ΓΙΑ ΤΟΝ ΒΟΥΔΑ ΟΛΟ ΤΟ MINDFULNESS ΕΜΠΕΡΙΕΧΕΤΑΙ ΣΕ ΜΙΑ ΦΡΑΣΗ

To mindfulness δεν αποτελεί τάση του σύγχρονου wellness. Έχει ρίζες στη διδασκαλία του Βούδα, ο οποίος συγκέντρωσε όλη την ουσία της ενσυνειδητότητας σε μία μόνο φράση.

To mindfulness (ενσυνειδητότητα) είναι μία από τις λέξεις που «διαφημίζονται» πολύ τα τελευταία χρόνια, ως μία πρακτική που καλλιεργεί την επίγνωση της παρούσας στιγμής με σκοπό τη διαχείριση των σκέψεων και των συναισθημάτων μας χωρίς κρίση. Το «να ζεις τη στιγμή» είναι μια συμβουλή πολλών ειδικών για την αντιμετώπιση του άγχους. Είναι μια πρακτική που, σε μια εποχή που μαστίζεται από περισπασμούς λόγω της τεχνολογίας, βοηθά στη συγκέντρωση, στην αυτογνωσία και κατ’ επέκταση συμβάλλει στην ψυχική ευεξία.

Κι αν όλα αυτά σου ακούγονται αμπελοφιλοσοφίες κάποιου αυτοαποκαλούμενου life coach που υπόσχεται να σου αλλάξει τη ζωή, μάθε πως οι ρίζες του μηνύματος πίσω από τις λέξεις, είναι πολύ βαθιές και σαφέστατα ουσιαστικές. Με λίγα λόγια, αξίζει να δώσεις λίγη παραπάνω σημασία, ειδικά αν σε ενδιαφέρει να βελτιώσεις την εμπειρία σου στον διαλογισμό.

Το mindfulness προέρχεται από τις βουδιστικές παραδόσεις

Το mindfulness αποτελεί μια κατά προσέγγιση μετάφραση της λέξης «sati» που πρωτοεμφανίζεται σε αρχαία ινδικά κείμενα, όπως το Mahaparinibbana Sutta (350-320 π.Χ.). Ο αγγλικός όρος χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά στα τέλη του 19ου αιώνα από τον ακαδημαϊκό T.W. Rhys Davids, ο οποίος εννοούσε με αυτόν το «να έχεις επίγνωση». Τον σημερινό του ορισμό απέκτησε στα ‘70s, χάρη στον Αμερικανό καθηγητή Jon Kabat-Zinn που κατέγραψε ότι mindfulness σημαίνει «να δίνεις σκόπιμα προσοχή στην παρούσα στιγμή, χωρίς να την κρίνεις».

ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟΝ ΒΟΥΔΑ, Η ΛΥΣΗ ΣΤΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΔΥΣΤΥΧΙΑΣ ΜΑΣ ΒΡΙΣΚΕΤΑΙ ΣΤΗΝ ΕΞΑΦΑΝΙΣΗ ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΕΠΙΘΥΜΙΩΝ ΜΑΣ.

Ποια ήταν, όμως, τα ακριβή λόγια του Βούδα;

Ο ιδρυτής του Βουδισμού, ο οποίος αφού εγκατέλειψε την πολυτελή ζωή του ως πρίγκιπας, αναζήτησε τη λύση στα προβλήματα της δυστυχίας και βρήκε τη φώτιση μέσω του διαλογισμού, δίδαξε ότι η λύση βρίσκεται στην εξαφάνιση όλων των επιθυμιών μας.

Στο πλαίσιο της διδασκαλίας του ο Βούδας επαναλαμβάνει αμέτρητες φορές μια συγκεκριμένη φράση: Atapi sampajjano satima.

Πρόκειται για ένα απόσπασμα από το κείμενο Satipatthana Sutta, το οποίο περιλαμβάνει τις «τέσσερις θεμελιώδεις αρχές της νήψης». Η «νήψη» είναι μια πνευματική κατάσταση που περιλαμβάνει την πειθαρχία του νου και του σώματος, την εγρήγορση και την αυτογνωσία – αυτό που με απλά λόγια αποκαλούμε «ενσυνειδητότητα».

Εικονογράφηση: Χριστίνα Αβδίκου

Για να εστιάσει, λοιπόν, κανείς στην ενσυνειδητότητα χρειάζεται να επιστρατεύσει τους εξής τέσσερις τομείς:

1. Το σώμα: Να καταγράψει τις σωματικές αισθήσεις, όπως η αναπνοή.
2. Τις αισθήσεις: Να αναγνωρίσει τα συναισθήματά του (ευχάριστα, δυσάρεστα, ουδέτερα).
3. Τον νου: Να καταγράψει τις νοητικές καταστάσεις του (τις σκέψεις, τους φόβους, τις επιθυμίες του).
4. Τα φαινόμενα: Να παρατηρήσει και να κατανοήσει τη φύση των νοητικών και φυσικών φαινομένων (π.χ. τους ήχους που ακούει, τη θερμοκρασία που νιώθει).

Χρειάζεται, όμως, και να κατανοήσει το νόημα της φράσης «Atapi sampajjano satima», η οποία αποτελεί την πεμπτουσία όλης αυτής της τόσο ωφέλιμης για την ευεξία μας πρακτικής.

Ο εκδοτικός οίκος Pariyatti που ειδικεύεται σε αυτά τα κείμενα περιγράφει σε άρθρο τη λογική πίσω από αυτές τις τρεις λέξεις.

Τι σημαίνει αυτή η φράση του Βούδα;

Atapi: Ένθερμα, με σθένος, έντονα

Η ρίζα της λέξης είναι η σανσκριτική λέξη tap που σημαίνει θερμότητα. Από αυτήν προκύπτει και η λέξη tapasya που στη γιόγκα μεταφράζεται ως «μετάνοια», καλώντας τον ασκούμενο να αυξήσει το επίπεδο έντασης της πρακτικής του, με στόχο να ενισχύσει την ελαστικότητά του.

«Το να επιδιώκουμε την ενσυνειδητότητα πιο έντονα σημαίνει να είμαστε έτοιμοι για όλες τις ακαθαρσίες που μπορεί να προκύψουν ως αποτέλεσμα αυτής», αναφέρει το άρθρο.

«Αυτή είναι μια ολόκληρη διαδικασία κάθαρσης· μια διαδικασία όπου οι ακαθαρσίες προκύπτουν και περνούν, όπως ακριβώς θα συνέβαινε αν ένα κομμάτι σιδηρομεταλλεύματος θερμαινόταν και εξευγενιζόταν για να παράγει καθαρό μέταλλο. Χωρίς τη θερμότητα, η πρακτική αποτυγχάνει και δεν θα μας βοηθήσει να φτάσουμε στα βάθη της διδασκαλίας του Βούδα», καταλήγει.

Sampajjano: Πλήρης κατανόηση, πλήρης επίγνωση

Η ρίζα sam υποδηλώνει πληρότητα ή τάξη. Το Pajjano σημαίνει επίγνωση ή κατανόηση. «Αυτό που προσπαθεί να περιγράψει ο Βούδας είναι μια νοητική κατάσταση όπου ξέρεις ακριβώς τι πρέπει να κάνεις, πάντα», περιγράφεται.

Αυτό που εννοεί η λέξη αυτή είναι να μην προσκολλάσαι σε φαινόμενα που προκύπτουν και περνούν, που δεν είναι στο χέρι σου ή που δεν σε ικανοποιούν. Να μην προσκολλάσαι, δηλαδή, στις αιτίες του πόνου. Αν το καταφέρνει κανείς αυτό, θα μπορεί να καθιερώσει μια μακροπρόθεσμη ευεξία.

Satima: Έχοντας κατά νου, με ανάμνηση

Η λέξη sati στην ινδική διάλεκτο Πάλι μεταφράζεται κυριολεκτικά ως «ανάμνηση». Δεν είναι ακριβώς «ενσυνειδητότητα» όπως την καταλαβαίνουμε σήμερα (το να υπάρχουμε απλώς στην παρούσα στιγμή), αλλά πρόκειται για μια πιο ευρεία κατάσταση επίγνωσης.

«Τα γεγονότα του παρελθόντος μπορούν να ανακληθούν επιδέξια, όπως οι οδηγίες διαλογισμού. Τα γεγονότα του παρόντος που προκύπτουν και περνούν είναι η συνειδητή άγκυρα για το μυαλό», εξηγεί το άρθρο.

Αυτό που εννοεί, σύμφωνα με τον Βούδα, είναι ότι μπορεί κανείς να σχεδιάζει το μέλλον, αλλά ποτέ να μην χάνεται μέσα στην εννοιολόγησή του. Μπορούμε, λέει ο Βούδας, με τη συμπεριφορά μας να έχουμε πρόσβαση και στο παρελθόν, και στο παρόν και στο μέλλον, αντί να είμαστε ασυνείδητα διχασμένοι ανάμεσα στα τρία.

Η «ανάμνηση» έχει να κάνει με το να έχουμε κάτι κατά νου και έτσι να διασφαλίζουμε ότι αυτό το κερί της γνώσης διατηρείται αναμμένο συνεχώς, ώστε η διαδικασία της κάθαρσης να συνεχίζεται.