ΟΣΑ ΕΜΑΘΑ ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΕΝΑΝ ΧΡΟΝΟ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ

Κάθε χρόνο υποσχόμουν στον εαυτό μου ότι θα ξεκινήσω ψυχοθεραπεία και κάθε χρόνο το ανέβαλα. Μέχρι που το πήρα απόφαση. Έναν χρόνο αργότερα, συνειδητοποιώ τα 5 από τα μεγαλύτερα μαθήματα που πήρα μέσα από τις συνεδρίες.

Τα 28α γενέθλιά μου ήταν η αφορμή να ξεκινήσω ψυχοθεραπεία. Το βράδυ εκείνο είχα μόλις σβήσει δύο κεράκια που σχημάτιζαν έναν αριθμό λιγάκι απαιτητικό για μένα. Έναν αριθμό που ζητούσε από μένα κάτι παραπάνω από τα δώρα που βρίσκονταν σκόρπια ολόγυρά μου, κάτι περισσότερο από τις ζεστές αγκαλιές των αγαπημένων μου και από τα ευχετήρια μηνύματα στο κινητό.

Απαιτούσε ένα δώρο από μένα σε μένα, που μου το υποσχόμουν κάθε χρόνο, μα πάντοτε το ανέβαλα. Ίσως αυτό που με ώθησε να κάνω την υπόσχεση πράξη να ήταν μια φωτογραφία του τρίχρονου εαυτού μου, που κοιτούσε γελαστός στον φακό και έβγαζε με θράσος και θάρρος τη γλώσσα σε μένα και στους φόβους μου, στην αναβλητικότητά μου, ίσως και στον ίδιο τον χρόνο.

Σκέφτηκα πως αν έχει επιβιώσει αυτή η ατρόμητη εκδοχή μου και βρίσκεται κάπου κρυμμένη μέσα μου, οφείλω τόσο σ' αυτήν όσο και σε μένα να την αναζητήσω και να γνωριστούμε απ' την αρχή. Έτσι, το επόμενο πρωί, πληκτρολόγησα τον αριθμό της ψυχοθεραπεύτριας που μου είχαν συστήσει.

Οι πρώτες συνεδρίες

Θυμάμαι ακόμα καθαρά την πρώτη φορά που χτύπησα το κουδούνι του γραφείου της, ομολογώ με κάποιο άγχος και κάποια διστακτικότητα, τα οποία όμως εξαφανίστηκαν αμέσως με το που μπήκα στον χώρο. Ήταν ένα δωμάτιο πολύ σωστά μελετημένο, ώστε να απευθύνεται σε όλες τις αισθήσεις σου. Υπήρχε ένα ηχείο στον χώρο της αναμονής, το οποίο έπαιζε έναν σταθμό ραδιοφώνου (τον αγαπημένο μου, εντελώς συμπωματικά), λίγα έπιπλα σε απαλά χρώματα, μια μικρή βιβλιοθήκη και μια μυρωδιά γαλλικού καφέ που σου δημιουργούσαν μια αίσθηση οικειότητας.

Τη μεγαλύτερη αίσθηση οικειότητας και ασφάλειας όμως, τη δημιούργησε –όπως μάλλον πρέπει να συμβαίνει– η ίδια η ψυχοθεραπεύτρια. Πριν ξεκινήσουμε να συζητάμε για μένα, έσπευσε να με ενημερώσει για το ποια ακριβώς είναι τα δικαιώματα ενός θεραπευόμενου – μεταξύ άλλων το να ζητήσει να δει την άδεια ασκήσεως επαγγέλματος, να ενημερωθεί για το ψυχοθεραπευτικό μοντέλο που ακολουθεί ο θεραπευτής και να γνωρίζει πως ό,τι μοιραστεί εκεί προστατεύεται από απόλυτη εχεμύθεια.

Από κει και πέρα, επικεντρωθήκαμε στο να αναλύσουμε το προσωπικό μου δίκτυο ανθρώπων, «τους σημαντικούς Άλλους» όπως αποκαλούνται στην Ψυχολογία, το οποίο περιλαμβάνει συγγενείς, φίλους, συντρόφους.

Εικονογράφηση: Χριστίνα Αβδίκου

5 μαθήματα που πήρα μετά από 12 μήνες ψυχοθεραπείας

Από εκείνη την πρώτη φορά μέχρι σήμερα έχει περάσει σχεδόν ένας χρόνος κατά τον οποίον θα μπορούσα να σταχυολογήσω τα εξής πολύτιμα μαθήματα:

Μάθημα #1: Το σωστό timing είναι σύμμαχός σου

Όταν διαπίστωσα πόσο ευεργετικά λειτουργούσε η θεραπεία, αναρωτήθηκα πολλές φορές μήπως την ξεκίνησα αργά και έχασα πολύτιμο χρόνο. Είχα σαφέστατα σημάδια που θα δικαιολογούσαν μια επίσκεψή μου αρκετά νωρίτερα (κρίσεις άγχους, φοβίες που με καθιστούσαν μη λειτουργική σε μεγάλο βαθμό και ανθρώπους να με παροτρύνουν να ζητήσω την βοήθεια ειδικού).

Κατέληξα όμως στο εξής: Ο λόγος που αντιμετώπισα τη διαδικασία της ψυχοθεραπείας τόσο θετικά σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα ήταν ότι πήγα ακριβώς τη στιγμή που το έκρινα εγώ κατάλληλο. Αυτό δεν σημαίνει φυσικά πως πρέπει να αγνοήσει κανείς τα σημάδια που εκπέμπει ο ψυχισμός και το σώμα του, απλώς είναι μια διαδικασία που δεν λειτουργεί υπό πίεση. Δεν είναι σχεδιασμένη για να λειτουργήσει κατ' αυτόν τον τρόπο. Σε αντίθεση με μια επίσκεψη στον γιατρό, που ίσως να έχει και κάποιο αποτέλεσμα ακόμα και αν γίνει «με το ζόρι», η ψυχοθεραπεία βασίζεται σε δύο πολύ βασικά θεμέλια: στην αλληλεπίδραση θεραπευτή και θεραπευόμενου και στον χρόνο που επενδύεις.

Ένα πολύ χρήσιμο εργαλείο για να χωρίσεις αυτό τον χρόνο σε μικρότερα κομμάτια είναι να κρατάς ένα τετράδιο στο οποίο θα μπορείς να σημειώνεις κάθε φορά κάτι που ειπώθηκε και σε προβλημάτισε, σε οδήγησε σε μια διαπίστωση ή ακόμα και μια διαφωνία σου με τον θεραπευτή. Έτσι θα μπορείς να ανατρέχεις σ' αυτό, ελέγχοντας παράλληλα την πρόοδο που σημειώνεις. Αυτό τουλάχιστον είναι κάτι που βοήθησε εμένα.

Μάθημα #2: Δώσε χρόνο

Είναι γεγονός πως ζούμε στην εποχή που όλα πρέπει να γίνονται σύντομα και όλα χρειάζεται να υπόσχονται άμεσα αποτελέσματα. Πολλές φορές έχω ακούσει ανθρώπους να παραπονιούνται μετά από 2-3 συνεδρίες πως δεν βλέπουν κανένα φοβερό αποτέλεσμα και καταλήγουν να αλλάζουν διαρκώς θεραπευτές χωρίς να δίνουν σε καμία από αυτές τις σχέσεις τον χρόνο που χρειάζεται και αναλογεί σε ένα τέτοιο εγχείρημα. Είναι σαν να έχεις σπάσει το χέρι σου και να περιμένεις να μπορείς να παίξεις μπάσκετ μετά από λίγες ημέρες.

Η διαφορά με τα ψυχικά τραύματα είναι πως δεν είναι ορατά με γυμνό μάτι, δεν έχουν κάποιο φανερό σωματικό σύμπτωμα (εξού και ακούγονται οι αδιανόητες φράσεις «Μήπως είσαι λίγο υπερβολικός/η» ; Ή «είναι όλα στο μυαλό σου», με την απάντησή μου να είναι πάντα η ίδια: «Ναι! Επειδή ακριβώς είναι στο μυαλό μου και δεν μπορείς να το δεις εσύ, αυτό δεν σημαίνει πως δεν υπάρχει και δεν με ταλαιπωρεί όσο επιτυχώς θα με ταλαιπωρούσε και μια οποιαδήποτε άλλη ασθένεια». Επομένως, ο δρόμος προς τη θεραπεία είναι συνήθως μακρύς, ενίοτε δύσκολος, αλλά όπως όλα τα πράγματα στα οποία έχεις επενδύσει χρόνο και κόπο, στο τέλος σε ανταμείβει.

ΤΟ ΝΑ ΠΕΡΙΜΕΝΕΙΣ ΝΑ ΔΕΙΣ ΦΟΒΕΡΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΜΕΤΑ ΑΠΟ 2-3 ΣΥΝΕΔΡΙΕΣ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ΕΙΝΑΙ ΣΑΝ ΝΑ ΕΧΕΙΣ ΣΠΑΣΕΙ ΤΟ ΧΕΡΙ ΣΟΥ ΚΑΙ ΝΑ ΠΕΡΙΜΕΝΕΙΣ ΝΑ ΜΠΟΡΕΙΣ ΝΑ ΠΑΙΞΕΙΣ ΜΠΑΣΚΕΤ ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΛΙΓΕΣ ΜΕΡΕΣ.

Μάθημα #3: Χτίσε γερά θεμέλια στη σχέση με τον θεραπευτή

Όπως αναφέρθηκε και παραπάνω, η σχέση που θα χτίσεις με τον θεραπευτή σου είναι από τα βασικότερα κομμάτια της θεραπείας και από τα βασικότερα όπλα που θα έχεις σε αυτό το ταξίδι. Εγώ προσωπικά, ως αθεράπευτη (και θεραπευόμενη πλέον) people pleaser, θεωρούσα αδύνατον να εκφράσω σε κάποιον το παράπονό μου ή μια διαφορετική μου επιθυμία. Αυτό κλήθηκα να το αλλάξω για αρχή στο ασφαλές περιβάλλον της ψυχοθεραπείας, εκφράζοντας για παράδειγμα με ειλικρίνεια την απροθυμία μου να αγγίξω ένα ζήτημα εκείνη τη δεδομένη στιγμή.

Κάνοντας τέτοιες μικρές προσομοιώσεις μέσα στο γραφείο της ψυχοθεραπεύτριας, άρχισε να γίνεται ευκολότερο το να μεταφέρω τη νέα κατακτημένη μου συμπεριφορά και έξω από αυτό – στις σχέσεις μου, στα επαγγελματικά μου, στον αγενή κύριο που μου παίρνει τη σειρά βασιζόμενος στο ότι δεν θα αντιδράσω.

Καλό θα είναι, λοιπόν, να είναι μια σχέση βασισμένη στην ειλικρίνεια και στη συνέπεια. Η σταθερότητα και η συνέπεια στις συναντήσεις είναι εξίσου σημαντικός παράγοντας και λειτουργεί επίσης ως κομμάτι της θεραπείας. Δίνεις στον εαυτό σου μια σταθερά, μια συγκεκριμένη μέρα και ώρα κατά την οποία έχεις απέναντί σου έναν άνθρωπο απολύτως και αποκλειστικά αφοσιωμένο σε σένα. Αυτό από μόνο του, στην εποχή του multitasking, δεν είναι ούτε αμελητέο, ούτε και δεδομένο.

Μάθημα #4: Βάλε προτεραιότητα εσένα, μάθε τον ρόλο σου

Το να θέσεις ως προτεραιότητα εσένα και τις ανάγκες σου, το να μάθεις να οριοθετείς τους γύρω σου, ίσως να ακούγεται απλό και αυτονόητο, μόνο που δυστυχώς ελάχιστοι το καταφέρνουν – ιδίως με έναν τρόπο που να είναι λειτουργικός και να μην καταπιέζει και όλους τους υπόλοιπους.

Ίσως το πιο σημαντικό που έμαθα σ' αυτόν τον έναν χρόνο ψυχοθεραπείας να είναι το εξής: τη μάσκα οξυγόνου, για να έχει αποτέλεσμα και νόημα η χρήση της, πρέπει πρώτα να τη φορέσεις εσύ, και ύστερα αν χρειαστεί να βοηθήσεις και κάποιον άλλον.

Τουτέστιν, το να ακουστούν από το στόμα σου φράσεις όπως «Εδώ, χρειάζομαι βοήθεια» ή «Αυτό με πληγώνει, με θυμώνει» δεν σε καθιστά αδύναμο, αλλά ικανότερο στο να επικοινωνήσεις τα αισθήματά σου. Αντίστοιχα, το να πεις αυτό το απλούστατο δισύλλαβο «όχι» αν κάτι δεν σου κάνει, δεν σε μετατρέπει σε «γκρινιάρη και δύσκολο». Δείχνει απλώς ότι γνωρίζεις να θέτεις τα όριά σου και να σε υπερασπίζεσαι, γιατί στην τελική δεν υπάρχει κανείς που να μπορεί να το κάνει καλύτερα από εσένα.

Στο ίδιο πλαίσιο, έμαθα τη σημασία των ρόλων και του να μην αναλαμβάνω ευθύνες που δεν μου αναλογούν. Για τους ανθρώπους με μια ροπή στην αυτο-ενοχοποίηση είναι δώρο εξ' ουρανού να έρθει ένας άνθρωπος –ιδίως με τη γνώση και την ενσυναίσθηση ενός ψυχοθεραπευτή– και να τους πει την κατάλληλη στιγμή, με τον σωστό τρόπο, αυτό το άκρως ανακουφιστικό: Δεν φταις εσύ για το τάδε, δεν είναι δική σου ευθύνη το δείνα. Στην τάδε σχέση είσαι κόρη, στην άλλη φίλη, και στην άλλη σύντροφος. Όταν αντιλαμβάνεσαι τον εκάστοτε ρόλο σου και αυτά που του αναλογούν, είναι σαν να τακτοποιείς επιτέλους εκείνο το συρτάρι που είχε μέσα μαγιό, κασκόλ και παιδικές πιτζάμες.

Μάθημα #5: Ναι, το χιούμορ έχει θέση (και) στις συνεδρίες

Πριν αρχίσω τις συνεδρίες, ίσως απ' τους μεγαλύτερους προβληματισμούς μου να ήταν το αν το χιούμορ χωράει κάπου ανάμεσα σ' εκείνες τις δυο πολυθρόνες που χωρίζουν εσένα από τον ψυχοθεραπευτή σου. Είχα μάλλον και εγώ εκείνη την κλασική στερεοτυπική εικόνα ενός θεραπευόμενου που κλαίει αγκαλιά με ένα κουτί χαρτομάντηλα. Φυσικά, υπάρχει και αυτή η διάσταση και είναι λυτρωτική, αλλά δεν υπάρχει μόνο αυτή.

Πολύ γρήγορα διαπίστωσα πως αν χρειάζεσαι εκεί το χιούμορ θα βρει τον χώρο του, αλλά όπως όλα, θα πρέπει και αυτό να οριοθετηθεί. Για μένα προσωπικά το να μπορώ να αστειεύομαι, επιτελεί μια διπλή λειτουργία: Είναι αφενός η γλώσσα που ξέρω καλύτερα για να επικοινωνώ με τους άλλους (επομένως, αν μου την αφαιρέσεις, ξαφνικά είναι σαν να βρίσκομαι σε ξένη χώρα), αφετέρου χρησιμεύει ως σημαντικότατος μηχανισμός άμυνας για να υποβαθμίσω –συνήθως– ένα πρόβλημα.

Στις συνεδρίες, ακόμη και χωρίς να συζητηθεί ρητά, έγινε μια συμφωνία πως θα κρατήσουμε την πρώτη λειτουργία, για να μπορέσουμε να συνεννοηθούμε καλύτερα στη γλώσσα που μου είναι πιο οικεία, αλλά θα δουλέψουμε πολύ τη δεύτερη. Έτσι, μπορώ να θυμηθώ αρκετές στιγμές που έχουμε από κοινού γελάσει με την ψυχοθεραπεύτριά μου με αφορμή ένα αυθόρμητο σχόλιο ή ακόμα και ένα θέμα της επικαιρότητας.

Μπροώ, όμως, να θυμηθώ ακόμη περισσότερες φορές που έχουμε αναγνωρίσει πως το χιούμορ ίσως είναι ένα μεγάλο άσπρο σεντόνι που έχω απλώσει επάνω σ' ένα πρόβλημα, ώστε να κρύψω τόσο το ίδιο όσο και άλλα συναισθήματα που είναι δύσκολο να αποδεχτώ, όπως θυμός, λύπη κλπ.

Πού κρύβεται η ουσία της ψυχοθεραπείας;

Πάντοτε όταν σκέφτομαι το μέχρι τώρα ταξίδι μου στην ψυχοθεραπεία, μου έρχεται στο μυαλό εκείνος ο διάλογος που είχε ο μικρός πρίγκιπας με έναν έμπορο. Ο έμπορος του εξηγεί πως με τα χάπια που πουλάει οι άνθρωποι δεν θα διψάνε πια, και έτσι θα γλιτώνουν 53 ολόκληρα λεπτά την εβδομάδα. Τότε ο μικρός πρίγκιπας του απαντάει «Εγώ αν είχα 53 λεπτά για ξόδεμα, θα πήγαινα ήσυχα ήσυχα σε μια πηγή».

Ίσως εκεί κρύβεται η ουσία της θεραπείας, όχι στο να εξαλείψει «την αίσθηση της δίψας», αλλά στο να αναγνωρίζει αφενός το συναίσθημα, την ανάγκη και αφετέρου να σε παρακινεί να κάνεις ένα μακρύ αλλά μοναδικό ταξίδι προς την πηγή, η οποία κάθε φορά είναι λίγα βήματα παραπέρα από εκεί που βρίσκεσαι. Αυτός όμως είναι και ο τρόπος να συνεχίσεις να περπατάς και να εξελίσσεσαι.