ΠΩΣ ΝΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΤΕΙΣ ΑΥΤΟΥΣ ΠΟΥ ΠΑΝΕ ΓΥΡΕΥΟΝΤΑΣ ΓΙΑ ΚΑΒΓΑ

Οι συγκρουσιακές προσωπικότητες είναι παντού, στην οικογένεια, στις σχέσεις, στη δουλειά. Ο Bill Eddy, δικηγόρος, ψυχοθεραπευτής και ειδικός στην επίλυση συγκρούσεων, εξηγεί πώς μπορούμε να τις αναγνωρίσουμε και να διαχειριστούμε τη σχέση μας μαζί τους, εφόσον αξίζει η προσπάθεια.

Σε βγάζουν εκτός εαυτού και τρώγονται διαρκώς για καβγά. Ζουν για το δράμα και ψάχνουν πώς θα γίνει η τρίχα τριχιά σε κάθε πρόβλημα και διαφωνία. Τους έχεις συναντήσει στην προσωπική σου ζωή, στην οικογένεια, την παρέα, τις σχέσεις, και φυσικά στη δουλειά, τον κύκλο των συναδέλφων ή πιο ψηλά στην ιεραρχία. Λες, δεν μπορεί, σίγουρα θα πρόκειται για διαταραγμένες προσωπικότητες. Ωστόσο, παρά το ότι πολλοί εξ αυτών πράγματι πάσχουν από κάποια διαταραχή προσωπικότητας, δεν είναι κανόνας πως η συγκρουσιακή τους φύση είναι αποτέλεσμα ψυχοπαθολογίας. Ίσως να πρόκειται απλώς για δύσκολους ανθρώπους.

Τα παραπάνω συζητήθηκαν σε επεισόδιο του Huberman Lab Podcast, τη σειρά του γνωστού (pop) νευροεπιστήμονα Andrew Huberman, με προσκεκλημένο τον Bill Eddy, δικηγόρο, διαμεσολαβητή, ψυχοθεραπευτή και συγγραφέα βιβλίων όπως το Five Types of People Who Can Ruin Your Life (Πέντε τύποι ανθρώπων που μπορούν να καταστρέψουν τη ζωή σου). Αν σου φαίνεται οικείο το όνομά του, πιθανώς το συνάντησες στο άρθρο για τους ανθρώπους που κάνουν τη σχέση μαρτύριο.

Αυτή τη φορά, έχει να σου προτείνει λύσεις για να διαχειριστείς τις συγκρουσιακές προσωπικότητες της ζωής σου όσο το δυνατόν πιο αναίμακτα, βασισμένες στην έρευνα και την επαγγελματική πείρα δεκαετιών στα οικογενειακά δικαστήρια και στην επίλυση συγκρούσεων.

Συγκρούσεις και διαταραχές προσωπικότητες

Οι συγκρουσιακές προσωπικότητες δεν ανήκουν στην κατηγορία των διαταραχών προσωπικότητας, διευκρίζει κατ’ αρχάς ο Huberman. «Ωστόσο, είναι συχνό τα άτομα με τέτοιες προσωπικότητες να έχουν επίσης οριακή ή ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας, είτε να πάσχουν από διπολική διαταραχή», σημειώνει. Με βάση τα διαθέσιμα στοιχεία, η τάση για συγκρούσεις είναι χαρακτηριστικό πολλών ανθρώπων.

Σύμφωνα με μελέτη των Εθνικών Ινστιτούτων Υγείας των ΗΠΑ (ΝIH) που επικαλέστηκε ο Eddy, περίπου το 15% των ενήλικων Αμερικανών ενδέχεται να έχει κάποια διαταραχή προσωπικότητας, όπως ναρκισσιστική, ιστριονική, αντικοινωνική κ.ά. Ο ίδιος τόνισε πως, παρότι δεν συνεπάγονται όλες οι διαταραχές προσωπικότητας συγκρουσιακή συμπεριφορά, υπάρχει σημαντική αλληλοεπικάλυψη. Οι μισοί από τους ανθρώπους με διαγνωσμένη διαταραχή παρουσιάζουν κοινό συμπεριφορικό μοτίβο, όπως η τάση να κατηγορούν τους άλλους και να φουντώνουν έναν καβγά.

Κατά βάση διακρίνονται σε δύο τύπους:

• ξεκάθαρα επιθετικοί, που έχουν τη διαφωνία (για τα πάντα) στο τσεπάκι,
• πιο παθητικοί, που παίζουν το θύμα ή προτάσσουν καλοθελητές και ανακατώστρες στη σύγκρουση.

Αυτό που τους ενώνει είναι η εμμονή με την ενοχοποίηση άλλων για τα δικά τους προβλήματα, αντί να αναζητούν λύσεις, «όχι επειδή είναι κακοί», τονίζει ο Eddy, αλλά επειδή «είναι διαφορετικές προσωπικότητες, κολλημένες στην επίρριψη ευθυνών σχεδόν αντανακλαστικά».

Όπως εξηγεί, μπορεί να είναι αποτέλεσμα γενετικής προδιάθεσης, πρώιμων εμπειριών από την παιδική ηλικία ή πιεστικής κουλτούρας, όπως συμβαίνει με το drama στα social media. Κατανοώντας το, μπορούμε να δούμε τη συμπεριφορά τους με ενσυναίσθηση αντί για κριτική, μια μετατόπιση-κλειδί για την αποκλιμάκωση των εντάσεων.

Εικονογράφηση: Ελένη Καστρινογιάννη

Η αγάπη για τις συγκρούσεις είναι μεταδοτική

Είναι δυνατόν να κοπιάρουμε τις συγκρουσιακές προσωπικότητες; «Ο εγκέφαλός μας είναι φτιαγμένος να πιάνει τα συναισθηματικά σήματα από τους άλλους, μερικές φορές υπερβολικά καλά», λέει ο Huberman. Η αμυγδαλή σκανάρει συνεχώς για απειλές, ενώ το προτείχισμα (ή ταινιοειδής πυρήνας) του εγκεφάλου μπορεί να συγχρονίσει τις συναισθηματικές καταστάσεις μεταξύ των ανθρώπων. Αυτή η νευρωνική καλωδίωση κάνει τον εγκέφαλό μας να αντικατοπτρίζει έντονα συναισθήματα, όπως ο θυμός ή ο φόβος, ενισχύοντας έτσι τις συγκρούσεις μέσα σε ομάδες.

Ο Eddy το προσεγγίζει συμπεριφορικά: «Οι συγκρουσιακές προσωπικότητες μεταδίδουν την ενέργειά τους· είναι σαν ιός». Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης το ενισχύουν περαιτέρω, δημιουργώντας «ομάδες επιβεβαίωσης» (echo chambers), όπου άνθρωποι με έντονη επιθετικότητα ή ροπή στην αυτοθυματοποίηση βρίσκουν διαρκώς υποστήριξη και ενίσχυση. Επιπλέον, οι λιγότερες ευκαιρίες για φυσική επίλυση διαφορών στην παιδική ηλικία, με τους γονείς να παρεμβαίνουν άμεσα αντί να αφήνουν τα παιδιά να προσπαθήσουν να τα βρουν, συντελούν στην ευρύτερη αποδυνάμωση των κοινωνικών τους δεξιοτήτων, με αποτέλεσμα ενήλικες που δυσκολεύονται να διαχειριστούν τις συγκρούσεις.

ΟΙ ΣΥΓΚΡΟΥΣΙΑΚΕΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΕΣ ΕΧΟΥΝ ΕΜΜΟΝΗ ΜΕ ΤΗΝ ΕΝΟΧΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΑΛΛΩΝ ΓΙΑ ΤΑ ΔΙΚΑ ΤΟΥΣ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ, ΑΝΤΙ ΝΑ ΑΝΑΖΗΤΟΥΝ ΛΥΣΕΙΣ.

Τα red flags και ο «κανόνας του ενός έτους»

Το πρώτο βήμα για τη διαχείριση των συγκρουσιακών ανθρώπων είναι να τους αναγνωρίσεις. Η μέθοδος WEB του Eddy –ακρωνύμιο των Words (Λέξεις), Emotions (Συναισθήματα), Behavior (Συμπεριφορά)– είναι ένας απλός τρόπος για να εντοπίσεις τα red flags:

• Λέξεις. Ο λόγος τους είναι ακραίος και εμφατικός, με λέξεις όπως «πάντα», «ποτέ» ή «όλοι με μισούν». Αυτό το «άσπρο-μαύρο», το «όλα ή τίποτα», είναι ενίοτε δηλωτικό μιας τάσης για συγκρούσεις.
• Συναισθήματα. Αντιδρούν δυσανάλογα με την κατάσταση· ακόμα και μια ασήμαντη κριτική μπορεί γίνει αιτία για ξέσπασμα θυμού ή κλάμα.
• Συμπεριφορά. Επαναλαμβάνουν καταστροφικά μοτίβα, όπως το να ψάχνονται για καβγά ή να αποφεύγουν να αναλάβουν ευθύνες.

Ιδιαίτερα στις σχέσεις, τα προειδοποιητικά σημάδια περιλαμβάνουν μυστικοπάθεια σχετικά με την οικογένεια ή τους φίλους, ιστορικό ασταθών σχέσεων ή δυσκολία στη διαχείριση της κριτικής. Ο χρυσός κανόνας του Eddy είναι «περίμενε τουλάχιστον έναν χρόνο πριν αποφασίσεις να παντρευτείς, να κάνεις παιδί ή να συγκατοικήσεις». Ο «κανόνας του ενός έτους» δίνει περιθώριο ώστε να βγουν στην επιφάνεια τα κρυμμένα χαρακτηριστικά, ειδικά στις στενές σχέσεις, όπου οι συγκρουσιακές συμπεριφορές εκδηλώνονται πιο έντονα.

Προσέγγισέ τους με τη μέθοδο CARS

Μόλις αναγνωρίσεις τη συγκρουσιακή προσωπικότητα, προσπαθείς να ομαλοποιήσεις την αλληλεπίδραση περνώντας στη μέθοδο που ο Eddy ονομάζει CARS, από τις λέξεις Connect (Σύνδεση), Analyze (Ανάλυση), Respond (Αντίδραση), Set Limits (Οριοθέτηση). Η μέθοδος λειτουργεί σαν «πυξίδα» όταν βρίσκεσαι σε δύσκολες ή φορτισμένες συζητήσεις.

1. Σύνδεση με ενσυναίσθηση, προσοχή και σεβασμό

Οι άνθρωποι με συγκρουσιακές προσωπικότητες αισθάνονται ότι τους παρεξηγούν ή τους παραμελούν. Ένα πρώτο βήμα είναι να δείξεις ότι τους ακούς, δείχνοντας:

• Ενσυναίσθηση. «Καταλαβαίνω πόσο δύσκολο είναι αυτό για σένα».
• Προσοχή. «Πες μου περισσότερα για το τι συμβαίνει».
• Σεβασμός. «Θαυμάζω την αφοσίωσή σου σε αυτό που κάνεις».

Ακόμη και μια μικρή αναγνώριση, όπως «Μου άρεσε η παρουσίασή σου την περασμένη εβδομάδα», μπορεί να αλλάξει τον τόνο της επαγγελματικής σχέσης.

2. Ανάλυση επιλογών για αλλαγή εστίασης

Πρόκειται για τύπους ανθρώπων που εγκλωβίζονται σε κύκλους αρνητικών σκέψεων και συναισθημάτων. Βοήθησέ τους να δουν λύσεις αντί για αδιέξοδα, με φράσεις όπως «θέλεις να το συζητήσουμε τώρα ή αύριο;» ή «εδώ είναι τρεις τρόποι για να το χειριστούμε».

3. Αντίδραση χωρίς αντιπαράθεση

Αν σου επιτίθενται με εχθρικά σχόλια ή κατηγορίες, μην μπεις στη διαδικασία του αντίλογου. Η λογική, λέει ο Eddy, είναι να αποφύγεις το «έχεις άδικο» ή το «να σου εξηγήσω πώς είναι τα πράγματα». Αντίθετα, περιορίσου στο να δώσεις καθαρά την πληροφορία που χρειάζεται, με φιλικό τόνο, αλλά και με σαφήνεια που κλείνει τη συζήτηση. Πρόκειται για απαντήσεις  που χρησιμοποιούνται πιο συχνά στο γραπτό λόγο, ειδικά στα email.

4. Σαφή όρια

Οι συγκρουσιακές προσωπικότητες δεν καταλαβαίνουν από όρια, όποτε πρέπει να τους τα κάνεις ξεκάθαρα. Για παράδειγμα, προειδοποιείς πως «αν συνεχίσεις να μιλάς έτσι, θα σου κλείσω το τηλέφωνο». Οι κόκκινες γραμμές σε προστατεύουν και δίνουν σαφές μήνυμα για το τι επιτρέπεις και τι όχι.

Δεν αξίζει πάντα ο κόπος

Βέβαια, δεν αξίζουν όλες οι σχέσεις με τέτοιες προσωπικότητες να προσπαθήσεις να τις σώσεις. Αν βλέπεις ότι η κατάσταση δεν βελτιώνεται, μπορείς να απομακρυνθείς σταδιακά, εξηγώντας ότι ίσως η μεταξύ σας σχέση δεν σου ταιριάζει, ότι θέλετε άλλα πράγματα και ενδεχομένως είναι καλύτερα να μπει τελεία. Αν πρόκειται για δύσκολες περιπτώσεις, όπως υποθέσεις ενδοοικογενειακής βίας, είναι αναγκαία η υποστήριξη από επαγγελματίες, π.χ. δικηγόρος και ψυχολόγος, λέει ο Eddy.