ΜΑΘΕ ΤΙ ΣΗΜΑΙΝΕΙ «NATSUKASHII» ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΙΑΠΩΝΕΣ

Αντί να σκέφτεσαι το παρελθόν σου με θλίψη ή θυμό, προσπάθησε να νιώσεις ευγνωμοσύνη για τις εμπειρίες που κατάφερες να βιώσεις. Οι Ιάπωνες δίνουν μια διαφορετική εκδοχή της νοσταλγίας που, αν την εφαρμόσουμε, ίσως μπορέσει να προσδώσει βαθύτερο νόημα στη ζωή μας.

Πόσες φορές δακρύζουμε συγκινημένοι όταν σκεφτόμαστε γεγονότα και καταστάσεις του παρελθόντος; Ευτυχισμένες στιγμές με ανθρώπους που δεν είναι πλέον κοντά μας ή πράγματα που για χίλιους δυο λόγους δεν είμαστε πλέον σε θέση να κάνουμε. Αυτού του είδους η αναπόληση συχνά μας πληγώνει και μας στεναχωρεί ενώ μπορεί να μετανιώνουμε για όσα κάναμε ή για άλλα που θέλαμε και δεν κάναμε. Μήπως, όμως, η νοσταλγία για καταστάσεις και πρόσωπα που ανήκουν σε μια άλλη εποχή δεν θα έπρεπε να είναι μια τόσο οδυνηρή διαδικασία;

Οι Ιάπωνες, που βρίσκουν την ομορφιά στην ατέλεια και θεωρούν τα αδιάβαστα βιβλία στη βιβλιοθήκη μας ένδειξη διανοητικής επάρκειας, έχουν μια λέξη που δίνει στο παρελθόν και τις αναμνήσεις πολύτιμη αξία. Πρόκειται για το «natsukashii», όρο που χρησιμοποιούν όταν θέλουν να εκφράσουν ότι κάτι τους «ξυπνάει» μια ευχάριστη ανάμνηση από το παρελθόν.

Το παρελθόν μας είναι πολύτιμο (και οι Ιάπωνες το ξέρουν καλά)

Το παρελθόν μας δεν παύει να είναι αυτό που σε μεγάλο βαθμό μάς έχει διαμορφώσει. Και οι Ιάπωνες, που ανήκουν στους λαούς με το υψηλότερο προσδόκιμο ζωής, το γνωρίζουν καλά αυτό. Μάλιστα, λέγεται ότι οι άνθρωποι στην Ιαπωνία αναζητούν εμπειρίες «natsukashii», όπως για παράδειγμα συναντήσεις επανένωσης με παλιούς συμμαθητές, επειδή πιστεύουν ότι αυτές μπορούν να προσδώσουν νόημα στη ζωή τους.

Ειδικότερα, η λέξη «natsukashii» χρησιμοποιείται όταν κάτι μας ξυπνάει μια όμορφη ανάμνηση από το παρελθόν. Για παράδειγμα, όταν ακούμε ένα τραγούδι που αγαπούσαμε ως παιδιά ή όταν βρίσκουμε σε ένα ξεχασμένο σακίδιο ένα απόκομμα εισιτηρίου από ένα ταξίδι που είχαμε κάνει πριν από χρόνια. Με άλλα λόγια, λέγεται για όλες αυτές τις καταστάσεις που όταν θυμόμαστε ένα χαμόγελο σχηματίζεται στο πρόσωπό μας χωρίς καλά καλά να το καταλάβουμε.

Σε ορισμένους πολιτισμούς, η νοσταλγία μπορεί να συνοδεύεται από αισθήματα θλίψης. Ωστόσο, το «natsukashii» υποδηλώνει χαρά και ευγνωμοσύνη για το παρελθόν, χωρίς όμως επιθυμία επιστροφής σε αυτό. Στη Ιαπωνία η λέξη χρησιμοποιείται ως μια υπενθύμιση ότι είμαστε τυχεροί για τις εμπειρίες που βιώσαμε στη ζωή μας.

Εικονογράφηση: Ελένη Καστρινογιάννη

Βαθιά κατανόηση της έννοιας του «natsukashii» και της αξίας της νοσταλγίας

Θα τολμούσαμε να πούμε ότι ακόμα και η ακαδημαϊκή κοινότητα εν μέρει συμφωνεί, αν φέρουμε στο μυαλό μας παλαιότερη έρευνα που έχει δείξει ότι η νοσταλγία μπορεί να επηρεάσει την αντίληψη του πόνου, λειτουργώντας κατά μια έννοια ως παυσίπονο.

Η καθηγήτρια ανθρωπολογίας Christine Yano εξηγεί στην Erika Hobart σε ένα άρθρο του BBC τη θέση που κατέχει η νοσταλγία ως έννοια στην ιαπωνική παράδοση: «Νομίζω ότι στην Ιαπωνία η νοσταλγία έχει να κάνει με μια αισθητική. […] Αυτή είναι η αισθητική που βλέπει την ομορφιά στην ατέλεια, σε κάτι που δεν είναι εντελώς ολοκληρωμένο, στην επιθυμία, στη νοσταλγία, στην παροδικότητα, στον πόθο, στη μελαγχολία. Είναι μια αισθητική που επενδύεται ταυτόχρονα με το συναίσθημα και την ομορφιά».

Η Sumie Kawakami, συγγραφέας που διδάσκει ανθρωπιστικές επιστήμες στο πανεπιστήμιο Yamanashi Gakuin της Ιαπωνίας, περιγράφει το «natsukashii» ως μια γλυκόπικρη μορφή αναπόλησης. «Μας λείπει η στιγμή - αλλά είναι καλύτερα έτσι», αναφέρει. Συγκρίνει επίσης το συναίσθημα του «natsukashii» με την αγγλική φράση «the good old days» («οι παλιές καλές μέρες»). Αλλά, όπως εξηγεί, μάλλον υπάρχει μια διαφορά: «Όταν οι Ιάπωνες λένε "natsukashii", θέλουν να επιβεβαιώσουν τη συντροφικότητα, αντί να νοσταλγούν απλώς ένα συγκεκριμένο γεγονός ή πρόσωπο. [Είναι σαν να λέμε] "Ναι, ήμασταν μαζί σε αυτό!"».

Η έννοια του «natsukashii» δεν είναι τελικά παρά αυτό που περιγράφει η Hobart στο τέλος του άρθρου της: «μια αντανάκλαση του πόσο βαθιά ριζωμένη είναι η ευγνωμοσύνη ως αξία στην ιαπωνική κοινωνία». Και προσθέτει: «Το παρελθόν, είτε είναι γεμάτο χαρά είτε πόνο, είναι πολύτιμο. Πρέπει να το θυμόμαστε και να το εκτιμούμε. Πρέπει να μας παρηγορεί. Πρέπει να ενισχύει τις σχέσεις μας». Εξάλλου, όπως ανέφερε η Kawakami, το να μοιραζόμαστε κάτι πολύτιμο από το παρελθόν μπορεί να μας συνδέσει, ως ανθρώπους, με τους άλλους.