Ο ΘΥΜΟΣ ΕΙΝΑΙ ΕΝΑ ΠΑΡΕΞΗΓΗΜΕΝΟ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑ ΜΕ ΠΟΛΛΑ ΟΦΕΛΗ

Πόσο σημαντικό ρόλο παίζει ο θυμός στη ζωή μας; Τον χρειαζόμαστε; Και τι μπορούμε να κάνουμε όταν η κατάσταση αρχίζει και ξεφεύγει από τον έλεγχό μας;

Μέσα στη σύγχρονη πραγματικότητα, που κατακλύζεται από περιστατικά βίας, διατυπώνονται –και ορθώς– πάμπολλοι προβληματισμοί σχετικά με την επιθετικότητα, την οργή, τις εκφράσεις θυμού και τους τρόπους διαχείρισης, αντιμετώπισης και πρόληψής τους.

Υπό αυτό το πρίσμα, επανέρχεται η ιδέα ότι ο θυμός είναι ένα δυσάρεστο, αρνητικό συναίσθημα, που οπωσδήποτε πρέπει να καταπιέσουμε και με έναν μαγικό τρόπο να εξαφανίσουμε. Άλλωστε, είτε φιλοσοφικά (Στωική φιλοσοφία) είτε πολιτισμικά και θρησκευτικά (Βουδισμός) αντιμετωπίζεται ως και απαγορευτικός.

Έχει και ο θυμός οφέλη

Ο θυμός είναι άρρηκτα συνδεδεμένος με την ανθρώπινη φύση και αποτελεί ένα από τα έξι βασικά ανθρώπινα συναισθήματα. Ως εκ τούτου, η εμφάνισή του κατέχει κάποια λειτουργική χρησιμότητα αναφορικά με την ψυχική και συναισθηματική μας ύπαρξη.

Πιο συγκεκριμένα, μπορούμε να δούμε στον θυμό τις παρακάτω ευεργετικές λειτουργίες:

• Μας βοηθάει να αναγνωρίσουμε προβλήματα ή καταστάσεις που μας βλάπτουν και μας πληγώνουν.
• Μας κινητοποιεί να επιφέρουμε αλλαγές, να επιτύχουμε στόχους και να εξελιχθούμε.
• Μας βοηθάει να παραμείνουμε ασφαλείς σε επικίνδυνες καταστάσεις, δίνοντας μας μια ώθηση και ενέργεια.
• Σε κοινωνικό επίπεδο, αποτελεί το συναισθηματικό μας εργαλείο ενάντια στην αδικία.

Ερευνητικά, μάλιστα, το συναίσθημα του θυμού έχει συνδεθεί με αυξημένη αισιοδοξία, δημιουργικότητα, αποτελεσματικότητα και επιτυχημένες διαπραγματεύσεις στην επαγγελματική και κοινωνική ζωή.

Ο θυμός μάς βάζει σε κατάσταση συναγερμού και ετοιμότητας, είτε για να υπερασπιστούμε τον εαυτό μας είτε για να προσπεράσουμε δυσκολίες και να πάμε παρακάτω.

Unsplash Alexandra Mirghe

Χάνοντας τον έλεγχο

Πότε ο θυμός σταματάει να λειτουργεί προστατευτικά και ευεργετικά; Πότε η εμφάνισή του συνδέεται με αρνητικές συνέπειες τόσο στη δική μας ζωή όσο και στην ζωή των άλλων;

Οι θυμωμένες σκέψεις συνοδεύονται από μυϊκή ένταση, πονοκεφάλους ή ταχυκαρδία. Οι λεκτικές εκφράσεις περιλαμβάνουν τις φωνές, τις κατάρες, τον σαρκασμό. Η σωματική έκφραση του θυμού περιλαμβάνει τις σφιγμένες γροθιές, το πέταγμα αντικειμένων, το χτύπημα του χεριού. Πολλές φορές, επίσης, ο θυμός δεν εξωτερικεύεται, αλλά παραμένει ως εσωτερική εξουθενωτική ένταση.

Ο ΘΥΜΟΣ ΠΟΥ ΔΕΝ ΕΚΦΡΑΖΕΤΑΙ ΔΕΝ ΕΞΑΦΑΝΙΖΕΤΑΙ. ΣΥΝΕΧΙΖΕΙ ΝΑ ΥΠΑΡΧΕΙ ΚΑΙ ΝΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΕΙ ΕΣΩΤΕΡΙΚΑ.

Ο θυμός δεν ταυτίζεται με την επιθετικότητα, η οποία αποτελεί μια εμπρόθετη συμπεριφορά, με στόχο την πρόκληση βλάβης σε κάποιο άλλο άτομο. Η επιθετικότητα συχνά αντανακλά την επιθυμία για κυριαρχία και έλεγχο, περιλαμβάνει τη σωματική και λεκτική βία και μπορεί να οδηγήσει σε εγκληματικές πράξεις. Το ότι «θυμώνω» δεν σημαίνει απαραίτητα ότι το αίσθημα αυτό θα εκφραστεί με επιθετικότητα, ούτε ότι θα οδηγηθώ σε εγκληματικές και αντικοινωνικές πράξεις.

Επίσης, θυμός που δεν εκφράζεται δεν εξαφανίζεται, αλλά συνεχίζει να υπάρχει και να λειτουργεί εσωτερικά, και ίσως να εξωτερικεύεται μεταμορφωμένος σε κάποιο άλλο συναίσθημα, όπως η θλίψη, ο φόβος, το άγχος.

Παράλληλα, ένας θυμός χαοτικός, που δεν ελέγχεται, μπορεί να γίνει όπλο βίας και επιθετικότητας προς τον εαυτό και τους άλλους.

Πώς να διαχειριστούμε τον θυμό

Υπάρχουν τρόποι για να αναγνωρίσουμε πότε ο θυμός μετατρέπεται από προστατευτικός σε καταστροφικός, και πότε χρειαζόμαστε βοήθεια για να τον διαχειριστούμε.

Είναι ανθρώπινο –και ως εκ τούτου αναπόφευκτο– ότι όλοι θα έχουμε εμπειρίες θυμού σε κάποιο βαθμό στη ζωή μας. Όταν ο θυμός είναι ήπιος, όχι συχνός, ανακουφίζεται σχετικά εύκολα και εκφράζεται με κατάλληλο τρόπο, χωρίς επιθετικότητα, δεν θεωρείται απαραίτητη η οποιαδήποτε επαγγελματική βοήθεια. Σε αυτήν την περίπτωση, λειτουργεί ως μηχανισμός επισήμανσης της δυσφορίας μας και μπορεί να οδηγήσει στην επίλυση του εκάστοτε προβλήματος.

Από την άλλη, αν ο θυμός γίνεται έντονος, βιώνεται συχνά, συνδέεται με σκληρότητα και σκέψεις εκδίκησης, εκφράζεται με επιθετικότητα (λεκτική και σωματική), είναι χαοτικός (χωρίς εμφανή αιτιολογία), τότε τίθεται σημαντικό θέμα ανησυχίας και πιθανόν να χρειάζεται η λήψη επαγγελματικής βοήθειας. Σε τέτοιες περιπτώσεις, ο θυμός μπορεί να οδηγήσει σε σημαντικά προβλήματα στην ψυχική και σωματική υγεία και στην κοινωνική μας προσαρμογή και εξέλιξη.

iStock

Βιώνοντας το συναίσθημα

Ο στόχος οποιασδήποτε παρέμβασης και βοήθειας δεν συνίσταται στη μη βίωση του θυμού, αλλά στην αποτελεσματική διαχείριση του συναισθήματος και στην έκφρασή του με έναν ανανοηματοδοτημένο και λειτουργικό τρόπο.

Η επικύρωση του συναισθήματος του θυμού, η προσφορά δηλαδή ενός ασφαλούς πλαισίου κατανόησης και αποδοχής του και η παράλληλη αναγνώριση της παθολογικής και τοξικής έκφρασής του, μπορούν να δράσουν προληπτικά σε πράξεις επιθετικότητας, αυτοκαταστροφικής και βίαιης συμπεριφοράς.

Στην εργαλειοθήκη των ειδικών ψυχικής υγείας υπάρχουν αρκετές και αποδοτικές στρατηγικές διαχείρισης του θυμού, οι οποίες μπορούν να βοηθήσουν τον καθένα να βιώσει με ασφάλεια τον θυμό του, να τον κατανοήσει, να τον επεξεργαστεί και να τον αξιοποιήσει με ευεργετικό τρόπο για την ψυχική, σωματική και κοινωνική του εξέλιξη.

Η Σοφία Κουτελού είναι Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια.

Για να ακούτε τα άρθρα του OW που είναι διαθέσιμα σε ηχητική μορφή, μπορείτε να μας ακολουθήσετε σε Spotify και σε Apple Podcasts.