ΠΟΣΟ ΜΟΡΦΩΜΕΝΟΥΣ ΘΕΛΟΥΜΕ ΤΟΥΣ ΠΟΛΙΤΙΚΟΥΣ ΜΑΣ;

Έχουμε την τάση να προτιμάμε υποψήφιους πολιτικούς με υψηλό μορφωτικό επίπεδο, λένε επιστήμονες και εξηγούν γιατί συμβαίνει αυτό. Είναι όμως μόνο θετικό κάτι τέτοιο;

Πολλοί είναι οι παράγοντες που μας κάνουν να επιλέγουμε έναν υποψήφιο στις δημοτικές ή βουλευτικές εκλογές έναντι κάποιου άλλου. Οι παράγοντες αυτοί δεν μπορεί να είναι αντικειμενικοί –σχεδόν σίγουρο αυτό– και μερικές φορές δεν σχετίζονται με τις πραγματικές ικανότητες του ατόμου. Τι μπορεί, λοιπόν, να επηρεάσει την ψήφο που θα ρίξουμε στην κάλπη, έξω από τη σφαίρα της πολιτικής; Παλαιότερες έρευνες στο Journal of Public Economics και το Evolution and Human Behavior υποστηρίζουν ότι το πόσο όμορφο θεωρούμε έναν/μία υποψήφιο/α, ακόμα και το βάθος της φωνής, παίζει κάποιον ρόλο. Τώρα, μελέτη στο Personality and Social Psychology Bulletin εξετάζει τον ρόλο που μπορεί να παίξει ένας διαφορετικός παράγοντας: το μορφωτικό επίπεδο.

Ο Jochem van Noord από το Πανεπιστήμιο Groningen και η ομάδα του διαπίστωσαν έπειτα από πειράματα ότι άτομα χαμηλού ή υψηλού μορφωτικού επιπέδου προτιμούν τους πιο μορφωμένους πολιτικούς, αλλά για διαφορετικούς λόγους.

Στο πρώτο τους πείραμα, οι επιστήμονες παρουσίασαν σε συμμετέχοντες από διαφορετικές εκπαιδευτικές βαθμίδες τέσσερα πλασματικά προφίλ πολιτικών υποψήφιων. Κάποιοι είχαν τίτλο μεταπτυχιακών σπουδών και κάποιοι άλλοι απολυτήριο λυκείου. Κάποιοι παρουσιάζονταν ως προοδευτικοί και άλλοι ως συντηρητικοί. Επίσης, το προφίλ τους περιλάμβανε δραστηριότητες με τις οποίες είχαν ασχοληθεί στη διάρκεια του πανεπιστημίου ή του λυκείου.

Αφού εξέτασαν τα παραπάνω προφίλ, οι συμμετέχοντες βαθμολόγησαν το πόσο ικανοί φαίνονταν οι υποψήφιοι, την αυτενέργεια, τη ζεστασιά και την ηθική τους. Έδειξαν, επίσης, πόσο πιθανό ήταν να τους ψηφίσουν και σε ποιο βαθμό αισθάνονταν ότι ταυτίζονταν προσωπικά μαζί τους.

Illustration: Ελένη Καστρινογιάννη

Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι, συνολικά, οι συμμετέχοντες όχι μόνο θεωρούσαν τους υποψήφιους ανώτερης εκπαίδευσης πιο ικανούς, αλλά ήταν και πιο πιθανό να τους ψηφίσουν. Βαθμολόγησαν, επίσης, τους συγκεκριμένους υψηλότερα όσον αφορά την ικανότητα αυτενέργειας, αλλά και την ηθική.

Μορφωτικό επίπεδο και ικανότητα

Οι συμμετέχοντες από ανώτερη εκπαιδευτική βαθμίδα πίστευαν περισσότερο στις ικανότητες των υποψηφίων με αντίστοιχη εκπαίδευση και ήταν πιο πιθανό να τους ψηφίσουν. Η προτίμηση αυτή μπορεί να αντανακλά μια ευνοιοκρατία εντός της ομάδας, καθώς οι πρώτοι μπορεί να ένιωθαν ότι μοιράζονταν έναν πιο ισχυρό δεσμό με υποψήφιους ανώτερης εκπαίδευσης.

Όσον αφορά τους συμμετέχοντες με χαμηλότερο εκπαιδευτικό υπόβαθρο, ταυτίστηκαν περισσότερο με υποψήφιους με πιο συντηρητικό πολιτικό προσανατολισμό.

ΕΝΑ ΠΤΥΧΙΟ ΔΕΝ ΣΥΝΔΕΕΤΑΙ ΑΝΑΓΚΑΣΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΙΚΑΝΟΤΗΤΑ ΝΑ ΚΑΝΟΥΜΕ ΚΑΤΙ ΣΩΣΤΑ, ΠΟΣΟ ΜΑΛΛΟΝ ΜΕ ΤΟ ΝΑ ΕΙΜΑΣΤΕ ΗΘΙΚΟΙ.

Τι γίνεται με τους ικανούς, αλλά λιγότερο μορφωμένους;

Τι συμβαίνει στην περίπτωση που ένας υποψήφιος με χαμηλότερο επίπεδο εκπαίδευσης παρουσιάζεται ως ιδιαίτερα ικανός; Θα τον προτιμούσαν οι συμμετέχοντες; Για να απαντήσουν στο ερώτημα αυτό, οι ερευνητές πραγματοποίησαν και δεύτερο πείραμα, όπου ορισμένοι υποψήφιοι είχαν μεγάλη εμπειρία στον πολιτικό χώρο και κάποιοι άλλοι καθόλου.

Και πάλι, οι υποψήφιοι με καλύτερη εκπαίδευση θεωρήθηκαν πιο ικανοί και έλαβαν υψηλότερα ποσοστά πρόθεσης ψήφου. Υπήρξε, όμως, μια αλλαγή. Για τους λιγότερο μορφωμένους συμμετέχοντες, η εκπαίδευση των υποψήφιων ήταν λιγότερο σημαντική από την εμπειρία τους.

Οι ειδικοί υποστηρίζουν ότι στο πρώτο πείραμα οι λιγότερο μορφωμένοι συμμετέχοντες δεν προτιμούσαν τους μορφωμένους υποψήφιους λόγω του πτυχίου τους, αλλά επειδή το μορφωτικό τους υπόβαθρο παρείχε μια αίσθηση ικανότητας.

Όσον αφορά τους συμμετέχοντες με καλύτερο μορφωτικό επίπεδο, σημαντικός παράγοντας ήταν η ταύτιση. Αν και προτίμησαν τους ικανούς από μη ικανούς υποψήφιους, ιεραρχούσαν υψηλότερα τη μόρφωση. Με άλλα λόγια, τους απασχολούσε περισσότερο το να αποτελούν μέρος μιας ομάδας.

Το αδύναμο σημείο της εκπροσώπησης

Οι ερευνητές καταλήγουν ότι το κριτήριο της μόρφωσης θέτει ένα ερώτημα σχετικά με τον εκδημοκρατισμό της πολιτικής σφαίρας. Τα άτομα με τη μεγαλύτερη επιρροή είναι ήδη πιθανό να έχουν φοιτήσει σε ιδιωτικά σχολεία και καλά πανεπιστήμια. Τα αποτελέσματα της μελέτης μάλλον δεν είναι και τόσο ενθαρρυντικά όσον αφορά τον πλουραλισμό και την δίκαιη εκπροσώπηση στην πολιτική ζωή. Θα έπρεπε η ιστορία και η εμπειρία να μας έχουν διδάξει ότι ένα πτυχίο δεν συνδέεται αναγκαστικά με την ικανότητα να κάνουμε κάτι σωστά, πόσο μάλλον με το να είμαστε ηθικοί.