ΠΩΣ ΒΙΩΝΕΙ ΜΙΑ ΓΥΝΑΙΚΑ ΤΗ ΘΛΙΨΗ ΠΟΥ ΚΡΥΒΕΙ Η ΥΠΟΓΟΝΙΜΟΤΗΤΑ

Δεν θέλει κάθε γυναίκα να γίνει μητέρα. Τι γίνεται όμως όταν προσπαθεί αλλά δεν καταφέρνει να αποκτήσει παιδί; Πώς αντιμετωπίζει τον κόσμο γύρω της, τι εισπράττει από αυτόν και πώς μπορεί να προχωρήσει τη ζωή της;

«Είναι σαν να πιέζεις τη μύτη σου στη βιτρίνα του ζαχαροπλαστείου της ζωής και να μην πρόκειται ποτέ να βρεθείς στην άλλη πλευρά (της βιτρίνας)». Τα λόγια αυτά ανήκουν στην Jody Day, που προσπάθησε να περιγράψει πώς νιώθει μία γυναίκα η οποία δεν έχει αποκτήσει παιδιά ακούσια – δηλαδή, παρόλο που ήθελε να γίνει μητέρα, δεν μπόρεσε ή δεν ευνόησαν οι συνθήκες. Η Jody Day είναι Βρετανίδα συγγραφέας και έχει ιδρύσει την ένωση Gateway Women, ένα παγκόσμιο δίκτυο που προσφέρει φιλία και υποστήριξη σε γυναίκες οι οποίες έμειναν άτεκνες χωρίς να το έχουν επιλέξει.

Η προσπάθειά της έγκειται στο να στηρίξει τις γυναίκες αυτές, που βιώνουν θλίψη και ματαίωση, και ταυτόχρονα να ρίξει λίγο φως στο πώς είναι να μην αποκτάς παιδιά ενώ θα ήθελες, ώστε να κατανοήσουμε την κατάσταση και τα συναισθήματα που βιώνουν εκείνες – αλλά συχνά πυκνά και άντρες. Ο στόχος είναι οι γύρω τους, οι φίλοι, οι συγγενείς, οι γονείς, οι συνάδελφοι, να αντιληφθούμε πώς νιώθουν και να φερθούμε με λεπτότητα και ευγένεια.

Πολλοί από όσους είμαστε γονείς είμαστε υπερβολικά απασχολημένοι με τα προβλήματα της καθημερινότητας με τα παιδιά μας, παραπονιόμαστε για το γεγονός ότι κουραζόμαστε, αγχωνόμαστε, ταλαιπωρούμαστε… Αλλά χρειάζεται να συνειδητοποιήσουμε ότι σε κάθε περίπτωση είναι πολύ πιο δύσκολο και σκληρό να θέλει κάποιος παιδί και να μην αποκτά, από το να δυσκολεύεται από την καθημερινότητα του παιδιού που έχει.

Ένα μεγάλο ποσοστό γυναικών δεν αποκτούν παιδί ενώ θα ήθελαν

Ακόμα κι αν πιστεύουμε το αντίθετο, οι έρευνες δείχνουν ότι η μεγάλη πλειοψηφία των γυναικών που δεν απέκτησαν παιδιά στην πραγματικότητα το ήθελαν. Μία μεταανάλυση διερεύνησε τους λόγους για τους οποίους κάποιες γυναίκες δεν απέκτησαν ποτέ παιδιά. Από αυτήν φάνηκε ότι:

• Το 10% δεν έχουν παιδιά επειδή αυτή ήταν η επιλογή τους.
• Το 10% δεν απέκτησαν παιδιά για ιατρικούς λόγους (μεταξύ των οποίων είναι και η υπογονιμότητα).
• Το 80% δεν έγιναν γονείς λόγω των συνθηκών. Αυτές οι συνθήκες, όπως είναι εύλογο, διαφέρουν πολύ από άνθρωπο σε άνθρωπο αλλά σε ένα μεγάλο ποσοστό η αιτία είναι η έλλειψη ενός κατάλληλου –πολλές φορές ακόμα και ακατάλληλου– συντρόφου.

Τα νούμερα είναι σοκαριστικά και μιλάνε για τη 1 στις 5, στις 4 ή και (σε κάποιες χώρες) στις 3 γυναίκες να μην έχουν παιδιά. Κάτι παρόμοιο στο παρελθόν είναι συμβεί μόνο στις γυναίκες που είχαν γεννηθεί γύρω στο 1900 και έχασαν τους συζύγους ή τους μελλοντικούς τους συζύγους στον πόλεμο, και που ακόμα κι όταν είχαν σύντροφο, λόγω της τεράστιας οικονομικής κρίσης δεν κατάφεραν να παντρευτούν και να τεκνοποιήσουν.

Illustration: Χριστίνα Αβδίκου

Δύσκολα θα παραδεχτείς ότι ζηλεύεις όποιον έχει παιδί

Περιγράφοντας την εμπειρία της, η Jody Day εξηγεί πως, όταν συνειδητοποίησε ότι δεν θα αποκτούσε παιδιά λόγω «κοινωνικής στειρότητας», όπως τη χαρακτηρίζει η ίδια, βίωσε βαθιά θλίψη και έχασε πολλούς φίλους. Λέει χαρακτηριστικά: «Άρχισα να θεωρώ απίστευτα οδυνηρό το να βρίσκομαι κοντά σε φίλους μου με παιδιά. Και συνειδητοποίησα επίσης ότι εγώ ήμουν αυτή που έκανε τη δουλειά για να διατηρήσει τις φιλίες. Και όταν σταμάτησα να το κάνω αυτό, όταν σταμάτησα να ενημερώνομαι για τα γενέθλια των παιδιών τους, με τα likes στο Facebook, με το να φροντίζω απλώς να με συμπεριλαμβάνουν – τι συνέβη; Ήταν σαν να είχα εξαφανιστεί από τον πλανήτη. Δεν είχα νέα από κανέναν σχεδόν. Ήταν μια απίστευτα μοναχική περίοδος της ζωής μου».

Είναι πολύ συνηθισμένο η γυναίκα που θέλει παιδί και δεν μπορεί να το αποκτήσει να αισθάνεται έξω από το «κλαμπ των μαμάδων». Όσο οι φίλες της ανακοινώνουν εγκυμοσύνες, ενώ εκείνη παραμένει για πάντα η «θεία» ή η «νονά» της παρέας, νιώθει θλίψη, δυσαρέσκεια και ζήλια. Ταυτόχρονα έχει ενοχές για τα συναισθήματά της, ενώ δεν έχει με ποιον να μοιραστεί όσα αισθάνεται. Άλλωστε, η ζήλια είναι ένα συναίσθημα που προκαλεί ντροπή και που είναι πολύ δύσκολο να παραδεχτεί κανείς.

Έτσι, οι σχέσεις σταματούν να συμβαίνουν σε ειλικρινές επίπεδο. Πώς μπορεί κάποιος να πει σε φίλο του «Θέλω απεγνωσμένα αυτό που έχεις εσύ», χωρίς να τον κάνει να νιώσει άβολα; Πώς μπορεί να παραδεχτεί ότι νιώθει θυμό και αγανάκτηση για κάτι που θεωρεί αδικία της ζωής; Ειδικά εμείς οι γυναίκες έχουμε εκπαιδευτεί ότι δεν πρέπει να δείχνουμε φθόνο ή ζήλια. Μας έχουν εκπαιδεύσει πολιτισμικά να είμαστε πάντα καλές, ευγενικές και στωικές.

ΟΙ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΠΟΥ ΜΕΝΟΥΝ ΑΘΕΛΑ ΤΟΥΣ ΧΩΡΙΣ ΠΑΙΔΙΑ ΒΙΩΝΟΥΝ ΤΗ ΘΛΙΨΗ ΤΗΣ ΑΠΩΛΕΙΑΣ.

Το συναίσθημα της έντονης θλίψης

Μια γυναίκα που έρχεται αντιμέτωπη με το ενδεχόμενο να μην αποκτήσει ποτέ παιδιά ξέρει ότι είναι πολύ πιθανό να μην εμπλακεί με το εκπαιδευτικό σύστημα, να μην μπει ποτέ στο γκρουπ των μαμάδων, να μην αποκτήσει ποτέ εγγόνια και να μην τη δουν ποτέ οι δικοί της ως πραγματικά ενήλικο άτομο. Γίνεται ίσως έτσι κατανοητό ότι το να μην αποκτήσει κάποιος παιδί, ενώ το θέλει πολύ, είναι αντίστοιχα διαμορφωτικό για εκείνον, όπως και για τον άνθρωπο που θα καταφέρει να κάνει τα παιδιά που ήθελε.

Οι γυναίκες που μένουν άθελά τους χωρίς παιδιά βιώνουν τη θλίψη της απώλειας. Για τους εξωτερικούς παρατηρητές, όμως, είναι πολύ δύσκολο να καταλάβουν. Γιατί να νιώθει κανείς θλίψη, όταν δεν έχει χάσει κάτι; Κι όμως, οι γυναίκες αυτές νιώθουν ότι έχουν χάσει. Χρόνια από τη ζωή τους, την ευκαιρία να αποκτήσουν ένα παιδί, να δημιουργήσουν μια οικογένεια με τον σύντροφό τους, να δώσουν στους γονείς τους τη χαρά να γίνουν παππούδες και γιαγιάδες, να έχουν κάποιον που θα τις συντροφέψει όταν γεράσουν, που θα του κληροδοτήσουν τα πολύτιμα αντικείμενά τους, ακόμα και που θα επισκέπτεται τον τάφο τους… Έχουν βιώσει μία απώλεια και μάλιστα πολύ μεγάλη.

Τι να πω στη φίλη μου που παλεύει με την υπογονιμότητα;

Η υπογονιμότητα φαίνεται να είναι ένας από τους βασικούς λόγους για τους οποίους θα μπορούσε να χαλάσει η φιλία μεταξύ δυο γυναικών. Και, από την άλλη πλευρά, οι γυναίκες που έχουν φίλες οι οποίες παλεύουν με την υπογονιμότητα έρχονται σε δύσκολη θέση. Δεν ξέρουν τι να πουν. Δεν θέλουν να είναι ούτε πολύ αρνητικές ούτε πολύ θετικές, καθώς η όλη διαδικασία της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής ή της προσπάθειας για απόκτηση ενός παιδιού, είναι εξαιρετικά απρόβλεπτη. Βλέπουν την άλλη γυναίκα –τη φίλη τους, την αδερφή τους– θλιμμένη και αγχωμένη όλη την ώρα και δεν ξέρουν πώς ακριβώς να τη στηρίξουν.

Κατανοούν ότι οι γυναίκες που προσπαθούν να κάνουν παιδί και δεν τα καταφέρνουν πονάνε, αλλά δεν γνωρίζουν ποιο είναι το σωστό πράγμα να πουν και ποιο να μην πουν. Πώς μπορούν να δείξουν με διακριτικότητα την αγάπη, την υποστήριξη, τη συμπαράστασή τους; Μερικές φορές –χωρίς να το θέλουν– πετυχαίνουν το ακριβώς αντίθετο: αντί να πουν τα σωστά, λένε πράγματα που ακούγονται σκληρά, χωρίς να έχουν αρκετή σκέψη και ευαισθησία από πίσω τους. Για παράδειγμα, πολλές από τις γυναίκες που δεν μπόρεσαν να αποκτήσουν παιδιά έχουν ακούσει:

• Μήπως δεν προσπάθησες αρκετά;
• Διάβασα σε μία εφημερίδα για μία καινούργια τεχνική. Είστε βέβαιοι ότι έχετε κάνει τα πάντα;
• Τουλάχιστον μπορείς να κοιμάσαι όσο θες και να ταξιδεύεις!
• Γιατί δεν υιοθετείς;
• Μη νομίζεις ότι είναι τόσο ωραίο και το να έχεις παιδιά. Να, πάρε ένα από τα δικά μου να δεις τη γλύκα.

Όλα αυτά μόνο πληγώνουν και καθόλου δεν παρηγορούν τις γυναίκες που ήθελαν και προσπάθησαν πολύ, αλλά δεν κατάφεραν να αποκτήσουν παιδιά. Οι συμβουλές που μας δίνει η Jody Day για το πώς να φερθούμε έχουν να κάνουν με το να αποφεύγουμε σχόλια όπως τα παραπάνω. Να συνεχίζουμε να καλούμε τους φίλους μας που δεν έχουν παιδιά στα γενέθλια και τα πάρτι των παιδιών μας, αλλά να μην παρεξηγούμαστε αν δεν έρχονται. Να μη στέλνουμε φωτογραφίες των παιδιών. εκτός αν μας το ζητήσουν. Και, κυρίως, να δείχνουμε υπομονή και κατανόηση έχοντας στο νου μας ότι η υπογονιμότητα είναι ένα πολύ δύσκολο ζήτημα για να θέλει να συζητήσει κάποιος.

Για να ακούτε τα άρθρα του OW που είναι διαθέσιμα σε ηχητική μορφή, μπορείτε να μας ακολουθήσετε σε Spotify και σε Apple Podcasts.