλλά ούτε στο εξωτερικό έχει την ίδια αναγνώριση με την κλασική CBT.

Πρακτικοί τρόποι για να βάλετε τέλος στον μηρυκασμό των σκέψεων

Αν ψάχνετε μερικούς τρόπους για να βοηθήσετε τον εαυτό σας να σπάσει τον φαύλο κύκλο, οι ειδικοί της Αμερικανικής Ψυχιατρικής Ένωσης προτείνουν τα εξής:

• Αποσπάστε την προσοχή σας με δραστηριότητες που θα διακόψουν την αρνητική σκέψη και επικεντρωθείτε σε θετικές αναμνήσεις.
• Προσπαθήστε να θυμηθείτε σκόπιμα στιγμές που τα πράγματα λειτούργησαν ακόμη και με δυσκολίες. Ζητήστε τη βοήθεια της οικογένειας ή των φίλων για να θυμηθείτε προηγούμενες θετικές εμπειρίες. Αυτό μπορεί να σας βοηθήσει να μετατοπίσετε τη σκέψη σας σε ένα διαφορετικό μονοπάτι.
• Επιλέξτε μια σωματική δραστηριότητα ή και μια αλλαγή περιβάλλοντος, ειδικά σε ένα μέρος που έχει θετικές συσχετίσεις για εσάς.
• Προσπαθήστε να διαχωρίσετε διαφορετικά προβλήματα ή να σπάσετε μεγαλύτερα προβλήματα σε μικρότερα μέρη. Αντιμετωπίστε ένα ζήτημα κάθε φορά. Κάντε ένα βήμα και καταγράψτε το, αναλαμβάνοντας δράση σταδιακά.

Βρείτε εδώ τα audio articles που είναι διαθέσιμα αυτή τη στιγμή.

Για να ακούτε τα άρθρα του OW που είναι διαθέσιμα σε ηχητική μορφή, μπορείτε να μας ακολουθήσετε σε Spotify και σε Apple Podcasts.