ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ECHO CHAMBER ΣΤΑ SOCIAL MEDIA

Τι μπορεί να συμβεί αν «κολλήσεις» σε ένα διαδικτυακό δωμάτιο με ανθρώπους που συμφωνούν με τις απόψεις σου; Καλωσήρθες στο echo chamber, που στέκεται εμπόδιο στην εξέλιξη τη δική σου αλλά και της κοινωνίας.

Αν δεν το κάνεις ήδη, σου προτείνω το εξής: Ρίξε μια προσεκτική ματιά στο feed σου στα κοινωνικά δίκτυα και εστίασε σε σημαντικά ζητήματα της εποχής μας, όπως η κλιματική αλλαγή, τα εμβόλια, οι γυναικτονίες, το εθνικό σύστημα υγείας. Θα παρατηρήσεις ότι η πλειοψηφία των αναρτήσεων που θα περάσει μπροστά από τα μάτια σου αναπαράγουν απόψεις τις οποίες συμμερίζεσαι. Αυτό το φαινόμενο είναι γνωστό ως echo chamber ή θάλαμος αντήχησης.

Γενικεύοντας, μπορούμε να πούμε ότι το φαινόμενο echo chamber περιγράφει ένα κοινωνικό περιβάλλον ή μια πλατφόρμα, όπου τα άτομα εκτίθενται σε πληροφορίες και απόψεις που ευθυγραμμίζονται με τις προϋπάρχουσες πεποιθήσεις και πιστεύω τους.

Πώς θα καταλάβεις ότι βρίσκεσαι σε ένα τέτοιο περιβάλλον; Η Lisa MacLean, ψυχίατρος, προτείνει να απαντήσεις σε τρεις ερωτήσεις:

• Οι πηγές που επιλέγεις τείνουν να παρουσιάζουν μόνο μία πλευρά του θέματος;
• Υποστηρίζονται οι απόψεις κυρίως από φήμες ή ελλιπή στοιχεία;
• Αγνοούνται τα γεγονότα που έρχονται σε αντίθεση με αυτήν την άποψη;

Αν απαντήσεις «ναι» σε κάποια από τις παραπάνω ερωτήσεις, τότε μάλλον έχεις βρεθεί μέσα σε έναν τέτοιον θάλαμο.

Προωθώντας την πόλωση

Τα περιβάλλοντα αυτά αυξάνουν την πόλωση όταν υπάρχουν αντικρουόμενες απόψεις, βάζοντας ακόμα μεγαλύτερη απόσταση ανάμεσα στις διάφορες πλευρές. Γεγονός που ενισχύει τη δυσπιστία, τον φόβο, τη δυσαρέσκεια. Οι μονόπλευρες αφηγήσεις και το εμπρηστικό περιεχόμενο διαιωνίζουν αρνητικά στερεότυπα, εμποδίζοντας την ευκαιρία για αμοιβαία κατανόηση και τη δυνατότητα ειρηνικής συνύπαρξης.

Οι διαφορετικές οπτικές αγνοούνται ή χλευάζονται, με αποτέλεσμα να εμποδίζονται οι ουσιαστικές συζητήσεις, η επίλυση των συγκρούσεων και η συμφιλίωση. Τις περισσότερες φορές, τέτοια περιβάλλοντα γίνονται τόπος ανεξέλεγκτης διάδοσης της παραπληροφόρησης.

Εικονογράφηση: Ελένη Καστρινογιάννη

Πώς να ξεφύγεις από ένα echo chamber

Η αναγνώριση του προβλήματος είναι το πρώτο βήμα προς την προώθηση ενός πιο ανοικτού και εμπεριστατωμένου διαλόγου, την κατανόηση και την επίλυση οποιασδήποτε σύγκρουσης.

Υπάρχουν, μάλιστα, δύο ψυχολογικοί παράγοντες που διαιωνίζουν το φαινόμενο αυτό. Ο πρώτος είναι η προκατάληψη επιβεβαίωσης (confirmation bias). Πρόκειται για την τάση των ατόμων να αναζητούν, ερμηνεύουν και απομνημονεύουν πληροφορίες με τρόπο που επιβεβαιώνει προϋπάρχουσες πεποιθήσεις και προσδοκίες τους. Η μεροληψία αυτή μπορεί να επηρεάσει κάθε τομέα της ζωής, από την πολιτική μας στάση μέχρι την επιλογή μέσων ενημέρωσης. Στο πλαίσιο ενός θαλάμου αντήχησης, η προκατάληψη επιβεβαίωσης μπορεί να δημιουργήσει έναν αυτοτροφοδοτούμενο κύκλο, μέσα στον οποίο τα άτομα εκτίθενται συνεχώς σε ιδέες και απόψεις που επικυρώνουν τις δικές τους.

Ο δεύτερος παράγοντας είναι η επίκληση στο συναίσθημα. Στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, οι αναρτήσεις και το περιεχόμενο που προκαλούν έντονα συναισθήματα, όπως θυμό ή συμπάθεια, τείνουν να συγκεντρώνουν περισσότερα likes και κοινοποιήσεις. Όμως, μια έντονη συναισθηματική κατάσταση μπορεί να θολώσει την κρίση μας.

Τι μπορείς να κάνεις

• Αναζήτησε αξιόπιστα μέσα ενημέρωσης με απόψεις διαφορετικές από τις δικές σου, για να αποκτήσεις μια πιο ολοκληρωμένη εικόνα.
• Μην βασίζεσαι αποκλειστικά σε πηγές που επιβεβαιώνουν τις υπάρχουσες πεποιθήσεις σου.
• Αφιέρωσε χρόνο στο να κατανοήσεις την ιστορία, τον πολιτισμό, τις εμπειρίες διαφορετικών πολιτισμών και ανθρώπων.
• Αξιολόγησε κριτικά τα γεγονότα και όχι όταν έχεις συναισθηματική φόρτιση.
• Πάρε μέρος σε συζητήσεις με άτομα που έχουν αντίθετες απόψεις.
• Εξασκήσου στην ενεργητική ακρόαση.

Βέβαια, όπως αναφέρει δημοσίευση στο περιοδικό Scientific Reports (2024), «το ερώτημα που προσπαθούμε να απαντήσουμε είναι αν και πώς μπορεί ένας κανονισμός να “σπάσει” ή να μειώσει την επίδραση του echo chamber στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Δυστυχώς, το κύριο αποτέλεσμα της εργασίας είναι ότι δεν υπάρχει μια λειτουργία γενικής ρύθμισης που επιτυγχάνει αυτό τον στόχο, ενώ ταυτόχρονα “υπακούει” στις βασικές αξίες των δημοκρατικών κοινωνιών (ελευθερία έκφρασης και απόρρητο χρηστών). Αυτό το αποτέλεσμα μας αφήνει με δύσκολες μελλοντικές επιλογές».

Βρείτε εδώ τα audio articles που είναι διαθέσιμα αυτή τη στιγμή.

Για να ακούτε τα άρθρα του OW που είναι διαθέσιμα σε ηχητική μορφή, μπορείτε να μας ακολουθήσετε σε Spotify και σε Apple Podcasts.